Những Ngày Xanh   Archibald Joseph Cronin Pages Previous  1  2  3  Next   

Chương 7
 

Bà tôi tức giận vô cùng về chuyện bộ áo quần. Tôi bị tát tai, buổi tối vào giường tôi c̣n phải nghe một bài giảng dài ngoằng về tội vong ân bội nghĩa, và bà kết luận:
- Nếu cháu muốn là cháu trai yêu của bà th́ phải ngoan.
Càng ngày, tôi càng được bà chăm sóc hơn về sức khỏe và hạnh kiểm. Tôi hắt hơi một cái ư? Bà tin là tôi có thể bị sưng phổi đến nơi và tức th́ ngừa bằng cách bắt tôi uống thứ xi rô đen ng̣m không rơ xuất xứ, do bà bào chế.
Tuy vậy, tôi thực sự sung sướng, sung sướng hơn bao giờ cả: việc tôi táo gan đánh nhau với Gavin, mà lại do chính tôi khiêu
Nguyên tác: The Green Years
Dịch giả:
Minh Quân - Mỹ Lan
khích trước làm cho lũ bạn kiêng nể ra mặt, hết dám khinh thường. Song điều làm tôi được nh́n bằng con mắt đặc biệt, chính là do câu chuyện tôi chảy máu mũi. Chuyện đó trở thành một biến cố quan trọng trong lịch sử nhà trường, cho đến nỗi mỗi khi bàn về một điều ǵ xảy ra, chúng thường dùng một câu đại khái như:
- Điều này xảy ra sau ngày Robert chảy máu cam...
Hay là:
- Chuyện đó đến trước ngày Robert chảy máu cam...
Nghĩa là chuyện tôi chảy máu mũi được dùng để đánh dấu, để làm mốc ghi thời gian như thể là ngày một vị anh hùng dân tộc khởi nghĩa vậy.
Ngoài ra, nhờ bộ y phục xám lịch sự tôi không c̣n bị chế nhạo nữa. Bọn Jamieson làm ḥa với tôi và bạn bè đều biết rằng sau ngày lịch sử đó, tôi với Gavin trở thành đôi bạn chí thân. Tôi hết ḷng ghi ơn chị Julia.
Gavin, như tôi đă kể cùng các bạn, vốn ít chơi với bạn cùng lứa tuổi, không phải nó kiêu căng hay lập dị - dù cha nó không chỉ là Thị trưởng, ông ta c̣n là chủ một công ty bán thóc lâu năm và phát đạt nhất vùng – Thật ra, Gavin rất dè dặt, có cuộc sống nội tâm phong phú.
Thứ sáu, kể từ ngày đánh nhau, tan học ra, tôi thấy Gavin đă đợi tôi ở cổng trường. Nó không nói ǵ chỉ hơi mỉm cười một cách rụt rè và hai đứa sóng đôi cạnh nhau. Mấy tuần qua, tôi chỉ dám đi những ngă hẻm quanh co, các bạn tưởng tượng xem: hôm nay tôi hănh diện biết chừng nào! Hai đứa dừng lại nửa giờ trước kho hàng của cha Gavin rồi đến chuồng ngựa xem Tom-Drin, viên tài xế trưởng cho một chú ngựa uống thuốc đau bụng.
Chúng tôi đi ngang những kho rộng chứa đầy rơm, những thùng thóc, những bao bột ḿ, đậu tằm, lúa mạch, ngang những thợ lăng xăng làm việc, mặc tạp dề trắng. Khi trông thấy tôi, ông Thị trưởng vẫy hai đứa lại gần, cười với tôi bằng nụ cười đôn hậu, giọng âu yếm:
- Hai cậu đă thân nhau rồi đấy ư?
Rồi ông ch́a cho chúng tôi hai nắm "Locustes". Trên đường về, trong bóng tối nhá nhem, vừa cắn hạt tôi vừa nói chuyện vui vẻ với Gavin. Và tôi c̣n vụng về bảo nó là thật sung sướng có được ông cha như cha nó. Thật vậy, tôi ao ước địa vị nó biết bao! Gavin có vẻ sung sướng v́ câu nói của tôi lắm. Sau cùng trước khi chia tay, Gavin cúi nh́n mũi giày dí dí trên lề đường báo cho tôi biết:
- Mùa xuân này, tao sẽ lên đồi Winton kiếm trứng chim, tao thích nhất là trứng con óc cau. Này Robert, mày có thích đi với tao không?
Tôi thích mê đi ấy chứ, c̣n phải hỏi!
Nhưng đâu đă đến mùa xuân? V́ vậy, tôi phải nén ḷng chờ đợi.

o0o

Một buổi chiều, mẹ tôi ra mở hộp thư, bà kêu lên một tiếng mừng rỡ. "Có thư Adam". Bà bảo chúng tôi khi trở vào bếp, nơi cả nhà đang dùng bữa ăn chiều. Và bà nói thêm cho ai nấy cùng biết là cậu Adam sẽ về đến nhà lúc một giờ trưa thứ bảy, ở lại một lát có việc.
Bà dành lấy bức thư, mẹ có vẻ phật ư. Thư được chuyển tay khắp nhà và chỉ ḿnh d́ Kate b́nh thản trước tin này.
Riêng phần tôi, tôi hết sức nôn nao v́ nghe mẹ kể lại nhiều lần các kỳ công của cậu Adam, một cậu bé tài giỏi luôn luôn thắng các bạn trong tṛ chơi bắn bi; chưa đầy 13 tuổi cậu ấy đă biết buôn bán kiếm lời; cậu mua một cái xe đạp cũ, bán lại lấy lời được 10 shillings. Một năm sau, cậu được nhận vào làm trong văn pḥng luật sư Mc Kellar mà không cần có một sự gởi gắm hay giới thiệu của ai, ngoài ra cậu c̣n làm thêm giờ phụ trội ở hăng bảo hiểm "Le Rocher". Cậu để dành tất cả số tiền kiếm được. Cho đến năm 27 tuổi cậu nghiễm nhiên trở thành người Đại diện cho các hăng bảo hiểm "Le Rocher" và "La Caledonia". Cậu có mở một văn pḥng sang trọng tại Winton. Hiện nay hằng năm cậu kiếm không dưới khoảng 400 livres (1). Hơi do dự một chút, mẹ kết luận: "Nó kiếm tiền khá lắm... hơn... hơn cả ba".
Bà c̣n hănh diện khoe thêm cái broche vàng chóe đeo trên áo của cậu tặng và nói là rất đắt tiền, theo lời cậu nói.
Trưa thứ bảy, chưa đầy một giờ, có tiếng động cơ xe hơi vang dậy trước nhà. Ấy, xin các bạn đừng lầm, không phải xe cậu Adam đâu nhá, song quả thật là cậu về bằng xe hơi, cái xe đầu tiên của hăng Argyll, màu đỏ chóe, bánh xe cao, cửa mở ở phía sau.
Cậu tôi, vẻ tự tin và kiêu hănh bước vào nhà, nụ cười trên môi, áo khoác có cổ viền bằng da thú, màu nâu. Cậu ôm hôn mẹ, người đă hết ḷng chuẩn bị đón cậu về hôm nay, đoạn tiến lại siết tay ba thật chặt (chao ơi! Y như một ông khách lạ, mà là một quư khách chớ không phải là con trai của gia đ́nh!). Cuối cùng, cậu cười với tất cả mọi người. Râu cạo nhẵn, người hơi đẫy đà những khá cao, da nâu sậm, nom cậu Adam thật là... đáng phục đối với tôi lúc bấy giờ!
Trên bàn ăn trước mặt cậu, mẹ đă dọn thịt bít tết, su lơ, khoai tây, mọi thứ đều vừa được lấy ra khỏi ḷ, thơm nức mũi. Chúng tôi ngồi quanh cậu, nh́n cậu ăn uống ngon lành, - cả nhà cũng đă xong bữa rồi: ăn thịt nguội! – Và nghe cậu kể chuyện một cách vui vẻ:
- Ông Kay, giám đốc hăng xe Argyll sẵn dịp đi Alexandria đă rủ con cùng đi... Ôi chao! 75 cây số mà không đầy hai tiếng đồng hồ đă tới, ghê không?
Ghê thật chứ! Cậu quen lớn cả với ông giám đốc hăng xe! Đâu phải chuyện tầm thường? Tôi thấy ḿnh quá nhỏ bé, vô nghĩa trước một ông cậu xă giao rộng, làm việc nhiều tiền như vậy. Và tôi không khỏi buồn rầu mà nghĩ rằng cậu không rỗi hơi, thừa th́ giờ để bận ḷng đến một đứa cháu mồ côi như tôi.
- Đáng lẽ con về sớm hơn kia, 12 giờ đă đến rồi cơ đấy, nhưng tại bận ghé lại văn pḥng ông Mc Kellar thu xếp vài công việc cho hăng...
Đôi mắt ti hí của cậu cùng màu với ba nhưng hơi nhạt hơn, bỗng – Chúa ơi! Tôi không ngờ đấy! – Cậu chăm chú nh́n tôi, mỉm cười làm tôi đỏ bừng mặt v́ sung sướng quá!
Mẹ tôi, từ năy măi ngắm cái ba đờ xuy mới, cổ viền lông thú sang trọng của con trai, bây giờ càng thêm mến phục. Thỉnh thoảng, cậu dừng lại giữa hai câu nói và mỉm cười với mẹ.
- Có một điều chúng ta cần phải bàn ngay: chuyện tiền bảo hiểm của ông ngoại.
- Con có lư lắm, Adam ạ!
Ba nán lại trong dịp quan trọng này, kéo ghế lại gần con trai, nói:
Cậu Adam tiếp:
- Việc bảo hiểm sẽ măn hạn: vào ngày 17, tháng 2 này... 450 livres sẽ được trả cho mẹ.
- Số tiền khá đó chớ?
Ba kêu lên, không giấu nổi vẻ sung sướng.
- Phải rồi, ba ạ! Nhưng nếu ḿnh muốn, số tiền có thể được tăng lên.
Ba trố mắt kinh ngạc, trong lúc cậu nhếch mép ra vẻ thành thạo:
- Rất dễ dàng: ḿnh chỉ xác nhận là ḿnh bằng ḷng gửi lại số tiền, con sẽ lo mọi thủ tục. Như vậy khi ông ngoại 75 tuổi hay khi ông mất, mẹ sẽ lănh tất cả vốn lẫn lời đến 600 livres.
- 600 livres?
Ba lại kêu lên thích thú, song ông lại thở dài ngay sau đó:
- Và... như vậy th́ hiện tại ḿnh không được xu nào hết, phải không?
- Dĩ nhiên! – Cậu Adam nhún vai – Ba nên nhớ hăng bảo hiểm Le Rocher cũng chắc chắn như một ngân hàng, một chỗ gửi tiền lư tưởng, bảo đảm. Mẹ nghĩ sao?
Kỳ chưa: mẹ tôi không có vẻ háo hức như con và chồng. Bà lúng túng:
- Mẹ th́ mẹ không muốn lợi dụng ông ngoại con, theo cách đó...
Cậu Adam bênh vực ư kiến ḿnh một cách nồng nhiệt:
- Đâu phải là lợi dụng, mẹ? Từ khi ba mẹ phải nuôi ông ngoại trong nhà cho đến giờ đă... khá lâu, như vậy th́ ba mẹ có quyền về số tiền đó chớ? Vả lại, cách đây mấy năm ông gửi tiền bảo hiểm ở hăng Castle, mỗi tháng chỉ phải đóng có 5 shillings và rồi khi hăng này sắp sập tiệm, đóng cửa, nếu con không lanh lẹ như người ta mà lo chuyển tiền qua hăng Rocher kịp thời th́ kể như tiền ông tiêu tùng rồi, c̣n đâu?
Mẹ tôi thở dài khó hiểu, không nói ǵ cả. Ba tôi do dự một lát rồi hỏi con trai trưởng:
- Nếu tiếp tục gửi tiền ở hăng bảo hiểm, con cũng được thù lao chứ?
Cậu Adam cười hề hề:
- Dĩ nhiên là thế. Công việc là công việc mà, thưa ba!
Ba im lặng như tuồng suy tính lung lắm, sau cùng nói:
- Phải đó, Adam! Ba đồng ư với con, việc này có lợi cho ta...
Như thế là khôn ngoan! – Cậu Adam tiếp lời cha – Đây! Con có đem về tất cả để giao mẹ đây! Mẹ thưa ông ngoại kư trước ngày 17 nhé?
Cậu vừa nói vừa lôi cặp tài liệu trong cặp đưa cho mẹ tôi. Tôi trông thấy mẹ tôi gật đầu một cách miễn cưỡng. Câu chuyện chứng tỏ khả năng xoay sở của cậu Adam, song lúc đó tôi chả hiểu ǵ sốt.
Sau khi ba đi làm, cậu tôi t́m dịp bắt chuyện với tôi trước khi đáp chuyến xe tốc hành lúc 14 giờ 30. Cậu đứng lên, nh́n tôi với vẻ thản nhiên:
- Robert, chốc nữa cháu đưa cậu ra ga nhé? Cậu muốn tặng cháu một món quà để làm kỷ niệm ngày cậu cháu ta gặp nhau. Xem này: một đồng vàng mới tinh! Đó là một vật quư giá và hữu ích, dù cho bọn kiết xác thường nói ngược lại. Này cháu! Cậu muốn cháu phải hiểu rơ giá trị đồng tiền, ngay khi c̣n nhỏ như cậu vậy! Cháu đừng nghĩ rằng thích tiền là biển lận. Cháu nghĩ coi: tiền có thể mang đến cho ta thức ăn ngon, áo quần may cắt khéo, chỗ ở sang trọng và được nhiều người vồn vă. Quan niệm sống của cậu thế đấy! Đó, cháu coi coi: tỉ như ông ngoại đó th́ biết, không một xu dính túi, ăn toàn phô ma với bánh ḿ, thuốc lá cũng không có chớ đừng nói chi đến...
Cậu chợt ngừng v́ thấy đă đến giờ lên tàu, chao! Cái cười của cậu mới tươi làm sao. Cho đến nỗi tôi chỉ biết cười theo và suưt nữa, tôi muốn công nhận lời cậu rất đúng.
Trong lúc chờ cậu ở hành lang, tôi ngạc nhiên thấy ḿnh ao ước cuộc sống... y như cậu. Một ngày nào đó, rủng rỉnh túi tiền, tôi bước vào một nhà hàng sang trọng, cất giọng oai vệ gọi bồi bàn, bảo mang đến những món thật ngon, tôi mặc áo thật đẹp, tôi... ôi chao! Những đồng vàng xủng xoẻng trong túi cậu Adam! Chúng mới cám dỗ tôi làm sao chứ! Tôi chợt tỉnh mộng v́ tiếng cậu:
- Nào, cháu mang va li cho cậu được chứ?
Mong ước làm vui ḷng cậu – thần tượng của tôi – tôi hăng hái đón lấy cái xách nặng trĩu, nặng hơn tôi tưởng, có lẽ chứa toàn những sách vở giấy tờ quan trọng trong lúc mẹ tôi hôn từ biệt con trai.
Cậu Adam có bộ gị dài dễ nể, cậu đi như sải trong lúc tôi chạy theo hụt hơi, phần th́ vướng cái xách nặng phải đổi tay liên hồi, mà vẫn chưa theo kịp.
- Nào, cháu thích món quà ǵ?
- Thưa cậu, món ǵ cũng được! – Tôi lễ phép trả lời.
- Không! Cậu muốn tặng thứ ǵ cháu thích cơ!
Chao! Cậu tôi rộng răi làm sao! Cậu yêu tôi biết bao nhiêu! Vậy th́, c̣n ngại ǵ mà không nói phăng ra món quà ḿnh ao ước chớ? Tôi nghĩ ngay đến hồ nước trong công viên đă đông đá dày trên 10 phân mà những lúc đi học về tôi vẫn ngừng lại ngắm nhiều người trượt trên nước đá.
- Thưa cậu! Tôi mạnh dạn nói – Cháu thích đôi giày trượt băng, ở cửa hiệu Langland trên đại lộ có bán.
- À!... giày trượt tuyết hở? Cậu nghĩ là nó sẽ vô ích trong mùa hè. Cháu đồng ư chứ?
Tôi thất vọng nhưng công nhận lời cậu nói rất đúng. Cậu tiếp:
- Nếu mua giày trượt đá th́ thà mua cho cháu quả bóng c̣n hơn. Nhưng cháu nghĩ coi, cháu có thể chơi banh một ḿnh không? Phải cho bạn cùng đá mới vui, và như vậy chúng sẽ làm hư liền, nếu không cũng đến cũ... Quả bóng, ồ...
Tôi gần kiệt sức v́ cái xách, mồ hôi nhễ  nhại, vai mỏi nhừ đi. Cậu bàn tiếp về món quà xứng đáng:
- Cháu thích một con dao không? (Vừa nói cậu vừa gật đầu chào một người quen bên kia đường). Con dao... Ư! Quên, không được, cháu sẽ đứt tay và cậu sẽ bị bà rầy nữa, chưa kể... Nào! Để cậu nghĩ coi có món ǵ vô hại không...
Tôi cố sức để hóng nghe cho rơ lời cậu, cậu "ồ" lên một tiếng vui vẻ:
- Cậu nghĩ ra rồi, cậu có món quà hữu ích cho cháu, bà sẽ rất hài ḷng! (Cậu vỗ vào trán). Có sẵn đây!
- Cảm ơn cậu!
Tôi trả lời vồ vập nhưng tay chân th́ ră rời, tự hỏi không hiểu ḿnh có lê chân đến ga nổi không? (Tôi rất sợ bị cậu chê: "Bây lớn mà bết quá, xách có cái xách như vậy mà không nổi". Song may thay cậu không nói thế).
Cậu chỉ xem đồng hồ tay, ôn tồn giục:
- C̣n hai phút nữa. Nhanh lên một tí cháu ạ! Ư, cháu đừng kéo lê cái va li của cậu như vậy, hư hết, va li đó đắt tiền lắm à!
Sau rốt, cậu cháu tôi cũng vào đến sân ga. Tàu đă chờ sẵn, cậu tôi nhảy lên toa hạng nhất, đỡ cái túi xách lục lạo một lúc trong khi tôi thở ra nhẹ nhơm, v́ thoát cái xách như cái cùm, quên cả món quà cậu hứa.
Nhưng cậu không quên: nghiêng ḿnh ra cửa, cậu đặt vào đôi tay ướt đẫm của tôi một cái giá đựng lịch vàng rực chói sáng như cái "bờ rốt" đeo trên áo của mẹ, có nút vặn để thay đổi mỗi ngày trong tuần. Trên cái mặt giá có khắc hàng chữ trịnh trọng:
                                       "HĂNG BẢO HIỂM LE ROCHER"
- Đây, cho cháu! Đẹp ghê, há?
Bộ điệu cậu tôi như bộ điệu của một đế vương ban tặng châu báu cho thần dân.
Tôi bị mê hoặc v́ bộ điệu đó cũng như cái màu vàng chói lọi, nói theo không kịp suy nghĩ:
- Dạ, đẹp ghê! – Và tôi c̣n lễ phép, thêm – Cháu cảm ơn cậu!
Kỳ thật, tôi chỉ ngạc nhiên, không phải tôi vô ơn, trời chứng cho tôi, tôi biết ơn cậu, nhưng thất vọng về món quà quá đỗi. Viên xếp ga thổi hoét một cái, tàu chuyển bánh. Và tôi, khư khư với món quà xinh đẹp mà vô dụng, trở về.
Đến nhà, tôi lên ngay pḥng ông cố khoe món quà, không quên hỏi:
- Bằng vàng hay bằng đồng vậy, hả ông?
- Bằng đồng đó, cháu à!
Tôi đọc lại hàng chữ trên giá lịch lần nữa, hỏi ông:
- Ông ơi! Ông bảo hiểm nhân mạng ở hăng này phải không?
Đột nhiên ông tôi nổi giận - rất vô lư, theo tôi nghĩ – ông đỏ bừng mặt, quát to:
- Robert! Mày c̣n nhắc đến tṛ bịp đó nữa, tao bẻ cổ mày, nghe chưa?
Tôi kinh ngạc, xịu mặt, đứng yên không hiểu ǵ cả. Ông tôi th́ đứng lên, đi lui đi tới trong pḥng, dáng bộ nóng nảy:
- ... Nhưng bần tiện, bỉ ổi nhất là cuốn lịch này! Bỉ ổi quá đi! Tao hết chịu nổi.
Cứ ngần ấy tiếng, ông nói đi, nói lại, ban đầu chua chát, giận dữ, sau dịu bớt đi. Rồi h́nh như chợt hối đă nóng nảy vô lư với tôi, ông quay lại, dịu giọng:
- Robert! Con thích trượt băng lắm phải không?
- Thưa ông, vâng, nhưng ông hỏi làm chi? Con đâu có giày?
Ông tôi vẫn ngọt ngào:
- Đừng nản ḷng chứ! Nào, nào! Để ông xem! Nh́n trước nh́n sau không thấy ai, ông ra nhà kho mang một thùng đầy ngập chứa nào đinh vít, bù long, giày cũ – trong nhà này không vật ǵ bị vứt bỏ - những thứ đă tích trữ hàng bao nhiêu năm.
Ông cặm cụi đem những đôi giày trượt băng ra ướm thử cho tôi nhưng than ơi: chẳng đôi nào vừa hết! Cho đến nửa giờ sau, khi tôi bắt đầu thất vọng th́ ông lôi dưới đáy thùng lên một đôi "patins" bằng gỗ, có lẽ của d́ Kate khi c̣n bé. Ông lấy cái cờ lê vặn vào giày tôi. Chao ơi! Vừa vặn quá đi! Ông thay chỗ dây đứt bằng dây mới.
Thế là hai ông cháu nắm tay cháu, hớn hở đến hồ.

 
Chú thích:
Livre: đồng bạc Anh, mỗi livre bằng 20 shillings.

Chương 8

Năm ấy, xuân đến sớm. Trước nhà, ba cây dẻ lung lay mấy đóa hoa trắng làm đứa trẻ bất hạnh là tôi bỗng khoan khoái v́ được tự do và say sưa v́ những niềm vui mới mẻ. Ngày 15 tháng 4 bà tôi rời nhà như tôi đă kể, đến ở với người cháu theo thông lệ.
Bà vẫn tiếp tục lo lắng "phần hồn" cho tôi, ngay cả lúc lên đường. Dịp này, bà mặc áo mới và dúi vào tay tôi 6 pences.
Bà dặn ḍ tôi rất kỹ và rất nhiều thứ: nào nhớ uống thuốc, nào đừng nản ḷng tin và hứa khi về sẽ xem thử làm ǵ cho tôi được.
Tôi rất thương yêu bà, song phải thú thực là sự ra đi của bà làm tôi cảm thấy nhẹ nhơm. Tôi càng thích thú hơn khi mẹ tôi đặt cho tôi cái giường nhỏ trong góc nhà, ngăn với gian bếp bằng cái màn. Ôi chao! Góc nhà nhỏ nhắn, ấm cúng làm sao... gần như là một pḥng riêng.
Ông tôi càng vui hơn. Cử chỉ đầu tiên của ông tôi là vớ lọ thuốc bà chế cho tôi, mở nút, trút ra cửa sổ, cười vui vẻ. Chỉ vài ngày sau, đám hoa dưới thành cửa sổ héo dần và chết ngỏm làm cậu Murdoch nhăn nhó đổ lỗi cho ông đă giết hoa cậu dày công chăm bón!
Phải công nhận là lúc này ai cũng vui vẻ: trên lầu chỉ ḿnh ông tự do làm chủ, nên mỗi ngày ông đều ra sân vận động để chơi "boules" với bạn ông. Ba tôi th́ chiều chủ nhật dắt tôi đến Nha Thủy cục chỉ cho tôi thấy hồ chứa nước vĩ đại và ngôi nhà xinh đẹp, nơi mà ba tôi hy vọng sẽ độc chiếm khi ông Giám đốc hiện tại hồi hưu. Mẹ tôi bớt lo lắng, ám ảnh v́ ư nghĩ không đủ ăn đến cuối tháng như thói quen. C̣n cậu Murdoch th́ sáng nào trong lúc cạo những sợi râu non vừa mọc cũng hát lên ông ổng:
- Tôi yêu một cô gái miền núi, cô rất dễ yêu...
Phải! Ai cũng tươi tắn như mùa xuân, trừ có d́ tôi, d́ tức tối v́ nhựa cây lại lên, v́ chim đỏ mỏ lại bay về, mỏ ngậm cọng rơm đậu trên mái nhà hay v́ ǵ khác? Có Trời mà biết nổi!
Tôi tung tăng như con sáo, chạy việc lặt vặt cho mọi người, cho cả bà Bosomley, (bà vẫn đền công cho tôi bằng mấy ổ bánh ḿ kẹp thịt bít tết, ngon lành, thứ thức ăn tôi thèm rơ dăi). Tạm quên thân phận đứa trẻ mồ côi, sống nhờ ăn bám, tôi sung sướng, sung sướng yêu Gavin và được nó yêu lại hết ḷng.
Hai đứa tôi bắt đầu sục sạo khắp mấy ngọn đồi xung quanh. Những cuộc du hành này lư thú gấp bội so với những cuộc đi dạo với ông. Gavin hăng say t́m trứng chim óc cau, thứ c̣n thiếu trong bộ sưu tập khá đầy đủ của nó, nó cho tôi biết là loại chim này hiếm nhất vùng Winton.
Trong khi hai đứa khom ḿnh chui qua những bụi cây rậm rạp, Gavin chỉ dẫn cho tôi tập quen với đời sống trong rừng. Nó vạch những cành gai, chỉ cho tôi thấy trong những hóc kín đáo, những chỗ bất ngờ có tổ chim. Tôi sáng ngời mắt khi nh́n cái tổ nhỏ làm bằng bùn và rơm, trong đó nằm gọn những quả trứng bé xíu, lốm đốm xanh, thật là mới lạ đối với tôi. Gavin trang trọng bắt tôi giơ tay thề, thứ lời thề của người đi rừng: "Không bao giờ lấy hai trứng trong một tổ chim". Và nó c̣n nói bằng giọng giận dữ rằng lũ trẻ mất dạy đă lấy hết trứng và hủy cả tổ chim xinh đẹp.
Suốt tháng ṛng, Gavin vẫn chưa t́m ra được loại trứng chim óc cau ao ước.
Một buổi chiều, hai đứa trở về sau một cuộc du ngoạn xa nhất. Tôi nấn ná lại bên hồ nước. Không hiểu tại sao, tôi lại ưa thích những ao hồ chứa đầy mầm sống này. Tôi cúi xuống vớt vài con ṇng nọc và đúng lúc đó, tôi nom thấy một cái tổ bằng rơm, nằm gọn trong đám rong, có ba quả trứng to, xanh lá cây điểm những chấm đỏ, thật như thể là tôi mơ. Tôi kêu to lên làm Gavin dừng lại và sự mừng rỡ làm tôi không nói nên lời, chỉ cho Gavin đám rong trong đó có mấy trứng chim óc cau – tôi biết do nó miêu tả nhiều lần – Gavin khựng lại, kêu lên:
- Đúng đó! Robert!
Gavin lội b́ bơm trong nước, đem ra một trứng – một trứng thôi – Hai đứa ngồi bên bờ ao, rồi với dáng bộ hết sức trân trọng nó đặt nhẹ trên mặt nước và sau khi biết chắc rằng trứng mới sinh, Gavin thổi nhè nhẹ và đặt vào ḷng bàn tay tôi, giọng nó nồng nàn tŕu mến:
- Đây! Đẹp ghê chứ?
- Ừ! Đẹp ghê thật. Măi bây giờ mới t́m ra, tao mừng quá, Gavin ạ!
Sau khi ngắm nghía no mắt, tôi đưa cho nó:
- Đây, cầm lên đi, Gavin!
- Không! – Gavin nói, mắt không rời mấy cái trứng c̣n lại trong tổ - Sao lại tao cầm lên? Có phải của tao đâu?
- Coi ḱa! Gavin! Mày thích và t́m đỏ mắt cả tháng nay...
- Nhưng đâu phải tao t́m ra nó? Chính mày t́m ra mà!
- Nhưng nếu mày không chỉ dẫn th́ đời nào tao để ư t́m nó làm ǵ?
- Dù vậy, nó chính của mày!
- Của mày đấy, đừng lôi thôi!
- Không! Không phải của tao, ta phải công b́nh.
Tôi biết rằng không bao giờ Gavin chịu phạm vào lời thề mà lấy thêm một trứng, vậy chỉ c̣n một cách, tôi nói to:
- Gavin! Cái trứng này đẹp thật, tao công nhận, nhưng tao không thích, hơn nữa, tao chả sưu tầm thứ này, mày th́ cần nó. Tao chỉ ưa cóc, nhái, ṇng nọc, chuồn chuồn, mày biết rơ mà! Vậy nếu mày không lấy tao cũng đến vứt đi sau khi chơi chán, có phải uổng không?
Nghe tôi dọa thế, Gavin đâm cuống, đôi mắt xám của nó mở to:
- Nếu vậy th́ tao lấy cái trứng, nhưng tao sẽ tặng mày một vật khác, nếu không th́ bất công lắm. Phải! Tao sẽ tặng mày một vật mà hai đứa ḿnh cùng ưa.
Nó gói cái trứng lại bằng miếng bông g̣n mang theo sẵn, cho vào túi, nụ cười rụt rè của nó làm tôi sung sướng hết sức.
Chiều hôm ấy, từ nhà nó ra về, tôi mang theo cái kính hiển vi, vật quư giá mà tôi ao ước từ lâu song không thể nào sắm nổi: một bận tôi được Gavin chỉ cho cách sử dụng, vốn trước kia của chị nó hồi chị c̣n học môn sinh vật ở trường Trung học Winton. Kính này thuộc loại đơn giản song cũng có 2 vật kính và 2 thị kính. Ông Thị trưởng luôn luôn mua sắm những phẩm vật hảo hạng cho các con. Tôi cũng mang về cùng với kính vài phẩu thức đơn giản để xem và một cuốn sách cũ, b́a đă vàng, giấy th́ mốc. Chương đầu cuốn sách đề: "Những ǵ ta có thể thấy trong một giọt nước" và chương hai: "Cấu tạo của một cánh ruồi".


Chương 9

Mùa xuân vẫn như kéo dài. Khu Drumbuck có một ngơ nhỏ gọi là "con đường xanh". Tên này sai - đối với tôi lúc bấy giờ. Hai bên ngơ là những nhà nhỏ, một khu vực riêng biệt, khác hẳn khu nhà của các công chức của Levenford, kể từ ông Thị trưởng, ông Xếp ga, ông Chỉ huy trưởng đội Cứu hỏa cho đến viên Thanh tra sở Vệ sinh (là ông ngoại tôi). Chủ nhân những ngôi nhà này là nhân viên hăng đúc nồi gang.
Năm giờ sáng, c̣i đă hụ v́ đến giờ làm việc, nên sáng không ai thấy họ đi ngang, chỉ vào buổi trưa, chiều, tiếng giày đinh của họ vang lên khắp đường, những bộ đồng phục xanh dương lấm lem, những khuôn mặt và đôi tay đen v́ khói và dầu, thật trái ngược với ông ngoại tôi: đồng phục đính khuy đồng sáng loáng và mũ két trắng tinh!
Họ rất hiền lành, lương cao và công việc nhọc nhằn thực sự. Cho nên hễ chiều thứ bảy là họ đi chơi ở sân banh Levenford, hay hơn nữa: ngày chúa nhật đáp xe lửa đi Winton chơi. Đôi khi, họ c̣n đi bách bộ trong vùng và cao hứng họ dám ngừng lại rút khẩu cầm mang theo sẵn trong túi ra thổi lên một bản hay ra tṛ.
Trong đám thợ thuyền đó, tôi mến nhất anh Jamie Nigg, v́ lẽ giản dị là anh ta rất mến tôi. Anh khoảng 30 tuổi, người thấp, vai rộng, tay dài, đôi mắt to, hơi buồn, có lẽ do đôi chân ṿng kiềng của anh (tôi đoán thế). Mặc dù khi đi ngoài đường, anh cố sửa, song tôi thấy như cố tật vẫn không sao che giấu được.
Mỗi lần tôi tan trường ra là y anh đón đường tôi, nh́n tôi bằng hai mắt hiền lành, tay luôn luôn vuốt cằm (cạo râu mỗi ngày, dù vậy hai má và cằm anh vẫn thấy vệt xanh v́ râu anh dày lắm).
- Sao? Mạnh chớ?
- Dạ mạnh! Cảm ơn anh Jamie.
- Ở nhà em, mọi người khỏe hết chứ? 
- Cảm ơn anh, ai cũng khỏe hết.
- Ông ngoại em và cả gia đ́nh đều khỏe?
- Thưa anh Jamie, vâng!
- Này, cậu em sắp thi đấy chớ?
- Thưa anh, phải; cậu em sắp thi.
- Bà em chưa về hở?
- Dạ, bà em chưa về.
- Hôm kia, anh thấy ông cố em ở sân vận động.
- Thế à?
- Ông cố em có vẻ khỏe lắm.
- Vâng!
- Hôm nay trời đẹp, hở?
- Vâng!
Hết chuyện! Im lặng giây lâu rồi anh Jamie cho tay vào túi rút ra một pence mỉm cười đưa cho tôi, kèm theo một câu khôi hài xưa rích vẫn thường được dùng ở Levenford:
- Cho em đấy! Cầm lấy! Và nhớ: đừng tiêu hết một lần trong cửa hiệu.
Tôi dạ to một tiếng cầm tiền chạy bay đi, anh đứng yên nh́n theo, nói với:
- Nhớ nói lại anh gửi lời thăm cả nhà, nghe?
Chả cần bận tâm t́m hiểu, tôi cho rằng anh Jamie tử tế với tôi là v́ anh biết mẹ tôi ngày trước – cũng như ông Thị trưởng Blair, như chị Julia, và như nhiều người khác trong vùng.
Thật vậy, chỉ với mấy lời ngắn ngủi: "Ta có quen với mẹ em lúc trước" là đủ làm tôi phấn khởi, làm tuổi thơ côi cút của tôi tươi đẹp lên một chút và làm tôi tin tưởng vào ḷng tốt của mọi người.
Vội vàng, tôi chạy đến quán bà Minns mua mấy viên kẹo chua chua có sọc xanh xanh, hồng hồng, không thắc mắc làm chi về cái lư do quá chu đáo của anh Jamie đối với tôi.
Từ sau khi nhận quà của cậu Adam, tôi học được chút kinh nghiệm... Và tôi cẩn thận hơn, và dù là anh Jamie dặn ḍ như thế, tôi vẫn tiêu ngay số tiền vừa nhận được, nếu không, sớm chầy người lớn cũng khám phá ra, hoặc khi thay quần áo nó từ túi quần lăn ra nền nhà bếp, làm ba tôi chú ư và nhất định là ông nhặt lên, bảo "để dành" cho tôi. Tôi c̣n bé, lại ăn uống thiếu thốn nên thèm bánh kẹo ghê gớm.
Tôi đâu phải hạng mù chữ, dốt nát? Cho nên tôi biết rằng thú vật trong rừng, ngoài đồng có thể chết v́ thiếu ăn, dù bề ngoài xem ra... sung túc. Tôi cũng vậy,cái đói luôn luôn day dứt trong tôi, ngay cả khi vừa rời khỏi bàn ăn, nên tôi cho rằng nếu không có kẹo của bà Minns tôi dám chết quay lơ một ngày nào đó chứ không chơi! Con nít rất cần chất đường cho cơ thể tăng trưởng, không phải sao? Nếu không người ta chế ra kẹo bánh làm chi?
Một bữa chiều thứ bảy, tôi t́nh cờ gặp anh Jamie – người vẫn gián tiếp cung cấp chất đường cho cơ thể tôi - ở góc "con đường xanh". Nhưng anh th́ không, anh cố ư đón đợi tôi, chắc chắn như vậy. Chà! Anh có vẻ chải chuốt khác hẳn ngày thường.
Bộ quần áo xanh dương, giày nâu và mũ két thấp có kẻ ô vuông đỏ, đen.
- Đi coi đá banh với anh không?
Tim tôi đập rộn lên: buổi chiều buồn bă trống rỗng v́ Gavin ở Luss với ba nó chưa về. Xem đá banh: tṛ chơi này tôi chưa hề được dự mà cũng không hề chấp chới hy vọng được xem. Làm sao tôi từ chối nổi?

o0o

Lúc ra về, chúng tôi sát bên nhau như đôi bạn thân thiết. Đến ngă rẽ, anh đột nhiên trao cho tôi một cái gói, cái gói khá to đă là nguyên cớ khiến anh bối rối suốt buổi. Mặt bừng đỏ, giọng khàn khàn, anh nói:
- Em đưa cho d́ Kate nhé? Nói là anh... tặng. Ư cha! Lạ lùng chưa? Sao lại có d́ Kate chen vô giữa hai anh em ḱa? D́ Kate của tôi mà! T́nh bạn thắm thiết của tôi và anh ấy có ǵ trục trặc đây chớ chẳng không? Trông dáng bộ tôi, anh Jamie càng đỏ mặt hơn:
- Em bằng ḷng chứ? Cứ đem vô trong pḥng d́, nhé?
Khi anh quay đi, tôi c̣n sửng sốt với gói quà trên tay. Về đến nhà, chả thấy d́ đâu, cậu Murdoch th́ đang ṿ đầu, ṿ cổ trước mấy cuốn sách dày cộm.
Theo đúng lời Jamie, tôi đi thẳng lên pḥng d́, tôi reo to khi thấy d́:
- D́ ơi! Có quà cho d́! Có quà cho d́ này! Sướng chưa?
Mặt tối sầm, d́ tỏ vẻ không tin lời tôi; làm tôi phải lặp lại lần nữa, và đưa gói ra, d́ tôi cầm lấy, thong thả mở gói trong lúc tôi như bị thôi miên: dưới lớp giấy hoa, một cái hộp tuyệt đẹp có thắt nơ, đựng ít nhất cũng 3 livres kẹo sô cô la, thứ thượng hạng. Tôi dám chắc là từ hồi sinh ra đến giờ d́ tôi chưa hề nhận được món quà nào đẹp và... ngon hơn.
- Đẹp quá, d́ hở? (Tôi tiết lộ tên người tặng) của anh Jamie đó, ảnh dắt cháu đi coi đá bóng chiều nay. Anh tử tế ghê, d́ hở?
- Jamie?
- Dạ, anh Jamie – Nigg đó mà! D́ không biết sao?
D́ tôi có vẻ nửa thích thú nửa thất vọng, d́ bĩu môi:
- D́ sẽ gởi trả lại cho ổng! D́ sẽ trả!...
Tôi cố nén một tiếng kêu bất b́nh, kinh ngạc. Sao lại gởi trả? Người ta tử tế như vậy... nhưng tôi cố không làm d́ tức giận bằng giọng nhỏ nhẹ:
- Đừng, d́ ơi! Tội nghiệp ảnh, d́ ơi! Vả lại...
Tôi không nói hết được ư nghĩ, tôi thèm rơ dăi ra. D́ tôi không khỏi nín cười – d́ ít cười, nhưng hễ khi d́ cười trông d́ xinh tệ! – ṿ đầu tôi:
- Ừ! Thôi, d́ cho cháu một cái, nghe? Nhưng phần d́, d́ thề không thèm đụng đến.
Không đợi d́ mời đến tiếng thứ hai, tôi nhón ngay một cái.
- Ngon không, cháu?
D́ hỏi – xem chừng d́ cũng thèm lắm. Kẹo ngon thế kia mà! – Tôi gật đầu chứ không nói được v́ bận nhai kẹo. Giọng d́ tôi tiếc rẻ:
- Phải chi của ai th́, hay quá...
Chao, d́ Kate của tôi nói đến lạ. Tôi hăng hái bênh vực anh Jamie:
- Sao d́ nói vậy? Cháu thấy anh ấy dễ thương lắm mà! D́ phải biết: anh ấy quen với mấy cầu thủ trong đội banh Levenford kia, chớ d́ đừng tưởng...
- Cháu chưa hiểu ǵ cả, Jamie xoàng quá, một gă thợ quèn. Đó là chưa kể anh ta không kiêng cả rượu mạnh.
Bắt chước ông cố, tôi nói bằng giọng bất cần:
- Chuyện đó có hại ǵ đâu?
- Thôi, cũng được đi, nhưng cháu coi...
Tôi ngừng nhai chờ đợi, d́ tôi đỏ bừng mặt, tiếp:
- Đôi chân của anh ta...
- Coi ḱa? Ai bảo d́ để ư đến chân ảnh làm chi?
Tôi lại hăng hái bênh vực Jamie. D́ tôi thở dài:
- Sao không để ư, cháu?
Tôi nói như người lớn:
- Bộ d́ thương người khác, hở?
- À... à! Cũng có...
Ánh mắt d́ tôi chợt mơ màng, xa vợi. Thừa dịp, tôi nhón thêm cái kẹo nữa.
D́ tâm sự:
- Cũng có nhiều người đến với d́, nhưng d́ chỉ nghĩ đến một người, một người lư tưởng. Một người đàn ông lớn tuổi, rắn rỏi, da nâu, lịch thiệp, học thức rộng, như mục sư Sproule chẳng hạn.
Chúa ơi! Tôi há hốc miệng nh́n d́ tôi: mục sư Sproule, già gần 40, bụng hơi bự, tóc xoắn, giọng nói sang sảng và có tới bốn đứa con!
Lư tưởng kiểu ǵ vậy hả trời? Tôi gạt đi:
- Thôi đi d́! Anh Jamie hơn chứ. Ảnh c̣n trẻ, vui vẻ, tốt bụng...
Tôi chợt ngừng lại, đỏ mặt, nghĩ là ḿnh không nên phạm thượng, chỉ trích thần tượng của d́ ḿnh. Song may quá: d́ vẫn không phật ư, d́ vui vẻ:
- D́ không giận đâu, này, ăn thêm đi, cháu! Đừng bận tâm. D́ th́ d́ thề không thèm làm bẩn miệng v́ mấy viên kẹo này.
Tôi vâng lời d́ tức th́. D́ tôi mơ màng:
- Robert à, d́ chán t́nh yêu lắm, chán lắm! Luôn luôn phụ nữ bị thua thiệt! Robert! Viên kẹo bên trong mềm hay cứng vậy?
- Cứng d́ ạ! Mà ngon lắm, d́ ăn thử đi! Có hạt hạnh nhân trong đó, ngon dễ sợ, ăn đi d́! Đây, d́ nghe cháu đi!
- Không! Không!
D́ tôi chối từ nhưng giọng yếu ớt khác lúc đầu. Tôi tấn công thêm:
- D́ ăn thử một viên thôi mà! Ăn đi d́! Ngon lắm!
Lần này, d́ xiêu ḷng, đón viên kẹo tôi đưa cho một cách lơ đăng, cho vào miệng, không nói ǵ. Tôi nóng nảy hỏi:
- Ngon phải không d́?
- Robert ơi! Không ai có thể mua chuộc nổi d́ bằng quà biếu đâu, nhưng phải công nhận cháu nói đúng: kẹo ngon chi lạ!
- D́ này, d́ ăn thêm cái nữa đi d́!
- Thôi!... mà... cũng được, nếu cháu muốn, t́m cho d́ một cái nhân cam như viên đầu cháu ăn đó!
Thế rồi, cháu mời d́ một cái, d́ mời cháu một cái, non nửa giờ sau, chúng tôi ăn hết hàng trên hộp kẹo.
Đă thèm rồi, tôi sực nhớ thắc mắc:
- D́ ơi! Cháu nói sao với anh Jamie?
D́ tôi cột cái nơ quanh hộp lại, cười to – lần thứ nhất d́ tôi vui vẻ thực sự:
- Hai d́ cháu ḿnh giả dối ghê chớ? Nhất là d́: ăn của người ta, chắc người ta tốn nhiều tiền lắm... mà không thương người ta...
- Cháu có thương anh ấy chớ!
Tôi la lên. D́ càng cười to thêm:
- Th́ cháu cứ thương ảnh! D́ có cấm đâu. (Nghiêm giọng lại). Cháu hăy nói thật với ảnh là d́ gởi lời cảm ơn, kẹo ngon lắm, nhưng ảnh đừng nghĩ ǵ hết, tốt hơn.
Tôi hơi rối trí v́ mấy lời tối nghĩa của d́, toan hỏi, nhưng d́ đă tiếp:
- Cứ nói: ảnh đừng hy vọng ǵ hết, cháu nhớ chưa?
Tôi chạy bay xuống lầu, quyết định sẽ chỉ nói với Jamie mấy câu trên, c̣n mấy câu dưới th́ khỏi, tôi đâu có điên? Tôi không muốn Jamie buồn đâu.


Chương 10

Tháng 7 đến, sắp nghỉ hè. Lúa nghiêng ḿnh dưới làn gió nóng, trĩu hạt, sắp chín vàng. Gavin và tôi rong chơi cùng khắp, triền núi Grshake mọc đầy dâu rừng, chúng tôi hái ăn và mang về cho mẹ cả xô đầy, mẹ rất thích v́ thứ dâu rừng làm mứt ngon thập bội so với thứ mứt đại hoàng mà chúng tôi phải cố nuốt hàng ngày.
Hai đứa tôi c̣n tắm suối, lần đầu tôi tập bơi, đàn cá vàng kinh ngạc thấy người, lội nhanh để trốn, chạm cả vào chân chúng tôi. Tôi thích thú kêu to và hai đứa cười ṛn ră. Vùng vẫy trong nước thật quả có ích: mọi ưu phiền của tôi như trôi tuột, như được rửa sạch.
Rồi chúng tôi chạy nhảy bằng thích và cuối cùng nằm dài lên cỏ, ngửa mặt nh́n trời, tận hưởng hạnh phúc. Ṿm trời trong xanh, không khí tinh khiết, ấm áp, nắng vàng, cây lá xanh tươi và trong tôi bừng lên sức sống.
Có lẽ tôi đă sống như một kẻ ngoại đạo. Làn gió hè thổi tan những ư tưởng về Thượng Đế ra khỏi tâm trí, tôi chả hoài hơi lưu tâm đến những bưu thiếp bà gửi về. Tối tối, tôi chả c̣n e ngại bọn quỷ dữ nấp ở xó nhà chỉ lăm le ám hại linh hồn tôi, như lời bà. Vừa đặt lưng xuống giường là mắt tôi nặng trĩu ngay, có khi chỉ vừa kịp đọc vội, đọc vàng một câu kinh ngắn cho có lệ.
Nhưng không bao lâu, tôi hay tin là sắp phải xa Gavin: mỗi dịp hè ba nó thuê một trại mát vùng Perthshirem ở đó có thể săn bắn, câu cá (một điều xa xỉ mà sau này người ta sẽ trách ông). Gavin nghỉ hè tại đó, một vùng cao nguyên đầy cỏ dại và thơ mộng.
Chị Julia không ngớt lặp đi, lặp lại cho tôi biết rằng tôi có thể đến đó nghỉ hè với Gavin. Mà tôi, tôi cũng rất thích, song than ơi! Áo quần thảm hại quá, chưa kể phí tổn di chuyển bằng tàu hỏa và nhiều khó khăn khác về tài chánh khó nỗi vượt qua, v́ vậy, dự định tốt đẹp ấy bị bóp chết ngạt từ trong trứng!
Hai đứa tôi chia tay ở sân ga, mắt mờ lệ. Chúng tôi nắm tay nhau thật chặt không muốn buông ra và hứa trung thành cùng là nhớ đến nhau luôn.
Trọn tháng ṛng, tôi chỉ biết lang thang bên mấy ngôi nhà tranh có rào đầy bụi rậm. Gió thổi hun hút giữa lùm cây nghe như tiếng thở dài ảo năo của đất đai đă cạn dần sinh lực.
Phần đông các gia đ́nh khá giả ở Levenford đều đi nghỉ mát ở bờ bể. Thành phố đ́u hiu vắng vẻ trở thành xa lạ đối với tôi, y như một thành phố bị quân ngoại xâm chiếm đóng.
Gavin vắng mặt nhưng đều đặn gửi thiệp về, giọng nó tràn ắp nồng nhiệt làm tôi càng nôn nả mong gặp nó.
Thế rồi, một buổi chiều tôi đi dạo trước khi vào làm một bài luận dài ngoằng về Marie-Stuart – nữ hoàng Tô Cách Lan, tôi lại gặp Jamie – anh vẫn có lệ chiều chiều đến ngồi trên thành tường thấp bao quanh vườn nhà tôi – quay lưng vào nhà. Chiếc khâu cầm trên miệng, anh thổi lên một điệu nhạc rất lôi cuốn, tôi nghe mê nhưng không biết tên nên đặt là "điệu nhạc của anh Jamie" – Anh cứ điềm nhiên thổi trong lúc tôi lẳng lặng ngồi xuống bên cạnh. Chúng tôi cùng tận hưởng hơi mát truyền lên từ thảm cỏ vàng đẫm sương chiều, từ những cụm mây mù vây kín những mái tranh khô héo.
Cỡ bảy giờ, d́ Kate đầu trần, hai tay thọc vào túi, cổ áo choàng mỏng màu xám kéo cao lên, rời nhà đến thăm cô bạn. D́ làm như chỉ thấy có ḿnh tôi. C̣n Jamie? Anh cũng làm như không thấy d́, có điều d́ càng đi xa, điệu nhạc càng to lên như đuổi theo sát gót. Tôi hiểu lờ mờ rằng đây chính là một dạ khúc Tô Cách Lan, chậm, d́u dặt, thấm thía...
Một hôm, cảnh đó tái diễn, và d́ ngừng lại trước chúng tôi đột ngột, giọng d́ nghiêm nghị:
- Robert! Cháu nên vào nhà th́ hơn!
Tôi chưa kịp trả lời d́ th́ anh Jamie ngừng thổi kèn, đón lời:
- Ḱa, thằng bé có làm ǵ bậy đâu?
D́ Kate trừng mắt nh́n anh Jamie, tia nh́n giận dữ, nhưng anh vẫn thản nhiên làm d́ phải quay đi không biết nói ǵ khác nữa. Giọng lửng lơ, anh lại nói:
- Chào! Buổi chiều hôm nay trời đẹp làm sao!
- Chắc chắn trời sắp mưa!
D́ tôi trả đũa, Jamie vẫn tươi cười:
- Có thể lắm, nhưng hại ǵ, một cơn mưa nhỏ ấy mà!
- Anh giữ tôi lại để nói chuyện thời tiết đấy hẳn? Giọng d́ dấm dẳng, nhưng trong cái tranh tối tranh sáng của buổi chiều, tôi thấy d́ đẹp ghê đi: thân h́nh cao, rắn chắc, chân thon, thẳng. Jamie lơ đăng đưa kèn lên miệng thổi vài tiếng rồi nói:
- Tôi nghĩ đây là một buổi chiều lư tưởng để... đi dạo...
- Hả? Đi dạo? Xin hỏi anh: đi dạo ở đâu?
- Ờ! Đâu mà không được...
- Dễ nghe há? Tôi không định đi dạo, tôi đi thăm bạn tôi, anh hiểu chưa?
D́ sắp quay đi, tức th́ Jamie nhảy phóc xuống, phủi quần, nói mau:
- Tôi cũng đi đường ấy. Tôi xin phép được đưa cô đi!
D́ Kate có vẻ bối rối, không nói năng ǵ. Nhưng tôi có cảm tưởng là khi hai người sóng đôi được một đoạn th́ bóng tối đă che mất đôi chân cong của Jamie! Phải! Quan tâm làm chi đến đôi chân? Đáng kể là tấm ḷng kia chứ!
Nán lại một chút chờ họ đi khuất, tôi vào nhà, mở cái cặp ra, soạn sách vở làm bài. Nơi bàn ăn, cậu Murdoch có vẻ khá chăm chỉ, nhưng tôi ngạc nhiên thấy cậu không hề lật sách. Cậu găi đầu liên hồi, gầu rơi đầy trang giấy. Tôi tự hỏi cậu có thực sự học không v́ vài bận tôi thấy giữa các trang sách của cậu tḥ ra một cuốn mẫu hạt và cách trồng tỉa, bằng chứng hiển nhiên về sự ham thích trồng trọt của cậu tôi.
Suốt ngày, cậu ngồi học một cách miễn cưỡng, day trở không ngừng, đứng lên rồi ngồi xuống, khi th́ chạy đến trước gương nặn mấy cái mụn trứng cá, khi th́ lẻn ra vườn, lang thang như một tâm hồn đau khổ. Đôi lúc vô t́nh cậu hé cho tôi thấy rơ tư tưởng thầm kín của cậu:
- Robert này, mày biết không: bên Ḥa Lan họ trồng từng mẫu Uất Kim Hương cơ đây! Tưởng tượng coi: từng mẫu Uất Kim Hương?
Tối tối, ba tôi ngồi ngay sau lưng cậu, im lặng và kiên nhẫn như một bác đánh xe  ngựa. Sẽ có cuộc thi tuyển vào Quốc gia Bưu Điện tháng tới. Ngày ấy càng gần, ba càng nắm chặt dây cương hơn, tôi dám chắc ba không ngần ngại ǵ mà không dùng roi, nếu thấy cần và con ngựa khốn khổ chắc bạn đă rơ: không ai khác hơn là cậu Murdoch của tôi!
Ba nhất định cậu tôi phải đậu, không chỉ để bảo đảm tương lai của cậu mà c̣n để thỏa măn tính kiêu hănh của ba. Ba đă không thành công và được yêu v́ trong xă hội, ông cần trả thù, ông ao ước hết ḷng được báo tin cho mọi người, từ ông Thị trưởng, luật sư Mc Kellar, bác sĩ Lair, cho xếp ông, bằng giọng hănh diện rằng chính con trai thứ của ông đă trúng tuyển vào Quốc gia Bưu Điện!
Tôi sẽ sàng đến ngồi gần cậu, hết sức sẽ sàng để tránh làm rộn người đang học thi. Mẹ đă cẩn thận bao sách tôi bằng loại giấy nâu dày để giữ cho lâu bền - ở nhà này không được làm hư hại bất cứ một vật ǵ – Ông tôi  th́ đề tên tôi lên ngoài b́a bằng nét chữ rắn rỏi và rất đẹp. (Tôi đă lên lớp ba tháng nay rồi. Thầy giáo mới, ông Singer hói đầu, cử chỉ từ tốn, chậm chạp và rất thứ tự, tỏ vẻ ân cần đối với tôi. Tôi tấn tới rơ ràng tỏ ra có năng khiếu đặc biệt). Nhưng tôi không bao giờ kể chuyện đó ra với ba tôi, v́ tôi biết ông không cần quan tâm đến. Trong khi soạn cặp, vô t́nh tôi làm rơi tờ ghi phiếu điểm thi tam cá nguyệt đệ nhất xuống gạch làm ba chú ư, tôi lúng túng đỏ mặt lên làm ba thêm nghi, ra hiệu đưa ông xem. Tờ giấy ghi phiếu điểm màu vàng nhạt, khá dày, do chính tay thầy Singer ghi chép: tôi được nhất về Toán, Địa lư, Sử kư, Anh văn, Pháp văn, nh́ môn Vẽ và được xếp hạng nhất ở lớp. 
Xem xong, ba có vẻ ngạc nhiên, nh́n tôi ḍ xét, như... nghi ngờ. Mà làm sao không tin chớ: chữ kư và chữ viết đều do tay thầy tôi. Song tôi ngạc nhiên thấy thay v́ hài ḷng, ba tôi trả tờ giấy với sắc mặt không vui. Tôi khổ sở chúi mũi vào trang sách.
Im lặng. Chỉ có tiếng tích tắc của đồng hồ, tiếng lật sách, tiếng cựa ḿnh trong ghế của ba kêu lên ken két. Quên, c̣n tiếng kim đan của mẹ nữa chớ: mẹ đang đan khăn choàng cổ cho cậu Adam. Luôn luôn đan khăn choàng cho cậu Adam! Chín giờ tối, d́ tôi về và đi thẳng lên lầu sau khi chào cha mẹ. Chúa ơi! Tôi có lầm không: h́nh như d́ hát khe khẽ bản nhạc của Jamie?
Chín rưỡi, mẹ nh́n tôi ra hiệu, tức th́ tôi dẹp sách vở hết sức cẩn thận v́ nơm nớp lo sợ đụng chạm bàn ghế ba sẽ nổi giận lên, rồi tôi chui vào phía sau màn, cái góc của tôi.
Chúa ơi! Tôi đói quá đi! Sao mà y như chưa ăn chiều vậy! Ước ǵ có mẩu bánh ḿ nhỉ! Tôi biết mẹ không nỡ từ chối với tôi, nhưng làm sao xin được lúc này? Nén cơn đói, tôi thay áo và quỳ gối đọc Kinh, đoạn lên giường.
Đôi khi, tôi thao thức tận lúc cậu đi ngủ. Cũng là lúc ba mẹ th́ thầm bàn tính chuyện nhà. Tôi nghe thoang thoáng tiếng được, tiếng mất. Sở vệ sinh Ardfillan đ̣i ba nộp bản tường tŕnh về việc hốt rác (Trời ơi! Tưởng ǵ lạ!). Hôm nay bà mua thịt ḅ hết bao nhiêu?... Đắt quá vậy? (Hoài! Lúc nào ông cũng chê mẹ tôi mua đắt!). Giọng ông cao hơn: "Năm nay băi bỏ chuyện nghỉ hè ở băi bể đi, để tiền gởi vào hội bất động sản, tốt hơn" Tiếng mẹ: "Ừ! Năm sau nếu Adam làm ăn khá hơn hay nếu ông lên chức"... "Trong lúc chờ đợi phải tiện tặn, tiện tặn, tiện tặn..."
Từ lâu, tôi quen thói keo kiệt của ba, hết cho là lạ lùng, càng ngày ông càng đam mê tiền bạc, t́m đủ mọi cách để khỏi chi ra. Mẹ tôi khổ sở rất nhiều v́ thói ấy, bà phải chắt bóp từng li, từng tí trong mọi việc tiêu pha. Tôi chắc mẹ tôi cũng như các bà nội trợ khác ưa mua sắm trong các nhà hàng lớn như Donalson hay Bruce! Chao! Hàng bày trong đó mới hấp dẫn làm sao! Và tôi dám chắc nếu có đủ phương tiện, mẹ tôi là đầu bếp khéo nhất – trong vài dịp hiếm có, mẹ trổ tài làm bánh ngon kinh hồn – Tôi biết mẹ tôi thích dọn cho cả nhà những món ăn ngon lành.
Song luôn luôn, mở cái ví cũ mèm, đen chũi ra, lẩm nhẩm tính một lát, bà thở dài trở về với mấy món xúp lúa mạch cổ điển và sai tôi chạy qua quán mua một penny (1) xương (lần nào mẹ cũng dặn: "Nhớ bảo ông ấy chừa lại chút thịt, con nhé") và ghé lại tiệm Logan mua thêm nửa penny vừa cà rốt vừa củ cải.
Tội nghiệp mẹ tôi: hôm thứ hai rồi,  khi đánh rơi cái đèn dầu treo ngoài hành lang, mẹ đă bật khóc... Mà thôi! Tôi buồn ngủ quá đi!...
Một buổi tối, mẹ sai tôi đốt đèn ngoài hành lang. Tôi thấy d́ Kate vừa về, trễ hơn thường lệ.
- Cháu đó hẳn? Robert? – Tôi biết d́ hơi bối rối song giọng d́ thân mật.
- Thưa d́ vâng!
Trèo lên đốt đèn xong, tôi bước xuống ghế, d́ nắm tay tôi bảo:
- Robert! Cháu ngoan lắm!    
Tôi đỏ mặt sung sướng: Ít lâu nay d́ rất dễ thương đối với tôi. Có vẻ ngập ngừng một chút, d́ tiếp:
- Nghe này, Robert! Jamie nhất định mời d́ đi hội chợ Ardfillan với anh ấy. Người đàng hoàng ai thèm đi như vậy chớ? Anh ấy cũng đồng ư với d́ về điều này. Cho nên anh ấy... d́ với anh ấy sẽ dắt cháu đi chung cho vui, nếu cháu thích...
Nếu? Tôi đă nghe kể những điều vui ở hội chợ Ardfillan, mỗi năm một lần nông dân các vùng lân cận đổ xô tới... Tôi th́ thầm:
- D́ ơi! Cháu...
- Vậy là cháu bằng ḷng, hử?
D́ âu yếm nắm chặt tay tôi và khi lên thang lầu d́ báo cho tôi biết rằng Gavin vừa trở về, d́ gặp nó ở sân ga.
Gavin trở về rồi? Thích quá: vậy là nó về sớm hơn dự định hai ngày. Vậy th́ ngày mai tôi gặp nó rồi.
Gặp lại bạn thân, hội chợ Ardfillan, hai điều đó làm tôi tràn ngập vui sướng. Tôi hé cửa, nh́n bóng đêm thở mạnh. Đêm tối mịt, không một ánh sao nhưng làn gió nhẹ chứa chan hứa hẹn. Ôi! Đời mới đẹp làm sao!
 

Chú thích:
(1) Đơn vị tiền của Anh.

Chương 11

Cậu Murdoch sửa soạn đi thi. Vị độc giả trung thành với các loại sách mẫu hạt giống và cách trồng tỉa đă sẵn sàng trong hành lang. Diện bộ lễ phục, mang đôi giày tốt nhất, trước mặt cậu là mẹ tôi đang quỳ, đôi tay đỏ chai v́ công việc nội trợ đang cầm bàn chải, chải vết bùn dính ở lai quần cậu, nét mặt già nua của mẹ rạng rỡ hănh diện.
Mẹ, người vất vả v́ chúng tôi, lo nấu nướng, giặt ủi, may vá, chùi rửa nhà cửa... người dậy sớm nhất, thức khuya nhất, người làm tất cả mọi việc mà không mong đợi một phần thưởng nhỏ; mẹ người nhẫn nhục chịu đựng tính biển lận ngày càng tăng của ba... Người khổ cực trong mọi việc nhà mà vẫn t́m chút th́ giờ để săn sóc âu yếm cha già bị bỏ rơi trên kia và đứa cháu nhỏ mồ côi mà định mệnh đă trao vào tay ḿnh.
Riêng hôm nay, tất cả đều dành cho cậu con trai út, ngày quan trọng nhất. Cậu tỏ ra hết sức tự tin. Chiều qua, trong lúc nói chuyện với cha, cậu quả quyết:
- Con đă cố gắng hết ḿnh, cha đừng lo!
Chắc là nhờ găi đầu, làm rơi gàu đầy cổ áo, cậu đă nhét được vào đó ít chữ nghĩa cần thiết chi đây?
Trong túi cậu có tiền ăn trưa, một bút, một tẩy, mấy ê ke, thêm đến những hai cặp kính (để ngừa rủi ro) tóm tắt lại cậu chuẩn bị đủ thứ cần thiết. Đáp chuyến tàu hỏa lúc 7 giờ 20, cậu rời nhà đi ứng thí ở Winton. Đứng ở bậc thềm, mẹ và tôi vẫy tay từ giă và chúc may cho cậu...
Mỗi chiều, cậu về nhà do chuyến tàu bốn giờ. Riêng ba tôi, ông về sớm hơn, chờ sẵn ở nhà.
- Sao? Con làm bài khá chứ?
- Khá lắm, thưa ba!
Mỗi ngày qua, tin tưởng của cậu mỗi tăng. Trong lúc mẹ dọn cho cậu bữa ăn xế, cậu ăn ngon lành th́ tất cả chúng tôi ngồi chăm chú lắng nghe cậu kể chuyện thi cử đă trải qua bằng những câu ngắn, giọng điềm tĩnh:
- Thật t́nh, con cũng ngạc nhiên: bài thi sáng nay sao dễ quá! Con viết liền một mạch đầy mấy trang, phải xin thêm, trong lúc đó tụi bạn con cắn bút ngay từ trang đầu.
- Tốt quá, con thế là giỏi!
Mắt sáng lên, ba tôi khen cậu. Mẹ táo gan dọn cho cậu miếng thịt đông dày cỡ miếng thịt của ba. Mọi người trong  nhà, kể cả tôi đều cảm thấy cậu thành công đến nơi và lấy làm mừng cho cậu.
Ngày thứ tư đến, ngày tôi được d́ Kate và Jamie dắt đi hội chợ. Ông tôi vui vẻ kể cho tôi nghe những thú vui tại hội chợ làm tôi say mê. Tôi nói:
- Cháu sẽ được d́ Kate dắt đi, cháu sẽ được biết những tṛ vui đó, ông nhỉ!
- Dĩ  nhiên, ông cháu ta sẽ được dự tất cả các tṛ vui.
Tôi hết sức ngạc nhiên: ai đưa ông đi? Ông làm sao có tiền để làm lộ phí? Hay là có ai mời ông? Nhưng tôi măi tưởng tượng đến thú vui do ông kể nên quên hỏi ông điều quan trọng đó.
Đúng hai giờ chiều anh Jamie đến đón d́ cháu tôi (chúng tôi đă đợi sẵn nơi pḥng khách) và chúng tôi không khỏi kinh ngạc khi thấy anh Jamie từ cái xe màu vàng chóe mới tinh, bước xuống oai vệ  như... một ông chủ xe hơi chính cống! Anh cười toe toét giải thích rằng bạn ḿnh, anh Lightbody làm thợ máy ở xưởng Argyll đă mượn xe này để đưa chúng tôi đến hội chợ.
- Đừng tưởng chỉ có ḿnh Adam mới có thể đi xe hơi, nghe bồ!
Jamie vui vẻ thêm. Chúng tôi tiến lại bắt tay anh Sam ngồi chễm chệ đằng tay lái. Theo lời khuyên của anh này, d́ tôi chạy về pḥng lấy chiếc khăn voan mỏng để giữ cho mũ khỏi bay.
Trước khi lên xe chúng tôi c̣n đi ṿng quanh chiếc xe ngắm nghía một cách thích thú. Đúng lúc đó, ông tôi xuất hiện, áo quần chải chuốt, tay chống cái "can" đẹp nhất, cất giọng chào mọi người và khen:
- Cái xe tốt thật! Đúng điệu thật! Thật đúng điệu!
Ông gật gù ra dáng hài ḷng khi ngắm cái xe, đoạn quay sang Jamie, giọng ông nghiêm nghị:
- Này, Jamie! Cậu đừng tưởng ta để cho cậu đưa cháu ta đi hội chợ Ardfillan đến tối mịt, không biết giờ nào về... mà... mà chỉ có ḿnh cháu Robert nhỏ xíu đi theo đâu, nhá?
D́ Kate bực ḿnh nói:
- Thưa ông, nhưng... có ai  mời ông đi đâu?
Jamie bật cười to (anh quen ông tôi, hai người vẫn sóng đôi từ quán rượu đi ra) vui vẻ:
- Càng đông càng vui, có hại ǵ? Lên xe đi, ông!
Chiếc xe, sau khi hục hặc vài cái, nổ máy và chúng tôi hănh diện vượt mau trên đường Drumbuck. D́ tôi và Jamie ngồi băng trước, khăn quàng cổ của d́ bay phất phới trước gió, ông và tôi thoải mái ở băng sau.
Xe chạy được một quăng, Jamie lấy ra điếu x́ gà to tướng, mời ông, lập tức ông không đợi mời tiếng thứ hai, nhận lấy liền. Ngồi tréo chân một cách bệ vệ, ông tôi vừa châm lửa đốt thuốc, vừa nói với tôi:
- Đi dạo kiểu này tuyệt quá! Robert nhỉ? Hy vọng anh Sam sẽ đưa chúng ta đi dạo một ṿng quanh thành phố cho thiên hạ lác mắt chơi!
Xe qua khỏi nhà ga th́ có tiếng kêu giật làm tôi quay lại: cậu Murdoch vừa từ ga ra, giơ tay vẫy. Tôi hét dựng lên:
- Anh Sam! Dừng xe lại! Cậu Murdoch ḱa!
Xe dừng lại đột ngột, khiến cho mọi người ngă nhào tới trước, nó rung chuyển đến nỗi tôi như hạt gạo trên sàng. Sam có vẻ không vui, trong lúc cậu tôi chạy bay tới, phóng lên xe, ngồi vào băng sau, tuyên bố rất... tự nhiên:
- Tôi... tôi đi với mấy người!
Im lặng! Chao! Sao gia đ́nh chúng tôi có nhiều người tự mời ḿnh quá vậy chớ?
Cái xe lao đi, ṿng quanh thành phố.
Tôi quay hỏi cậu:
- Cậu làm bài khá không, hở cậu?
- Khá lắm, Robert! – Cậu gật gù.
Tựa lưng vào ghế, cậu há miệng ra, hào hển thở. Tôi lo lắng nh́n khuôn mặt xanh xao của cậu, thương hại khi nghĩ rằng cậu đă quá sức v́ chạy bộ theo kịp cái xe. H́nh như cậu định nói ǵ đó, song lại thôi, lấy mũ phe phẩy ngang mặt như thể là nóng quá!
Xe chạy ra khỏi thành phố, trước mặt chúng tôi xa xa là mặt bể lấp lánh ánh nắng. Xuyên qua các cánh đồng và cồn cát, con đường trải dài như một giải băng trắng. Bên trái, sừng sững ngọn Ben xanh ngắt, thấp thoáng trong một làn sương mù. Khung cảnh yên tĩnh, xinh đẹp tuyệt vời.
Xuống khỏi dốc, xe đạt đến tốc độ 20 dặm một giờ. Đi ngang làng mạc, nông dân túa ra cửa nh́n chúng tôi, những người đàn ông ngẩng lên, ngưng việc, khoa cuốc xẻng, chào chiếc xe sang trọng, lạ lùng! Súc vật th́ không mấy hài ḷng, có vẻ tức giận – hay hốt hoảng? – V́ con vật lạ đă làm rộn chúng? Anh Sam quả thật là anh tài xế lư tưởng: anh hết sức khéo léo mới tránh được mấy con ḅ bướng bỉnh, mấy chú chó giận dữ đuổi theo sủa vang lên, lũ gà cục tác bay tán loạn dưới bánh xe. Vài bận thấy lông gà rơi lả tả những nhờ bụi mù mịt, chúng tôi khỏi ân hận là đă cán chết chúng dưới bánh xe.
Có một lần bị ê mặt: chả là khi xe lên dốc, nó chết máy th́nh ĺnh. Vài gă thô lỗ - chắc cũng đi hội chợ, ngang qua chúng tôi cười giễu:
- Thôi! Xuống đẩy cho xong!
Bốn giờ chiều chúng tôi đến nơi, nghĩa là trước giờ mở cửa những một giờ. Các tṛ giải trí bắt đầu trễ hơn nữa. D́ Kate xuống xe đi mua cho mẹ tôi vài thứ cần dùng trong hiệu tạp hóa nổi tiếng của thành phố miền bể dễ thương này. Sam t́m chỗ đậu xe. C̣n chúng tôi th́ náo nức nh́n các gian hàng, các băng quảng cáo trong khuôn viên hội chợ. Khu vực được dùng tổ chức hội chợ là một cánh đồng rộng sát bờ bể. Tiếng náo loạn lẫn trong tiếng sóng.
Đang ngồi yên một góc trong ḷng xe, xanh xao và thiểu năo bỗng cậu Murdoch bật dậy mạnh đến nỗi làm cho cả giàn xe rung chuyển, tôi ngỡ đâu là anh Sam lại nổ máy chi đây? Nhưng tôi chợt hiểu khi cậu quát lên:
- Ta sắp tự tử! Ta tự tử cho mà xem!
Giọng nói và thái độ cậu quả quyết, hùng hồn cho đến nỗi mọi người kinh hoàng. Hai nắm tay đập th́nh th́nh lên nệm xe, mắt trợn trừng, cậu thét lên:
- Ta tự tử cho mà xem! Ta không muốn thi vô Quốc gia Bưu điện! Lỗi tại ba! Lỗi tại ba hết! Ta chết cho mà xem! Ba phải trách nhiệm...
Ông tôi kêu to:
- Nhân danh Thượng Đế! B́nh tĩnh lại đi cháu! Cái ǵ xảy ra?
Cậu giương đôi mắt cận thị nh́n ông và tất cả chúng tôi, rồi th́nh ĺnh cậu dựa ra nệm xe, khóc rống lên:
- Ông ơi! Con bị đuổi ra khỏi pḥng thi! Sáng nay, họ kêu riêng con đến, bảo "đừng trở lại nữa". Có lẽ họ lầm! Bài vở con trôi chảy cả mà!?
Cậu tôi thi hỏng? Ai nấy kinh ngạc. Tiếng khóc cậu làm chúng tôi đau ḷng nhưng đám người hiếu kỳ bu quanh làm chúng tôi khó chịu. Ông tôi nắm cổ áo cháu, dỗ dành:
- Nào, nín đi cháu, nín đi! Rồi khắc có cách!
- Phải giúp cậu ấy lên tinh thần! Một ly rượu...
Sam quả quyết. Ông tôi:
- Phải! Ta có kinh nghiệm về điều này. Nào! Cho nó ly rượu ngay!
Ông tôi và Jamie đỡ cậu xuống xe, Sam nhanh nhẹn lại mở cửa quán giải khát trước mặt. Trước khi họ biến vào căn pḥng tối om và mát mẻ đó, anh Sam chu đáo dặn tôi:
- Em đi dạo quanh một ṿng đi nhé? Chúng ta chỉ vào một lúc thôi, không lâu đâu.
Tôi chần chờ trước quán, nghĩ đến cậu Murdoch đáng thương nên mất hết hăng hái lúc đầu, song sau đó một lúc, tôi cũng tiến vào khuôn viên hội chợ, nơi dân chúng đổ xô đến. Tôi nhận ra vài khuôn mặt quen thuộc ở Levenford và... chao ơi! Tôi chợt nhận ra cái đầu nhỏ nhắn, mái tóc nâu, khuôn mặt rám nắng của bạn tôi: Gavin! Thế là trong chớp mắt, tôi quên phăng t́nh cảnh đáng thương của cậu tôi.
Tay trong tay, hai đứa tôi lẫn vào đám đông, thích thú... chúng tôi dự đủ mọi tṛ chơi: bắn súng, ném ṿng. Thua có, ăn có. Chúng tôi dừng lại xem tṛ múa rối. Đầu chúng tôi vương đầy hoa giấy, áo gắn đủ thứ huy hiệu. Đêm xuống dần, đèn hơi ga được đốt lên. Đám đông dày đặc, nhạc vang dội, điếc tai.
Một đoàn xe hỏa nhỏ chạy ngang, trên một toa trần, d́ Kate và Jamie ngồi cạnh nhau cười tươi tỉnh. Anh Sam, ông tôi và Murdoch th́ cỡi ngựa gỗ chạy ṿng tṛn dưới ánh đèn sáng choang. Ư cha! Rơ ràng là một cậu Murdoch khác con người cậu lúc vừa rồi: mũ giấy sặc sỡ, dây vắt ngang tai, miệng ngậm điếu x́ gà to tướng, mắt sáng ngời, đôi lúc chồm ḿnh trên lưng ngựa hú lên như một kỵ mă trong phim mạo hiểm!
Đêm khuya, thật khuya, chúng tôi mới gặp nhau quanh xe. Thật quả chúng tôi đă trải qua một ngày vui tuy hơi mỏi mệt. D́ Kate rạng rỡ như đóa hoa nh́n anh Jamie âu yếm. Murdoch bắt tay Gavin một cách nồng nhiệt. Anh Sam, nhân vật quan trọng nhất th́ biến mất, ô không! Anh đang hí hoáy mở nắp thùng xe!
Trên đường về, xe chạy trong đêm mát rượi, bỏ sau lưng tiếng động rời rạc và ánh sáng có vẻ uể oải, mỏi mệt như... chúng tôi. Sau xe, cậu tôi và ông tựa vào nhau ngủ gật. Băng trước d́ Kate với Jamie ngồi sát vào nhau. Anh Jamie choàng tay qua vai d́ tôi, thân mật. Chắc họ đang ngắm trăng? Gavin với tôi nắm tay nhau, êm ả trong t́nh bạn, tưởng như đang cùng nhau lao vào bóng đêm tĩnh mịch và vô định, nhưng không chút lo sợ. Dưới ánh trăng mát dịu và vô vàn v́ sao lấp lánh, chúng tôi cảm thấy gần gũi nhau, sung sướng cho đến nỗi muốn kéo dài giây phút bên nhau không dứt. Gavin th́ thầm bên tai tôi:
- Robert! Tao thích như thế này!
Tôi gật đầu, đồng ư v́ hiểu nó muốn nói ǵ. Nó cùng tâm trạng với tôi.
Ai cũng có đôi bạn hết. Chỉ ḿnh anh Sam lẻ loi, anh im lặng chăm chỉ lái xe. Anh quả đáng thương!


Chương 12

Nhiều năm kế tiếp trôi qua... Mấy cây anh đào trước nhà xum xuê hơn trước.
Buổi chiều tháng 4 năm 1910, tôi rời trường, ḷng vui vẻ, hănh diện. Mặt trời hồng rực rỡ lặn sau ngọn Ben.
Chiều nay tôi cảm thấy tôi chính là tôi, bởi đôi lúc tôi ngờ ngợ như ḿnh là kẻ nào khác, vâng! Đôi lúc tôi xa lạ với chính tôi.
Sáng hôm kia ở hiệu Baxter ra, tôi chợt nh́n trong tủ kính, giật ḿnh v́ h́nh ảnh phản chiếu cho tôi thấy một thiếu niên 15 xanh xao, gầy ốm, tay chân dài ngoằng, nét mặt u trầm, buồn bă... Tôi đă giật ḿnh tự hỏi: ḿnh đó sao, trời?
Nhưng hôm nay th́ tôi hết sức phấn khởi, sung sướng v́ câu chuyện thầy Reid nói với tôi lúc tôi ra về. Số là chúng tôi sắp được nghỉ lễ Phục Sinh, trước khi tan học thầy đă giữ tôi lại (thầy c̣n trẻ, khoảng 30, dáng cao lớn, khỏe mạnh, một cái sẹo dài nằm vắt ngang ở môi trên và v́ nó, chiếc mũi thầy hơi thấp xuống, khiến người ta thấy đôi mắt xanh thầy to hơn, lộ hơn dưới mái tóc óng ả vàng hoe. Da thầy trắng và hơi nhờn. Râu luôn luôn được cạo nhẵn, h́nh như ông không cần che giấu vết sẹo trên môi). Thầy ôn tồn bảo tôi:
- Robert Shannon! Tṛ không giống như các bạn cho nên... – ông gơ gơ tay lên bàn trong khi tôi nh́n chăm chú vào ông – ta muốn đề nghị với tṛ một điều này...
Trở về đến nhà, tôi vẫn c̣n bàng hoàng xúc động v́ câu chuyện thầy nói với tôi. Tôi muốn được một ḿnh nghiền ngẫm bí mật này. Song ông tôi đă chờ tôi trước cửa sổ mở rộng, bàn cờ "dame" trước mặt. Giọng nóng nảy, ông hỏi:
- Sao con về trễ thế? Có ǵ hở?
-Thưa ông, không có ǵ.
Ít lâu nay tôi trở nên khép kín đối với ông, vả chăng ông khôngc̣n là bậc anh hùng đối với tôi và bí mật quư báu này tôi không muốn chia sẻ với ông.
Phải công b́nh mà nhận rằng ông ít thay đổi hơn tôi: vẫn c̣n khỏe mạnh, tuy râu ông ngả bạc và chiếc áo ghi lê càng ngày càng nhiều vết bẩn hơn. Gần đây, bạn ông, ông Peter-Dickie đă vào Viện dưỡng lăo. Song về phần ông, ông rất ghét nghe ai nói đến chết chóc cũng như nhắc đến tuổi tác đè nặng người ông. Càng lúc ông càng tỏ ra yêu đời, vui vẻ nhất là trong lúc này, theo lệ thường, bà cố tôi đă đi Kilmarnoch.
Ông không vui v́ cảm thấy tôi không hăng say chơi cờ với ḿnh, cái thú ông vẫn say mê:
- Robert, con làm sao vậy? Y  như ngồi trên lửa...
Tôi nén ḷng đến ngồi trước mặt ông, ông cúi đầu nhíu mày nh́n bàn cờ, chú chú chăm chăm tính nước và ông giăng bẫy tôi bằng cách đi một nước cờ với vẻ hết sức lơ đăng, tay c̣n gơ gơ ống điếu nữa chớ.
C̣n tôi, tôi đầu óc đâu mà nghĩ đến tṛ chơi: tôi đang bị ám ảnh về cái đề nghị tốt đẹp của thầy Reid. Trước mắt tôi tương lai rộng mở. Như tất cả các bạn đồng học, tôi hết sức lo lắng, bối rối khi sắp rời trường để chọn nghề. Tôi có tham vọng, muốn trở thành một nhân vật đặc biệt, nhưng hoàn cảnh tôi chỉ cho tôi rất ít hy vọng để trở thành mẫu người tôi ao ước. Ở trung học tôi luôn luôn nhất lớp và các giáo sư đều tiên đoán tôi sẽ tiến xa. Song chưa một vị giáo sư nào, trừ thầy Reid để ư đến tôi đặc biệt. Thầy là người chú ư đến năng khiếu tôi, đứa học tṛ say mê sinh vật có cái ǵ khác hơn là sự giải trí suông. Tóm lại, thầy có biệt nhăn đối với tôi. Tôi c̣n nhớ rơ...
Một hôm vào mùa hè, một đôi bướm xanh loại thông thường nhất bay qua khung cửa sổ mở rộng, vào lớp. Cả lớp đều ngẩng lên, nh́n. Giọng mơ màng như là đặt câu hỏi cho chính ḿnh chứ không phải cho bọn môn sinh, thầy Reid nói:
- Tại sao chúng bay thành cặp, nhỉ?
Im lặng giây lâu và rồi, tôi rụt rè đáp:
- Thưa thầy, v́ bây giờ là mùa chúng ghép đôi.
Thầy nh́n tôi hỏi thêm:
- Có phải tṛ nghĩ rằng bướm cũng biết yêu nhau không?
- Thưa thầy, vâng! Chúng nhận ra nhau cách xa hàng dặm nhờ một mùi thơm do chúng tiết ra.
- Chuyện khá lư thú đấy! – Thầy tiếp, vẻ nghi ngờ về sự hiểu biết của tôi – Này, Robert! Trả lời tôi câu nữa: làm sao chúng nhận ra mùi của nhau?
- Thưa, nhờ những gai thịt ở đầu mấy sợi râu...
Thấy thầy nh́n tôi, mỉm cười có vẻ tán thưởng và khuyến khích, tôi thêm:
- Thưa thầy, điều này cũng chưa có ǵ là mới lạ, so với loại Amrial pourpre, giống này ngửi bằng cẳng kia...
Bạn học tôi cười lên như phá, nhưng chúng bị thầy cắt ngang:
- Im đi, lũ ngu! Ít nhất tṛ ấy c̣n khá hơn các tṛ. Này, Robert! – Ông tiếp tục hỏi tôi. – Tṛ có thể cho biết chúng có thể nhận ra nhau không, nếu không có cái mùi đặc biệt kể trên?
- Thưa thầy, mắt của loài bướm lạ lắm: nó gồm khoảng ba ngàn phần tử, mỗi phần gồm có đủ giác mô, vơng mô, thủy tinh thể, nhưng dù chúng có tài phân biệt màu sắc, chúng chỉ có thể thấy rất gần, không quá một thước hai.
Khi tôi dứt lời, nét mặt thầy rạng rỡ hẳn lên song thầy không hỏi tiếp ǵ nữa. Cuối giờ học, trong khi sắp hàng, thầy mỉm cười với tôi. (Ôi chao! Làm sao quên được cái cười thân mật đó!).
Kể từ ấy, không những khuyến khích tôi tiếp tục học thêm về Sinh vật học, thầy c̣n dạy tôi Vật lư, tŕnh độ cao hơn các bạn tôi. Vài tháng kế đó, thầy dắt tôi vào pḥng thí nghiệm, hướng dẫn tôi thêm.
Nhờ vậy, tôi thường rất cô đơn, trở nên mến phục thầy rất mau và những lời thầy dạy trong lớp, tôi xem ngang như Kinh Thánh.
Gavin đă theo lời cha vào trường nội trú Larchfield năm ngoái. Điều này làm tôi đau đớn không ít. Đó là một trường Trung học trưởng giả nổi tiếng, học phí rất đắt, khó có con nhà trung lưu nào học nổi. Tôi chỉ c̣n một điều an ủi là: tuy Gavin được cảm t́nh của nhiều bạn mới, nó vẫn quư mến nhất có ḿnh tôi không thay đổi.
Mỗi trưa hè, mượn xe đạp thầy Reid, tôi vượt 15 dặm đến để xem bạn tranh giải cho trường. Thoạt thấy tôi, tức th́ Gavin bỏ hết đám bạn vây quanh, can đảm chạy lại với tôi. Tôi, kẻ phá đám, khép nép đứng chờ bạn ở một góc sân thể thao, cái sân sang trọng, Gavin, áo thun sọc, quần nỉ mềm trắng, buông ḿnh xuống cỏ cạnh tôi, bứt cọng cỏ đưa lên miệng, hỏi:
- Sao? Ở Lenvenford có ǵ lạ không?
Và nh́n sâu vào mắt nhau, chúng tôi biết rằng không ǵ chia rẽ được chúng tôi, trừ cái chết, nhưng chúng tôi c̣n trẻ quá, lo ǵ?
Song dù t́nh bạn chúng tôi khăng khít, mănh liệt, dù suốt ngày nghỉ nào cũng có mặt bên nhau, chúng tôi vẫn cam chịu xa nhau hàng tháng dài v́ bận học. Phần tôi, đáng lẽ thay v́ bằng ḷng với một thằng bạn kém hơn Gavin đôi chút, tôi thà cô độc thui thủi một ḿnh.
Một ḿnh, tôi rong ruổi khắp các vùng quanh tỉnh, tôi quen thuộc từng tổ chim, từng phiến đá, từng lối ṃn trên các ngọn đồi Winton. Cho đến nỗi mấy bác gác rừng quen mặt và cho phép tôi tự do đi lại, đó là một đặc ân hiếm có.
Bộ sưu tập của tôi tăng dần. Tôi có cả những loại sâu bọ hiếm nhất, như con chuồn chuồn đặc biệt thuộc loại Pantala flavescens, theo tôi biết th́  chưa bao giờ được thấy ở Tô Cách Lan này, trước đây. Nhờ t́m ṭi thám hiểm, tôi không hề ao ước "nghỉ hè trên băi bể" như các bạn. Trí tưởng tượng mang tôi ra xa hơn mấy bờ bể nhỏ. Đồng hoang đối với tôi trở thành rừng hoang vu, nơi tôi mạo hiểm xông pha với  nhiều thận trọng.
Nhưng thưa các bạn, đừng ngỡ là ngoài giờ học tôi được tự do theo đuổi đàn bướm suốt ngày đâu. Ba tôi luôn luôn trông coi cho giờ rảnh rỗi của tôi trở thành hữu ích. Từ lúc ông cho là tôi đă đến tuổi có thể làm việc được, ông kiếm việc cho tôi ngay.
Hiện nay, sáng sáng tôi phải đến ḷ bánh ḿ Baxter, lấy xe ba bánh đạp đi giao bánh nóng cho thành phố đang c̣n ngái ngủ. Số tiền kiếm được, ba tôi cất hết, viện lư do chính đáng: để trang trải một phần phí tổn nuôi tôi.   
Ông không ngừng thúc bách mẹ tôi giảm chi, dù bà đă giảm chi đến mức tối đa.
Thời gian gần đây, ba tôi đích thân thanh toán mọi chi phí trong tháng, ông luôn luôn đ̣i bớt, bớt, bớt cho đến nỗi người bán phát khùng lên; mua bất cứ vật ǵ ông cũng c̣ kè lâu lắc. Mỗi khi nghe bán đấu giá, bán xôn một vật ǵ xem ra có ích (theo ư ông) ông liền quyết định đi mua. Nhưng tính hà tiện của ông thường thắng: trở về với hai tay không, ông vui vẻ reo lên rằng tiền vẫn c̣n nguyên!
Một tiếng kêu thích thú làm tôi chợt tỉnh, tiếng kêu của ông tôi. Đầu óc bay bổng đâu đâu nên tôi đă thua nốt hai con cờ chót. Ông tôi cười hả hê:
- Ta thắng được con rồi, thấy chưa? Thắng cậu học tṛ thông minh nhất tỉnh đâu phải chuyện chơi?
Tôi vội vàng rời ông ngay, chỉ nơm nớp sợ ông giữ lại bày ván nữa.


Chương 13

Ḷng náo nức, tôi chạy xuống thang lầu. Giờ này tôi rảnh. Tôi muốn xem chớp bóng mà chẳng có đồng nào trong túi! Túi áo! Cũng chả phải là áo tôi, nó là áo cậu Murdoch chuyển lại đó chứ. Tôi đă lớn để có thể mặc áo quần của cậu, những bộ quần áo cũ kỹ được mẹ cất trong rương, sặc mùi long năo.
Tôi bèn ra bếp: mẹ tôi đang phun nước cho ẩm áo quần trước khi ủi. Mái tóc mẹ đă hết óng ả, cặp mắt lờ đờ thêm, khuôn mặt gầy và nhăn hơn, song vẫn tính nết cũ: dịu dàng và kiên nhẫn. Tôi nóng ḷng muốn tâm sự với mẹ, nhưng tôi chỉ nói:
- Một ngày kia, mẹ sẽ thấy... Một ngày kia... mẹ sẽ thấy...
Nở nụ cười hiền lành và buồn bă, mẹ hỏi tôi:
- Mẹ sẽ thấy ǵ nào?
- Một ngày kia, con sẽ đủ sức làm một điều ǵ cho mẹ, mẹ sẽ sung sướng hơn bây giờ... con tin vậy đó. Một điều quan trọng...
Vụng về nhưng tin tưởng, tôi trả lời bà. Mẹ áp cái bàn ủi gần má thử sức nóng, vui vẻ bảo tôi:
- Vậy bây giờ, trong khi chờ đợi, con giúp mẹ một việc không quan trọng, được chứ? Robert? Con đem cái thư đến cho d́ Kate...
- Ô! Thưa mẹ, sao không, được lắm chứ!
Tôi thường đem thư mẹ cho d́ Kate ở đầu tỉnh, khu Barloan Toll, và cho cậu Murdoch, hiện làm việc với ông Dalrymphe, nhà trồng tỉa. (Cậu thành công lắm, cậu tỏ ra vui vẻ v́ thoát ách bảo hộ của  ba). Nhờ tôi, mẹ đỡ tốn khoảng tiền tem không ít, - bà năng gửi thư mà!
Các thư gửi đi phản ánh nguyện vọng cũng như tâm hồn mẹ: thư không chỉ mang theo tin tức mà c̣n đầy những lời khuyên nhủ, dặn ḍ, khích lệ, chúng biểu lộ ao ước nồng nhiệt thiết tha của mẹ: giữ măi mối dây liên lạc thật chặt chẽ giữa mọi người trong gia đ́nh.
Mẹ đặt bàn ủi xuống, vào trong một giây và đem ra bao thư dán kín, đưa tôi:
- Đây, con đem đến cho d́ con. Mẹ muốn gửi cho nó ít bánh... nhưng (bà giờ nắp thùng ra và xịu mặt xuống) hết bột rồi. Thôi, con đi đi! Nhớ hôn tất cả hộ mẹ nhé?
Tôi dạ to một tiếng, cầm phong thư chạy bay ra đường. Ngang công viên, rẽ trái, dọc theo dăy nhà đồ sộ, vách đen ś của xưởng thép.
D́ Kate ở một trong những căn nhà xinh xắn mới xây ở ngoại ô, thảm cỏ xanh tươi mát bao quanh. Gần tới nhà, tôi chợt thấy d́ đang đẩy một cái xe trẻ con từ một ngă rẽ khác trở ra, xe màu xanh dương, mặt d́ rạng rỡ trông thấy (Chao! Tôi dám cam đoan là d́ đă bỏ ra nhiều th́ giờ trong tuần để đẩy xe loanh quanh đây kia, ngoài phố, đến công viên với đứa con cưng quư của d́). Chốc chốc, d́ dừng lại vỗ nhẹ lên cái chăn cũng màu xanh dương ở một góc có thêu chữ N to tướng, màu trắng.
D́ chưa trông thấy tôi, tôi đứng lại nh́n d́ đến gần thích thú và cảm động trong ḷng. Thân h́nh d́ có hơi mập ra, d́ cúi xuống đứa bé, cười đùa với nó. Khi d́ vượt ngang tôi, tôi rụt rè gọi:
- D́ Kate!
- A! Robert! – D́ kêu lên mừng rỡ - Tại cháu bé nên d́ không thấy cháu đó. Này, Robert, cháu biết không: bé sắp mọc cái răng thứ hai đó, mà suốt ngày không khóc một giọt đó, ngoan quá, phải không cháu?
D́ Kate của tôi! Trông d́ hạnh phúc làm sao! Đứa bé th́ xinh xẻo quá. Nhà d́ thật sạch, đầy đủ mọi tiện nghi – kể cả máy nước nóng – mùi sơn mới và mùi sáp thơm nồng. Vào nhà, tôi biết ngay d́ là một tay nội trợ tài ba, ngăn nắp.
Tôi chợt nhớ lại những lời tiên đoán tồi tệ của ba (chả là ông tức giận d́ không c̣n mang tiền về cho ông nữa mà) rằng nào là d́ sẽ làm hỏng cuộc đời, nào là Jamie không xứng đáng, nào là một hôn nhân thất bại v.v... Tôi, tôi nhận thấy d́ sống rất hạnh phúc, tôi vui lắm.
Sau khi cho bé vào nôi, d́ đốt ḷ ga và chỉ một lát sau gian bếp thơm lừng mùi thịt bít tết và hành tây chiên lẫn lộn. D́ tươi cười bảo tôi:
- Robert! Cháu ở lại ăn với d́ và Jamie nhé? Chú ấy đang tắm. Robert ơi! Lúc này chú phải làm thêm giờ phụ trội nên không rảnh mà dắt cháu đi xem đá bóng. Cháu đói chưa? Đợi một chút nhé? 
D́ tôi trở thành tế nhị nhiều so với khi c̣n con gái. Jamie đă xuống: tóc c̣n ướt được chải cẩn thận, một cái cà vạt đỏ tươi trang điểm thêm cho Jamie.
- Robert đây rồi!
Jamie kêu lên vui vẻ, vồn vă. Đối với tôi, vài lời đơn giản như thế kèm thêm cái gật đầu thân ái c̣n ấm ḷng hơn những câu tiếp đón dài ḍng.
Chúng tôi vào bàn ăn ngay. D́ chọn cho tôi miếng thịt thật to, mềm và ngon. Tôi như thể được tiếp máu, trong lúc đó chồng d́ không ngừng múc thêm thức ăn vào dĩa cho tôi, những củ hành chiên vàng gịn, bánh ḿ nướng phết bơ và trà đậm, nóng.
Hai người hiểu rằng ở nhà ông bà ngoại, càng ngày càng tiết giảm thức ăn. Jamie luôn luôn bắt tôi ăn thêm mỗi khi có dịp. Cái nh́n của chú đầy thân ái và luôn luôn kèm theo câu:
- Ở tuổi cháu phải ăn nhiều vào cho mau lớn.
Tại Lomond-View một luật lệ quái dị đè nặng tuổi thơ của tôi: phải hà tiện đủ mọi cách, dù phải hy sinh những cần thiết đi nữa. Ôi! Nếu ông ngoại tôi không bị tiền bạc ám ảnh, nếu không làm nô lệ cho cái tính hà tiện Tô Cách Lan khiến ông thích có tiền gửi trong ngân hàng hơn là có bữa ăn ngon... Tính ấy làm tiêu hủy ḷng đại lượng, gieo tai họa cho gia đ́nh không ít.
Mỗi khi bối rối về vấn đề tiền bạc, tôi nghĩ ngay đến vợ chồng của d́ tôi. Họ không giàu, nhưng họ mua những miếng thịt ngon và Jamie đă dắt tôi đi xem đá bóng; tôi, một đứa trẻ mồ côi, cô độc. Họ đă dùng đồng tiền kiếm được một cách khó nhọc trong vài mục đích vị tha... Họ tốt biết bao! Hay nói văn vẻ hơn một chút, th́ họ biết làm chủ đồng tiền chứ không để tiền làm chủ họ.
Sau bữa ăn, Jamie bắt đầu trêu tôi một cách tŕu mến, phàn nàn khuynh hướng thích cô đơn của tôi và tỏ vẻ lo lắng cho tôi thực sự làm tôi cảm động. Măi một lúc sau, d́ Kate mới hỏi tôi:
- Nhà có ǵ lạ không, hở cháu?
- Ư, chút nữa cháu quên: có thư cho d́!
D́ đón lá thư trong tay tôi, mở ra đọc hai lần tiếp, tôi ngạc nhiên thấy mặt d́ tối sầm lại và những nếp nhăn trên trán d́ đă biến mất từ lâu bỗng hiện ra. Rồi d́ đưa cho chồng đọc, Jamie đón thư đọc nhưng không nói một lời. D́ kêu lên, bực tức:
- Thật hết sức! Cái thói ham tiền ở nơi ba đă trở thành bệnh chớ không phải chơi.
Chúng tôi cùng thấy không khí khó thở. Chợt may sao: em bé la lên và d́ tôi vội vàng chạy lại bế nó, cho bú.
Tôi được hân hạnh ôm “kho báu” đó trong tay một lúc sau khi nó bú no, đó là dấu hiệu sự thương mến của d́ và Jamie đối với tôi.
D́ âu yếm nh́n tôi bế em và cười, nói:
- Nó nhận ra cháu đó, thấy chưa? Robert! Một ngày kia cháu sẽ lớn lên, có con... cháu sẽ hiểu...
Tôi ngượng đến đỏ mặt lên. D́ đặt em bé vào nôi và tiễn tôi ra cửa. D́ chăm chú nh́n tôi:
- Mẹ không nói ǵ với nhau về lá thư gửi d́ hết sao, Robert?
- Thưa d́, không. Nhưng thưa d́, cháu cũng có tin quan trọng...
- Tốt hay xấu? D́ tôi hỏi, đầu hơi nghiêng, dáng bộ nóng nảy.
Tôi vui vẻ:
- Thưa d́, tin này... rất tốt... d́ ạ!
Tôi ngừng lại th́nh ĺnh. Đêm tối bí mật vây phủ d́ cháu tôi. Xa xa có tiếng c̣i tàu rú lên. D́ cười:
- Thôi được, cháu cứ giữ kín bí mật của cháu, d́ cứ giữ kín bí mật của d́. Đừng vội nói ra.
Tôi nắm tay d́ thật chặt rồi quay đi thật mau. Dù tôi thương yêu d́ nhưng tôi vẫn chưa muốn kể cho d́ hay trước tiên về niềm vui của tôi. Từ ḍng sông tối đen có tiếng rền của một con tàu hướng ra bể cả. Tôi rùng ḿnh và cảm thấy phấn khởi rất nhiều.


Chương 14

Lễ Phục Sinh đến. Tôi được nghỉ giao bánh ḿ. Truớc khi mặt trời mọc tôi đă rời nhà đến ngă tư Lenvenford chờ Tom Drin, anh ta đi giao hàng, tôi sẽ nhờ xe đến Luss. Nom anh ta không vui, đáng ra là anh ta được nghỉ, nhưng hăng của cha Gavin thiếu nhân công.
Trèo lên xe, tôi ngồi giữa mấy bao bột ḿ, ngựa cất vó trong lặng lẽ.
Đường sá vắng vẻ ch́m trong bầu không khí mát lạnh ban mai. Chốc mới thấy một phụ nữ đi mua sữa về hay một ông mặc áo ngủ ra mở cửa sổ, một chị bồi pḥng ngái ngủ che tay ngáp dưới một khung cửa hé mở.
Cuộc du ngoạn thật thích thú. Tôi sắp đi câu với Gavin lần cuối, trước khi vùi đầu học thi Marshall.
Mặt trời lên cao song vẫn c̣n sương.
Trong khi chiếc xe ngựa lắc lư tựa một con tàu trên sóng, cảnh vật như diễu hành trước mắt tôi... khu rừng nhỏ, những vườn cây, ngôi biệt thự bằng đá xám với những ống khói cao, những sân thượng...
Trong sân, sau một ngôi nhà, tôi giúp Tom khuân các bao bột ḿ xuống. Có một lúc, chúng tôi khám phá ra một bao bột 50 kí lô bị rách, bột đổ tràn ra sàn xe. Tom chửi thề, găi đầu và cuối cùng bảo tôi:
- Thôi! Mặc kệ, thế nào chúng ta cũng thu dọn xong!
Đến Luss th́ trời đă xế bóng, Gavin kiên nhẫn ngồi tự bao giờ ở một cây trụ đầu làng đợi tôi. Vẫn bộ đồng phục của ngôi trường sang trọng. Thật khó mà tả hết vẻ lịch sự của thằng bạn chí thân: Gavin cao hẳn như tôi nhưng vẫn giữ nét mềm mại thanh lịch, vẻ kiêu hănh tự tin trên khuôn mặt tươi tắn, trẻ trung.
Niềm vui chợt dâng lên tràn ắp khi chúng tôi lặng lẽ bắt tay nhau.
- Tao e là ḿnh không câu được tối nay đấy.
Gavin bảo tôi trong khi chiếc xe ngựa xa dần. Không có gió và nhiều ánh sáng quá, chúng tôi cùng đồng ư về điểm này và cùng sóng bước qua ngôi làng yên tĩnh nằm bên bờ hồ.
Để chờ mặt trời lặn, Gavin và tôi ngồi trên khoang thuyền trước căn nhà mát của cha nó. Như thói quen, chúng tôi chỉ trao đổi ít câu trong lúc xem xét lại vật dụng.
Trước bảy giờ, bà gác dan dọn cho chúng tôi một bữa ngon lành gồm có bánh ḿ ngọt, nướng nóng hổi, thơm lừng, trứng chiên và sữa tươi...
... Rồi chúng tôi đẩy thuyền xuống nước, chưa tới giờ buông câu song mặt hồ lấp lánh trở màu hồng báo hiệu hoàng hôn. Tôi khua mái chèo giữa buổi chiều mát và yên tĩnh rồi một khắc sau, gác chèo để mặc nó bồng bềnh trên mặt hồ lặng lờ. Một chốc sau, chúng tôi không thấy mặt nhau nữa. Đột nhiên, Gavin hỏi, giọng nghèn nghẹn:
- Robert, có thật mày thi Marshall không?
(Marshall là kỳ thi tuyển hằng năm mở ra cho học sinh vùng Winton. Người đậu nhất sẽ lănh một học bổng 100 livres mỗi năm, số tiền khá to thời ấy, trong năm năm. Với học bổng này, thí sinh sẽ có thể ghi danh tại Đại học Winton).
Tôi giật ḿnh đáp:
- Đúng vậy, tao định cho mày biết tin này trước tiên. Mà sao mày biết được?
- Thầy Reid nói với ba tao... – Gavin im lặng một giây rồi tiếp – Robert này, tao cũng định thi đấy.
Tôi kinh ngạc mở to mắt để nh́n bạn trong bóng tối, lắp bắp:
- Gavin! Mày đâu cần học bổng?
Giọng Gavin buồn bă khác thường, nó nói rơ ràng từng tiếng một:
- Robert, mày lầm đó! Lúc sau này ba tao làm ăn lỗ lă nhiều... gia đ́nh tao không c̣n như trước đâu. Thật ra, ba tao không phải khoe khoang nhưng mày nên biết ông cần giữ thể diện trước mọi người... Ba tao đă hy sinh cho tao nhiều rồi. Bây giờ đến lúc tao phải cố gắng để ông vui đôi chút.
Tôi im lặng đau đớn. Tôi biết Gavin rất yêu cha và cũng nghe nói gia đ́nh ông suy sụp song tôi không ngờ đến mức trầm trọng ấy. Chao!  Hai chúng tôi sẽ là địch thủ của nhau ư? Thật là sét đánh ngang tai tôi!
Gavin nói tiếp trong khi tôi ngồi lặng:
- Robert! Tất cả học sinh xuất sắc trong vùng đều dự thi, thêm một người hay bớt nghĩa lư ǵ? Vả lại, danh dự của tỉnh ḿnh đang lâm nguy: từ 12 năm nay không một học sinh nào của Levenford được học bổng cả.
Và bằng giọng quả quyết, nó lại nói:
- Một trong hai đứa ḿnh sẽ thắng...
- Mày sẽ thắng, Gavin ạ!
Tôi nghẹn cổ lại, cố gắng để nói câu trên... v́ tôi biết Gavin là một học sinh xuất sắc. Gavin trầm giọng:
- Thú thật với mày, tao rất mong được đậu để ba tao vui song tao cảm thấy rằng mày nhiều hy vọng hơn tao trong kỳ thi này. Robert, nếu mày đậu, mày sẽ học y khoa chứ?
- Gavin ơi, tao mơ ước trở nên một nhà sinh vật học, một y sĩ chuyên môn t́m ṭi, thí nghiệm.
Giọng trầm tĩnh, Gavin bảo:
- Phải đó! Và tao tin là việc chúng ta đối đầu nhau trong kỳ thi này sẽ không làm sứt mẻ t́nh bạn cao quư của chúng ta.
Chúng tôi nắm chặt tay nhau.
Trăng ló dạng trên ngọn Ben, dịu dàng xuyên qua bóng đêm, một vạch dài sáng lấp lánh trên mặt hồ đen ng̣m. Chúng tôi trôi vào bờ từ lúc nào.
Bỗng, một con cá lớn phóng ḿnh lên khỏi mặt nước đen như mực làm ḍng tư tưởng của chúng tôi xoay chiều trong một nhoáng...
Gavin nghiêng ḿnh lấy cần câu và th́ thầm bên tai tôi hai tiếng:
- Được rồi!
Tôi chèo thuyền nhè nhẹ dọc theo bờ, nín thở... Gavin ngồi phía sau lưng buông câu xuống nước, cánh tay mặt làm một cử động chậm chạp, nhịp nhàng. Sợi dây bóng ngời vút trên không khí thành một đường cong sáng và lặng lẽ rơi xuống xa hơn.
Lần này, tiếng cá quẫy nước mạnh hơn lần đầu. Tôi cảm thấy phấn khởi khi cần câu trên tay Gavin cong ṿng và tay nó run run bám chặt be thuyền. Nó mở hết dây và nói với tôi, giọng th́ thầm như thể sợ cá nghe:
- Chèo đi! Đừng để nó lủi dưới thuyền.
Tôi gật đầu lặng lẽ làm theo lời bạn trong lúc con mồi vùng vẫy một cách tuyệt vọng, nó phóng lên khỏi mặt nước đen ng̣m và cứ mỗi lần rơi xuống, bọt nước lấp lánh bắn chung quanh nó. Tôi quạt nhanh mái chèo cho thuyền lùi lại. Càng lúc tôi càng mạnh tay, bây giờ không phải là lúc cần sẽ sàng nữa, mái chèo khua động cũng mạnh ngang với tiếng con mồi quẫy nước.
- Khá đấy! Một con cá thu... mà lại là con cá thu cực to mới thích chứ!
Gavin vừa thở hổn hển vừa nói bằng giọng chắc nịch. Cả hai chúng tôi đều mỏi nhừ, Gavin giục tôi:
- Thôi, rút chèo lên đi.
Và nó từ từ, rất cẩn thận, cuộn dần sợi dây nối liền từ cần câu đến con cá lại. Ánh trăng soi sáng thân h́nh cao lớn và khuôn mặt cương nghị của bạn tôi. Tôi nh́n chầm chập vào nó chờ lệnh. Con cá đă đuối sức. Bạn tôi la to:
- Tao thấy nó rồi... Chà! Chắc nó từ biển sâu đi lạc vào. Đưa cái móc, mau đi! Ở dưới băng ấy.
Khom ḿnh với lấy cái móc nhưng không may, tôi trượt chân trên sàn ướt, ngă nhoài, nằm thẳng cẳng trên băng, trầy cả chân. Thuyền tṛng trành suưt bị lật. Gavin không nói ǵ, không trách tôi. Bằng giọng trầm tĩnh nó hỏi tôi sau khi đợi tôi gượng ngồi lên:
- Được không? Bây giờ mày có thể...
- Ồ! Được chứ!
- Robert này, con cá chưa ăn hết mồi, nó chỉ bị móc nhẹ thôi, ḿnh rất ít hy vọng. Bây giờ mày cầm móc sẵn, hễ tao kéo nó lên khỏi mặt nước là đâm ngay mũi móc vào dưới mang nó, nghe không?
Tôi lo lắng khư khư giữ chặt cái móc trong tư thế quỳ gối trên sàn thuyền. Con cá đă được bạn tôi kéo lên khỏi mặt nước, đúng là một con cá thu dài, bóng lưỡng khiến tôi sững sờ v́ quá đỗi vui mừng. Chưa bao giờ tôi câu được một con cá to như thế.
Gavin rất khéo tay, v́ nó thường đi câu với cha. Nó bảo là cá rất dễ thoát nhất vào lúc này. Tôi run rẩy, ù tai, chớp mắt liên hồi. Con cá gần tôi quá, tôi choáng váng ao ước phóng móc đúng vào cái thân ḿnh bóng loáng của nó... và tôi đă làm được như ư muốn, chậm răi kéo nó lên khỏi mạn thuyền. Gavin quỳ xuống cạnh tôi.
Trăng lên cao, êm ả soi sáng hai chúng tôi: đôi bạn trẻ quỳ song song nhau, chiêm ngưỡng say sưa con mồi tuyệt vời của chúng. Con cá cong ḿnh giăy đành đạch vài cái rồi nằm duỗi dài trong ḷng thuyền.
Đang sung sướng v́ được con mồi quư giá, tôi chợt nghe đau nhói tận tim v́ một ư nghĩ khủng khiếp vừa lướt qua đầu tôi: "Gavin hay tôi, một trong hai đứa phải thất bại trong kỳ thi tuyển sắp đến".


Chương 15

Sáng hôm sau, trong căn nhà mát ven hồ, chúng tôi thức giấc. Mặt trời đă lên cao. Bà Glen dọn cho chúng tôi bữa điểm tâm.
Rồi, dưới ánh nắng Gavin lấy con dao săn của cha cắt con cá thành hai khúc đều nhau. Thịt cá hồng, rắn chắc, xương sống trắng ngời chứng tỏ thịt đang tươi ngon. Gavin bảo tôi:
- Chúng ta rút thăm, nghe? Vậy mới công b́nh. Mỗi phần nặng cỡ 6 livres đấy (1), nhưng phần đuôi nhiều thịt hơn.
Chúng tôi lấy đồng pence quăng lên không để xem ra sấp hay ngửa, và tôi đă được phần đuôi con cá. Gavin là một người bạn tốt, nó tỏ ra mừng cho sự thắng cuộc của tôi:
- Nhớ đấy! Đừng nấu quá 20 phút, ngon lắm đấy!
Gói phần cá của ḿnh bằng những lá cói, đặt vào giỏ gắn trước ghi đông xe đạp, chúng tôi vào từ giă bà Glen đoạn ra về. Gavin ngồi đằng trước, chở tôi phía sau. Chốc chốc, chúng tôi lại thay phiên nhau đạp xe v́ chúng tôi muốn chia nhau tất cả, mồi ngon cũng như khó nhọc.
Đúng giờ ăn trưa, tôi về đến nhà. Ba mẹ đă ngồi vào bàn ăn, tôi ngại ngùng v́ đă đi chơi suốt ngày song cũng hănh diện bởi câu được phân nửa con cá tươi quư làm quà ba mẹ. Chắc chắn với nửa con cá thu tươi này, chúng tôi sẽ có những bữa ăn ngon lành.
- Đi đâu về đó?
Tựa lưng vào thành ghế, ba hỏi tôi bằng giọng ồm ồm chán nản, y như giọng ông tuyên bố cái bữa mẹ tôi dọn trứng cho ông:
- Khỏi! Từ nay khỏi làm la cót cho tôi. Chúng ta đă ăn nhiều quá rồi. Theo các y sĩ, ăn nhiều là nguồn gốc mọi bệnh hoạn. 
Mẹ tôi đỡ lời:
- Tôi có nói với ông rồi, quên sao: cháu nó đi câu với Gavin ở...
Tôi vội vàng đặt phần cá trước mặt hai người:
- Ba mẹ nh́n xem: nửa con cá thu tươi rói! Gavin câu nhưng chính con móc và giật nó lên...
Mẹ tôi vạch mớ lá xanh ra, kêu lên:
- Hoan hô Robert! Ngon tuyệt!
Nghe mẹ khen, mặt tôi tươi lên, cùng một lúc tôi chờ đợi ba khen. Ông nh́n sững khúc cá như bị thôi miên. B́nh nhật ba rất ít khi cười, nhưng hôm ấy, tôi nhớ rơ ràng ông đă cười thành tiếng và nói:
- Ngon thật... nhưng chúng ta ăn sao được cá thu? Không khéo bịnh chết! Trưa nay đem lại đằng hiệu Donalson đi cho xong. 
- Thôi đi, tôi xin ông lần này. Hăy để lại vài lát nếu không cho ăn hết...
Mẹ tôi buồn bă nói, mấy nếp nhăn cày sâu xuống vầng trán phẳng của bà. Ba tôi nghiêm giọng:
- Tôi đă nói không ăn là không ăn. Mùa này cá thu hiếm, được giá lắm. Ít ǵ cũng được 3 shillings 6 mỗi livre, nhưng đó là bán lẻ kia, chớ c̣n ḿnh bán cho cửa hiệu th́ chắc ít hơn. Lăo Donalson chỉ dám trả 2 shillings 6 mỗi livre là cùng... Cũng được tiền rồi.
Tôi nghẹn ngào không thốt được một lời. Đem bán cho hàng cá trọn nửa con cá ngon lành này thay v́ để thêm vào những bữa ăn nghèo nàn của gia đ́nh chúng tôi? Hay là bà nói chơi đây? Tôi thầm ao ước.
Ba tôi cúi xuống tiếp tục ăn. Mẹ tôi mím chặt môi, dùng cái muỗng cán dài moi mấy củ khoai tây lùi trong tro ra, dọn cho tôi, giọng bà thảm năo:
- Đây! Phần ăn của con, ngồi xuống ăn đi con!
Xế hôm ấy, tôi đi bán cá. Ông Donalson dáng người mập mạp, da dẻ hồng hào, tạp dề có sọc xanh mang trước ngực, che khuất một phần áo trắng tinh, đội mũ rơm, vui vẻ.
Tôi c̣n đang lúng túng v́ không biết giá cả ra sao, th́ ông ta cho biết là ba tôi đă ghé trong khi đi làm, cho nên ông ta không chút ngạc nhiên, mà sẵn sàng đón chờ tôi mang cá đến. Khúc cá nặng trên 6 livres. Ông hàng cá đầy đă vuốt râu, nh́n tôi:
- Cháu câu được, hả?
- Vâng!
Tôi đáp xuôi xị.
- Nó vùng dữ lắm, hả?
- Vâng!
Tôi cúi mặt đáp, cùng một lúc hồi tưởng lại đêm qua, đến mặt hồ lấp lánh ánh trăng, đến t́nh bạn của chúng tôi, đến buổi câu lư thú...
- Đây! 2 shillings chẵn. Cháu đem tiền về cho ông Leckie nhé?
Rồi ông dơi mắt theo tôi trong khi tôi rời hàng.
Chiều hôm ấy, ba đi làm về tôi liền trao tiền cho ông, ông gật đầu tỏ vẻ hài ḷng, cho hết cả vào cái ví da. Suốt bữa ăn, ông vui vẻ kể lại rằng ông vừa gặp ông Giám đốc Thủy cục, rằng ông ấy dạo này có vẻ "xuống dốc" quá: bị sạn trong thận mà! Như vậy, chuyện ông ta về hưu chỉ là chuyện chờ đợi từng ngày.
Ông nói chuyện này bằng giọng hăng hái khác thường. Sau bữa ăn, ba bảo tôi:
- Robert! Vào xa lông, ta có chuyện nói...
Trong gian pḥng ít khi có dịp sử dụng này, tôi và ba đối mặt nhau, cạnh cửa sổ. Trên kệ, bó hoa bất tử khô quắt. Qua khung kính, tôi thấy mấy cành đào xanh ngắt lung linh trong gió nhẹ. Mấy ngón tay ba đan vào nhau. Vẻ ân cần song lưỡng lự ông nh́n tôi, môi mím chặt:
- Robert! Con học giỏi, ta bằng ḷng lắm, con lớn rồi đấy.
Tôi đỏ mặt v́ được khen – ông rất hà tiện lời khen – ông tiếp:
- Ta hy vọng là con hiểu những cố gắng của ta đối với con.
- Thưa ba, con rất hiểu, con biết ơn ba mẹ nhiều lắm.
- Thầy Reid vừa đến t́m ta...
Tôi run rẩy lắng tai. Ba tôi điềm nhiên tiếp bằng giọng chậm răi:
- ... Ông ấy yêu cầu ta kư một hồ sơ... Ta và ông ấy đă bàn kỹ về tương lai con – ông ngưng lại, dặng hắng một cái – Robert! Chắc con cũng đă nghĩ đến điều này chứ?
Tim tôi đập loạn xạ trong lồng ngực:
- Thưa ba, chắc thầy con có cho ba biết là con có thể hy sinh tất cả để được theo đuổi Y khoa tại Đại học Winton.
Ba cố gắng mỉm cười:
- Con phải hiểu điều này: ta không giàu có ǵ.
- Nhưng thưa ba, thầy Reid có cho ba hay về học bổng Marshall chớ?
- Có, Robert ạ!
Khuôn mặt tai tái của ba hồng lên một chút và cái nh́n như cảnh cáo tôi để tôi khỏi nuôi cái ảo tưởng nguy hiểm:
- ... Và ta đă trả lời rằng thầy Reid rất lầm lẫn khi nhen nhúm cái hy vọng hăo đó trong ḷng con. Ta, ta không ưa những tư tưởng quá tiến bộ của ông ấy. Ai biết trước được kết quả cuộc thi tuyển? Bằng chứng như thằng cậu mầy đó. Chao! Học bổng Marshall! Khó lắm con ơi! Thành thực mà nói, ta không chê con điểm nào nhưng ta không tin là con đậu nổi...
- Nhưng ít ra, ba cũng vui ḷng cho con thi thử chứ?
Cổ tôi như bị nghẹt v́ lo lắng, mặt ba tôi tối sầm lại, để khỏi nh́n tôi, ông đưa mắt ra khung cửa sổ:
- Robert, không được! Đó là lợi ích cho riêng con, mỗi ḿnh con thôi. Vả lại dù cho con đậu, ta không đủ sức để con theo đuổi Đại học 5 năm. Trong năm năm đó con sẽ không mang về nhà một trinh con. Ta đă tốn kém nhiều cho con. Giờ đây là lúc con đền đáp lại công ơn ta đôi chút...
- Thưa ba, xin ba...
Tôi biết lời nài nỉ một cách vô ích và sau cùng tôi im bặt v́ chán nản, tuyệt vọng. Tôi muốn nói là tôi sẽ trả lại cho ông gấp trăm những ǵ ông đă cho tôi nếu ông cho tôi thử thời vận, rằng nếu trong 5 năm bận học đó, tôi không mang tiền về th́ bù lại, tôi sẽ cố học hết sức. Tôi sẽ... nhưng tôi chạm phải sự lạnh lùng sắt đá của ông nên tôi cứng họng luôn.
Như mọi người yếu đuối khác, ông đặt danh dự vào việc không thay đổi ư kiến, cho như thế là tốt nhất. Ông không ghét bỏ tôi nhưng mù quáng v́ tính keo kiết đáng sợ, ông nghĩ rằng quyết định của ông có ích lợi cho tôi, và cả gia đ́nh.
Giọng khuyến khích, ông bảo:
- Tuần rồi ta đă nói chuyện với anh Cai. Mùa hè này con được nhận vào xưởng thép, con sẽ có một nghề chắc chắn trong tay trước tuổi thành nhân. Ban đầu, lương không cao mấy, nhưng con cũng có thể góp thêm vào ngân quỹ gia đ́nh. Ta thấy như vậy là thực tế hơn.
Tôi ấp úng mấy lời chi đó, tôi không muốn trở thành thợ và học việc ba năm trong một xưởng thép là điều tôi chẳng hề ao ước. Dù xem ra ba có lư, tôi không khỏi đau xót ngậm ngùi. Ba đứng lên, thở dài và vỗ vai tôi:
- Ta biết con thất vọng lắm, nhưng biết làm sao hơn? Khi không đủ phương tiện ta không nên đ̣i hỏi.
Tôi ngồi nán lại một ḿnh trong xa lông. Ra ba đă lo chuẩn bị cho tôi vào học việc trong xưởng và mẹ tôi đă tin cho d́ Kate hay trong bức thư cho nên d́ mới nh́n tôi cách khác thường như vậy.
Nhớ đến niềm hy vọng, đến dự định, đến những lời tâm sự với Gavin, đến sự háo hức của tôi trong những ngày qua, bất giác tôi không sao cầm nước mắt. Tôi khóc lặng lẽ, âm thầm. Không bao giờ tôi trở nên người mà tôi ao ước, tôi sẽ chỉ là người thợ thôi sao?


Chú thích.
 (1) Mỗi livre nặng cỡ nửa kư lô.


o0o

 

Pages Previous  1  2  3  Next