- Thôi chào! Có lẽ tớ sẽ không gặp lại cậu. Tớ phải về trường Đại học vào thứ năm để kịp gác thi Lockhart.
- Thi lấy học bổng à? Duncan hỏi.
- Chính thế, (Overton tỏ vẻ quan trọng), đó là một trong những nỗi kinh hoàng ám ảnh những chàng bác sĩ nội trú của trường St. Andrews! Mỗi mùa xuân phải coi những bảy trăm thí sinh dự thi vào ngành y.
- Lạ thật! Mệt vậy mà mày còn sống được.
Giọng nói của anh trầm tĩnh đến nỗi đã giấu được nỗi chua cay ẩn trong đó. Vài giây sau, Duncan bỏ đi sau khi chào Margaret.
- Người gì mà kỳ cục!
- Anh cũng sẽ kỳ cục như vậy, nếu anh bị tật như anh ấy – cô mỉm cười.
Trên đường về tỉnh, Duncan tự dằn vặt mình bằng cách tưởng tượng ra cặp Margaret và Overton đi sóng đôi với nhau đến Stincher Lodge, ngôi biệt thự của Đại tá Scott – cha Margaret. Anh như trông thấy phòng đại sảnh rực sáng bởi những khúc củi cháy đỏ trong lò sưởi. Người quản gia với bộ y phục màu xám sẫm đang tiếp trà. Họ đang đợi Joe - Người lương thiện, biệt danh của cha Overton, người giàu nhất Levenford. Margaret sẽ rót trà ra tách và khi đó Euen sẽ vênh váo đi lại trong phòng, đưa trà cho mọi người và khoe tài câu cá của mình.
Euen Overton nắm vững đến tận cốt lõi nghệ thuật xuất hiện trước mọi người với vẻ tốt mã nhất của mình. Anh ta là người con độc nhất và được Joe nuông chiều. Túi anh đầy ắp tiền, và hẳn là việc đó đã góp phần rất nhiều vào tính hợm hĩnh kiêu căng của anh ta. Nhưng mặc dầu vậy, phong cách của anh ta có vẻ kiểu cách hơn là sang trọng, và anh ta đã khéo che dấu điều đó dưới một nụ cười quyến rũ.
Duncan nhớ lại không biết bao lần anh đã lén nhìn tòa đại sảnh đó. Khi anh còn nhỏ, bác bán tạp hóa trong phố thường nhờ anh mang hàng đến “tòa lâu đài”. Thật ra, Margaret và anh đã học cùng một trường vì ở các tỉnh nhỏ của phương Bắc, viện Hàn Lâm địa phương đảm nhận hoàn toàn việc giáo dục, cho nên họ đã dạy cùng một lúc cho cả cô tiểu thư xinh đẹp lẫn người con trai tàn tật của bà giúp việc.
Anh tới Levenford. Đó là một thành phố tồi tàn, uốn quanh một cửa biển đen ngòm, bẩn thỉu với những nhà máy luyện thép nằm dọc hai bên đường ray. Anh đi vào một con đường hẹp mà những cảnh tượng và mùi vị quen thuộc của sự nghèo đói đã được anh cảm nhận quá rõ về chúng.
Anh dừng lại trước một hành lang tối, nhấc cái then cài cánh cửa mục nát và bước vào nhà. Trái với ngoài đường và khu phố, ở đây thật ngăn nắp và yên tĩnh.
Cha anh ngồi ở góc phòng, khác với thường lệ, ông thật tỉnh táo. Từ mười ngày nay, để tôn trọng sự kiện trọng đại, Tom Stirling đã giữ mình trong tình trạng cai rượu đầy lo âu.
- Con đã về đấy à – ông từ tốn hỏi, sưởi ấm tẩu thuốc trong hai bàn tay - Mẹ con đang dọn cơm trong phòng ăn.
Hai người đàn ông trao đổi một tia nhìn đồng tình. Tuy không một lời nào được thốt ra nhưng họ đã hoàn toàn hiểu nhau. Ông già Tom là tay nghiện rượu vô tích sự trong tỉnh. Cách đây ba mươi năm, ông còn là một thanh niên khá nổi danh với cương vị thư ký Hội đồng tỉnh, quản lý trường trung học, quản gia của tòa lâu đài. Bây giờ, người ta chỉ còn thấy cái dáng cao ngất ngưởng của ông trên những bậc đá hoa dẫn tới quán “Sư tử đỏ” và quầy lót thiếc bên trong quán đó. Đã từ một phần tư thế kỷ nay ông không còn làm việc nữa, vậy mà con trai của ông vẫn quý ông.
- Người ta ngả trâu ăn mừng con vào chiều nay đấy - người cha thì thầm. Có đến hàng năm ba mới thấy mẹ con xúc động đến thế.
Duncan nhìn sững vào ngọn lửa trong lò. Anh thấy ở đấy tương lai mờ mịt của mình, tất cả các con đường tiến thân đều bị bít lại một cách không cứu vãn được. Thình lình nghe thấy tiếng động sau lưng, anh quay lại. Mẹ anh đang nhìn anh.
- Mẹ đã ủi xong bộ quần áo màu xanh nước biển của con, Duncan à, mẹ để trên giường của con đấy. Mẹ cũng đã sửa soạn cái áo sơ-mi trắng với cổ hồ bột thật cứng. Chiều nay con phải cần cho ra dáng một chút con ạ.
- Ra dáng! Anh không ngăn nổi giọng cay đắng.
Mẹ anh hé môi nhưng không một lời nào được thốt ra. Thật là kỳ lạ khi thấy bà làm chủ cả căn phòng chỉ bằng sự im lặng của mình. Martha Stirling là một người phụ nữ nhỏ nhắn và mảnh dẻ. Duncan không thể tưởng tượng ra mẹ mình với một hình ảnh nào khác ngoài những chiếc áo màu đen, cũ sờn, khuôn mặt nhăn nheo, tái nhợt trong cái nền đen ấy. Đôi bàn tay nắm lại đặt trước ngực đỏ lựng, nổi gân nứt nẻ. Đôi bàn tay ấy đầy tiếng nói! Chúng nói lên hai mươi lăm năm làm việc nặng nề không ngừng, không nghỉ: giặt giũ, cọ rửa hàng ngàn sàn nhà, bát đĩa; đếm không xiết những lần vá áo, những lần lau chùi mà nhờ vào đấy Martha đã nuôi chồng, nuôi dạy đứa con trai yêu quý của mình với lòng can đảm nồng nhiệt không lay chuyển, với lòng tin kính Thượng đế không bờ bến.
- Khi con trở về, mẹ sẽ dọn cho con một bữa tối ngon lành (việc hơi thả lỏng sự khắt khe thường ngày này đã bộc lộ lòng trìu mến và kiêu hãnh mà người con bà đã khơi dậy ở bà). Mẹ mong rằng con xứng đáng được hưởng nó.
Sự rụt rè cố hữu của anh đã biến mất ngoài ý muốn và những lời nói vì sự cấp bách của nỗi tuyệt vọng đã bật lên.
- Thưa mẹ, con phải khó khăn mới thú nhận được với mẹ, nhưng con bắt buộc phải nói rằng con không thích được nhận làm việc ấy.
- Tại sao không? Câu hỏi như ngọn roi quất vào anh.
- Bởi vì con ghét nó!
- Con ghét nó! Bà ngạc nhiên nhắc lại.
- Đó là một công việc không thích thú, nó chẳng dẫn đến mục đích nào cả. Nếu con nhận làm, con sẽ bị ràng buộc vào nó suốt đời.
- Im đi – Bà cố gắng lấy lại sức để nói – Cái ngày mà mẹ thấy chức vụ thư ký Hội đồng tỉnh bị phỉ báng như thế này thật là một ngày đáng buồn. Thế mẹ có thể biết con thích làm gì không?
Anh sôi nổi trả lời:
- Mẹ biết rõ là con vẫn luôn thích làm gì rồi mà.
Một ánh thông cảm hiện ra ở bà và bà dịu lại. Lúc này bà nói với anh với vẻ thương cảm, như thể muốn lôi anh ra khỏi một giấc mộng trẻ con và quá đẹp.
- Tội nghiệp Duncan của mẹ! Mẹ tưởng rằng con đã gạt bỏ những ý tưởng rồ dại đó rồi chứ. Chúng ta chỉ là những công nhân nghèo. Vả lại, dù cho là chúng ta có đủ tiền để cho phép con học cái con thích đi nữa thì cũng không được !!… Giọng bà đầy thương hại. Mẹ biết cái gì tốt với con, con à. Trong suốt ngần ấy năm, mẹ đã làm việc và cầu nguyện để có một ngày con lĩnh được cái chức vụ danh giá mà cha con, vì sự yếu đuối của mình đã làm ô danh nó. Bà lắc đầu, ra ý cuộc bàn cãi ngừng ở đấy. Bây giờ, đi thay áo đi con, con không nên đến chậm.
Duncan cố ghìm lòng lại để khỏi bộc lộ những lời khẩn khoản. Chả lẽ mẹ anh không có lý hay sao? Anh, anh có thể làm gì được với sự nghèo nàn về vật chất và thể xác của mình? Anh vội lên phòng thay quần áo.
Ở đấy, trong căn gác xép của riêng anh, Duncan hướng ánh mắt vào những cuốn sách mà anh đã từng miệt mài nghiền ngẫm đôi khi tới tận hừng đông. Tất cả đều thật vô ích! Những giọt nước mắt nóng bỏng chợt dâng lên mắt anh.

Ngồi trên chiếc băng đá cứng trong phòng chờ ở tòa thị trưởng, Duncan nghe thấy những lời lẽ thật tầm thường khiến cho niềm cay đắng của anh càng trĩu nặng.
Hoài bão tuyệt vọng của anh có giá trị gì? Giá trị gì cái khả năng, cái thuận lợi có sẵn trong anh về việc thu nhận kiến thức, cái tài trời cho về khoa học đã làm nảy sinh những tư tưởng, những hoài vọng mà anh ao ước với tất cả tâm tư? Anh tự biết mình có một tài năng hiếm có – tài chữa lành bệnh cho người khác. Rust, con chó bị xe cán, đã sống lại dưới hai bàn tay khéo léo của anh. Một ngày nọ, trong lúc chơi đùa, một bạn anh đã bị trặc vai, Duncan nhớ như in cách anh đã sửa lại cái vai trặc đó, nhờ vào vài động tác của cánh tay lành của mình và đã làm nhẹ được sự đau đớn của đứa bé đang khóc nức nở.
Cánh của bật mở và Todd, người thừa phái bước vào, ra hiệu cho anh.
Qua màn khói thuốc lá trong phòng, Duncan trông thấy những cố vấn Hội đồng ngồi chung quanh chiếc bàn dài bằng gỗ sao. Anh chỉ thấy độc một nụ cười thân thiện - nụ cười của Đại tá Scott – cha Margaret, chủ tịch Hội đồng tỉnh. Ngoài ra, trong buổi họp còn có Troup, tay nhà hòm, Leggat, luật sư, mục sư Simpson – tất cả những kẻ trung lưu bình thường của một tỉnh nhỏ. Nhưng thành viên cuối cùng của Hội đồng thì không phải là một kẻ có cá tính tầm thường – Joe – Người lương thiện, triệu phú tự tạo và đã hào phóng đóng góp cho quỹ nhà thờ. Sự thành công của ông ta đã có tiếng vang đến những vùng lân cận. Nhìn ông ta, Duncan cảm thấy là anh đã gặp một kẻ thù địch.
Đại tá Scott là người cất lời đầu tiên, ông mỉm cười với Duncan để tạo cho anh một sự dễ chịu.
- Tôi sung sướng gặp cháu, Stirling à… Thế nào! Quý vị ạ, tôi nghĩ đây là ông thư ký mới của chúng ta. Tất cả chúng ta đều biết Duncan Stirling, việc hôm nay chúng ta làm chỉ là một thủ tục mà thôi.
- Xin lỗi cho tôi nói, Joe Overton nện quả đấm lên bàn - mọi người đều sợ ông ta và họ hiểu quyền lực ông ta thao túng họ đến mức nào – tôi xin hỏi, anh ta có xứng đáng với chức vụ đó không?
- Vâng, Stirling này, tật của anh từ đâu mà có vậy?
Tay chủ nhà hòm hau háu hỏi. Ông ta nhìn chằm chằm vào cánh tay Duncan với một vẻ tò mò bệnh hoạn.
Duncan kịp ghìm lại câu trả lời bất mãn.
- Tôi bị sốt tê liệt năm mười hai tuổi.
- Sốt gì?
- Sốt tê liệt trẻ em, đồ ngu, ông đại tá hét lên. (Ông quay sang Duncan) Cháu biết các điều kiện đấy. Được nhận làm trong năm năm, có thể gia hạn thêm. Ông mỉm cười, có nghĩa thực tế sẽ là một việc làm suốt đời, và một khoản lương khởi điểm ba mươi shilling mỗi tuần.
- Xin lỗi Đại tá, Overton lại cắt ngang, ông đừng quên là vào lúc này tôi sắp thực hiện chương trình điện khí hóa thành phố Linton, cái chương trình mà tất cả quý vị đều chú ý. Do đó chúng ta cần một thư ký đáng tin cậy.
- Đúng đấy, mục sư Simpson gật đầu, mắt nhìn lên trần.
- Quả vậy, Overton nói tiếp. Ngoài ra còn một điều nữa mà tôi muốn nêu ra đây. Trước đây, cha anh ấy đã giữ chức vụ này. Có gì đảm bảo rằng anh ta không trở nên giống như ông ấy?
Một khắc im lặng như tờ. Duncan cảm thấy dòng máu nóng chạy rần rật khắp người. Anh hiểu rõ nguyên nhân của cuộc tấn công ác độc này. Từ lúc nhỏ, ngay ở nhà trường, anh đã dám học vượt Euen Overton, quý tử của con người giàu sang có quyền lực nhất xứ, và người ta đã không bao giờ tha thứ cho anh điều ấy.
Thình lình những dây thần kinh quá căng thẳng qua nhiều tuần lễ tuyệt vọng lại bị hành hạ bởi cuộc hỏi cung này đã bật tung ra. Anh nhìn thẳng vào mặt Joe - Người lương thiện với một sự bất cần liều lĩnh và đầy bực tức.
- Vậy chúng ta hãy bàn một chút về đạo đức của ông (giọng Duncan to lên và đanh lại). Ông định đóng vai trò người bảo vệ cho cộng đồng, ấy thế mà ông lại không ngừng tìm cách thu lợi cho riêng mình?
- Đây thật là lời phỉ báng Hội đồng, Overton la lên.
- Thật ư? (Bây giờ thì Duncan cũng la to như Overton) Vậy ông giải thích thế nào khi ông đã mua một lô đất chỉ với một số tiền ít ỏi và bán nó lại cho thành phố với một giá cắt cổ để xây ở đó nhà máy khí đốt?
- Nói láo! Overton phản đối, mặt đỏ lên vì giận.
- Thế còn hai mươi nghìn bảng mà ông đã thu được khi xây thư viện thành phố với gạch và vữa mục của ông, cũng là nói láo à?
- Quá lắm rồi, quý vị ạ! Troup hốt hoảng lắp bắp, chúng ta chịu được thế này sao?
Duncan giận dữ quay lại anh ta.
- Tất cả mấy người cùng ở trong áp-phe đó, và tất cả thành phố đều biết chuyện đó. Mọi người đều biết rằng anh đã thu được hai phần trăm hoa hồng với những cái hòm gỗ tạp anh bán cho viện tế bần ấy.
Trong một thoáng, sự im lặng nặng nề và hốt hoảng bao trùm phòng họp của Hội đồng, rồi tình trạng ồn ào lại bật lên.
Một cách vô hiệu, Đại tá Scott cố gắng bẻ gãy sự chống đối, cố gắng tập hợp những lực lượng có lợi cho Duncan.
- Thưa quý vị, thưa quý vị…, đừng quá nóng như vậy, nói thẳng không úp mở vẫn là đặc quyền của tuổi trẻ mà!
Nhưng lời của ông bị lấp bởi những tiếng la lối của Overton.
- Anh sẽ không bao giờ có được chức vụ này. Ngày nào mà tôi còn ở đây, anh sẽ không bao giờ có được.
- Tôi cóc cần nó, Duncan hét vào mặt ông ta. (Ngay vào lúc này thì anh không cần thật) Thà tôi chết đói mà giữ được lòng tự trọng.
- Anh nói rồi đó, rồi anh sẽ chết đói, Overton thét to, tay khoa lên, sự nghiệp của anh đã chấm dứt ở Levenford. Anh sẽ nhớ buổi chiều này khi mà anh chui xuống bùn van xin lòng bố thí.
- Ông cũng vậy, ông sẽ nhớ nó khi tôi nổi tiếng khắp thế giới.
Lời sau cùng này khiến mọi người im lặng. Họ ngồi sững lại nhìn theo anh.
Ra tới bên ngoài, anh thấy chiếc xe đại tá Scott. Margaret đang ngồi ở tay lái. Cô ta cố ra hiệu cho anh, mắt hãy còn long lanh những giọt nước mắt vì cười.
- Duncan! Cô thốt lên. Neil Todd vừa kể cho em nghe tất cả, bác ấy đã lén nghe ở cửa, em đến chết cười mất. Và cô ta lại tiếp tục cười phá lên.
Hãy còn bừng bừng xúc động, Duncan cảm thấy người run lên và hàm răng cắn chặt lại. Việc Margaret biến tấn bi kịch vừa rồi thành trò đùa làm anh tự ái.
- Margaret à! Đó không phải là trò đùa đâu – Anh sầm mặt nói.
- Đương nhiên là không (cô ta im một lát), và có lẽ anh đã dại khi từ chối chức vụ ấy. Anh định làm gì bây giờ?
- Tôi cũng không biết nữa (anh nắm chặt tay lại). Nhưng điều mà tôi biết chắc là tôi sẽ đấu tranh với hết sức mình.
Cô ngạc nhiên nhìn anh, một ý tưởng chợt hiện ra trong đôi mắt xanh long lanh của cô.
Còn anh, trong lúc đó, anh nhìn cô đăm đăm. Cô thật xinh! Thật toàn hảo trong mọi nét như một công chúa xa lạ. Quyết tâm của anh sắc lại. Bất chợt lòng anh tràn ngập một nỗi ước muốn nói lên những hy vọng của mình cho cô nghe.
Anh nghe thấy giọng của mình thật sôi nổi.
- Margaret à! Cô đừng chế giễu tôi nhé. Suốt đời tôi, tôi luôn luôn muốn trở thành thầy thuốc. Tôi biết rằng khả năng đó có trong tôi, tôi phải được quyền săn sóc và chữa bệnh, tôi phải thành công (anh không để cô kịp nói lời ngăn cản thường lệ ) Tôi biết rằng tôi bị khuyết tật nhưng điều đó không ngăn tôi được. Tôi sẽ là một thầy thuốc giỏi hơn tất cả những thầy thuốc khác.
Một lát im lặng trôi qua. Cô gái cảm nhận được ý nghĩa của hoài bão đó và cô cảm thấy bối rối. Cố gắng dằn bớt nó lại một cách chiếu lệ, cô nói:
- Phải chi anh có thể vào Đại học St. Andrews, Euen Overton sẽ giúp anh. Cha tôi sẽ viết thư cho chú tôi là khoa trưởng của trường.
Sự quan tâm mà anh cảm nhận được trong giọng nói của cô làm anh tràn ngập niềm vui.
- Cô thật rộng lượng khi có ý giúp tôi. Nhưng tôi đã có kế hoạch rồi. Tôi đã nghĩ đến nó hàng tháng nay.
- Kế hoạch thế nào?
- Đừng hỏi gì hết, anh chậm rãi trả lời cô. Nó là một sự điên rồ. Hy vọng thành công của tôi chỉ khoảng một phần triệu.
Một lần nữa, khoảng im lặng lại tới. Rồi cô mỉm cười, siết nhẹ vai anh để làm anh an lòng.
- Em chắc chắn mọi việc sẽ được dàn xếp ổn thỏa. Ồ! Đèn trong phòng họp đã tắt. Cuộc họp xong rồi. Nhanh lên Duncan, không nên để họ thấy anh ở đây.
Đó không phải là cách anh định chào cô, nhưng anh hiểu là anh có thể làm cho cô mang tiếng khi ở lại cạnh cô. Anh muốn nói với cô một câu ngắn để bày tỏ tất cả những gì anh nghĩ về cô, nhưng không nói nên lời. Anh siết tay cô và ấp úng lời từ giã khách sáo.
Về tới nhà, trong anh vẫn còn tràn đầy nỗi kích động. Cha anh ngừng đung đưa chiếc ghế dài khi anh vào đến bếp.
- Mẹ con đi đón con cách đây hai chục phút. Bà không đủ kiên nhẫn ngồi đợi tin mừng.
- Tin mừng nào?
Anh kể lại những gì đã xảy ra một cách vắn tắt. Lúc đó một sự im lặng khác thường bỗng ập xuống, chỉ bị khuấy động bởi tiếng tích tắc của chiếc đồng hồ cũ kỹ treo trên tường. Rồi ông già Tom đứng thẳng dậy, từ từ đưa tay ra bắt thật chặt tay con. Không một lời nào được trao đổi, nhưng có cần phải có lời nào không!
Duncan sôi nổi thốt lên:
- Ba ạ! Phải chăng điều quan trọng là làm được điều người ta muốn làm?
- Phải, con trai à, không gì quan trọng hơn.
- Ba, thứ năm tới sẽ có một cuộc thi lấy học bổng tại Đại học St. Andrews. Đó là một cuộc thi tự do, mọi người đều có quyền dự thi dù là “con ông cháu cha” hay là một kẻ nghèo mạt như con. Có ba học bổng được trao, và bất cứ cái nào trong số đó cũng sẽ đem lại sự tự do, sự tự do học Y khoa! (Anh ngừng một lát, choáng váng và lấy lại sức) con không nói chắc là con gặp may, nhưng, dù có phải chết vì nó, con cũng cố gắng thử vận may ấy.
Ông già Tom ngắm con với đôi mắt ẩn dưới hàng lông mày màu cát trắng, lấp lánh những tia nhìn hãnh diện. Ông rót đầy hai ly Whisky và đưa lên.
- Ba uống mừng con, con trai ba! Mừng Duncan Stirling, bác sĩ Y khoa. Trong mười năm nữa, con sẽ là người thầy thuốc giỏi nhất vương quốc Anh, và quỷ tha ma bắt những ai nói trái lời ba.
Ông uống một hơi hết ly rượu rồi đập vỡ ly trong lò sưởi.
Vào lúc ấy, cửa bật mở và một luồng gió xoáy vào phòng. Martha Stirling, mặt nhợt nhạt và căng thẳng đứng ngay cửa. Đôi mắt rực lửa của bà thấy ngay rượu trên bàn. Môi bà mím lại:
- Tôi có cảm tưởng là đã quấy rầy hai bố con.
Ông Tom ngẩn ra, khẽ nói lời xin lỗi.
- Đáng lý tôi phải đoán trước việc ông làm! Bà tiếp tục chua chát nói, thật là quá lắm, dám lôi vào việc nhậu nhẹt cả đứa con khốn khổ của mình.
- Má (Duncan bước vội lên) má hãy giữ lời.
- Còn con! Con có giữ lời không?
Vậy ra, bà đã biết. Trong một khoảng nặng nề hai mẹ con đối đầu nhau. Và rồi những lời nói tuôn ra như một dòng thác.
- Không bao giờ, không bao giờ mẹ đoán trước điều ấy, sau bao hy vọng, bao lời cầu nguyện! Bây giờ, con chỉ có một việc để làm là hãy tới nhà ông Overton, xin lỗi ông ấy và nói rằng con xin rút lại tất cả những gì đã nói.
- Con không rút gì hết, anh ngắt lời bà, không rút gì hết! Con rất tiếc là đã làm mẹ buồn, nhưng con đã quyết.
Đọc qua ánh mắt nhìn sững của anh, bà thốt lên:
- Vẫn lại những mộng tưởng rồ dại của con, ước muốn điên rồ muốn trở thành bác sĩ?
Anh gật đầu.
Bà run lên vì giận và thất vọng! Chính bà luôn cầu mong sự sung sướng cho con, nghĩ đến tương lai của con lại không thể hiểu nỗi hoài bão của con mình.
- Mẹ hỏi lần cuối, con có chịu xin lỗi Hội đồng không?
- Không, thưa mẹ.
- Vậy, giữa mẹ con ta coi như không có gì hết. Con sẽ ra khỏi nhà này ngay chiều nay và một khi đã ra đi thì đừng bao giờ trở về nữa.
Ông Tom đi lại giữa vợ và con, cố dàn xếp, nhưng bà đã thẳng tay đẩy ông ra.
- Mẹ đã nghĩ kỹ những gì mẹ nói! Nếu bây giờ con đi thì đi luôn đi.
Duncan nhìn sững mẹ một lúc lâu rồi anh trầm tĩnh nói:
- Tùy ý mẹ!
Lặng đi vì đau đớn và cay đắng, bà cụ sững sờ.
Trong phòng anh, nơi gác xép, Duncan gói sách vở và quần áo lại thành một bọc. Xuống tới bếp, anh gặp cha anh và con chó Rust quen thuộc đang đứng chờ.
Ông Tom lục trong túi, hắng giọng:
- Ba muốn con giữ cái này, Duncan à. Nó không quý hóa gì mấy. Ba không có tiền, nhưng vẫn còn cái này cho con.
Đó là chiếc đồng hồ có dây đeo của ông nội Duncan để lại. Chiếc đồng hồ bằng vàng, dây đeo bằng bạc, một bảo vật truyền từ đời này sang đời khác và dù có đói nghèo, cũng không bao giờ bị đem cầm hoặc bán.
- Không, Duncan từ chối, con không thể nhận nó đâu.
Ông Tom bắt con nhận kỷ vật ấy và ông bày tỏ lòng thương yêu của mình qua cái bắt tay.
- Tạm biệt con, chúc con may mắn.
- Tạm biệt, ba!
Duncan nhặt gói đồ lên và quàng vào vai.
- Tạm biệt, má! Anh kêu lớn.
Không có tiếng trả lời.

Đêm đó, Duncan đi được khoảng hai chục cây số trên con đường gần hai trăm cây số giữa Levenford và St. Andrews. Vào quãng 4 giờ sáng, anh nằm duỗi thẳng người trên một bờ dậu, mắt nhìn sững vào mảnh trăng khuyết thỉnh thoảng bị che khuất bởi những đám mây trôi nhanh. Anh không thể nào ngủ được. Trong túi chỉ còn vài đồng bạc lẻ. Anh đã vứt bỏ quá khứ. Ngưỡng cửa gia đình từ giờ đã bị ngăn cấm. Càng nghĩ anh càng thấy mình là tên con trai điên rồ, rởm đời. Anh muốn chơi một canh bạc với định mệnh nhưng những con bài đều giả. Tuy nhiên, lòng can đảm của anh vẫn còn nguyên vẹn.
Ngày hôm sau, anh lại đi thêm ba mươi cây số nữa. Tránh qua những thành phố, anh chỉ chọn những con đường làng và băng qua đồi. Vào giữa trưa, anh mua một ít bánh mì trong làng và ăn một bữa đạm bạc rồi uống nước ở dòng suối bên cạnh. Phong cảnh đồng quê làm anh cảm thấy vui thích. Anh ngắm nó không chán. Những ngọn núi đầy thông xanh và những cụm gai hồng, những cánh đồng tươi mát, với những con sông rì rầm chảy về xuôi. Thỉnh thoảng nổi lên những đốm nhạt tạo bởi những trang trại quét vôi trắng giữa những cánh đồng nhỏ được chăm sóc kỹ. Kế bên đường, một đàn cừu đang thảnh thơi gặm cỏ.
Xế chiều, khi tới giữa một thung lũng, Duncan nhận thấy vài giọt mưa đầu tiên. Chỉ trong chốc lát, mưa rơi như trút nước, gió nổi lên làm anh lạnh thấu xương.
Vào lúc hoàng hôn, anh tới làng Linton. Con đường làng duy nhất vắng tanh, bưu điện và các cửa hàng đều đóng cửa, mọi cửa nhà đều cẩn thận khép kín. Duncan quyết định không đi thêm nữa và tìm một chỗ trú đêm. Anh dừng lại trước ngôi nhà của người bác sĩ trong làng. Đó là một ngôi nhà tiện nghi bằng đá xám và trên cửa rào có tấm bảng ghi: Bác sĩ Angus Murdoch, nội khoa tổng quát và giải phẫu.
Sát bên nhà, Duncan nhận ra một nhà để xe nhỏ. Run lên vì lạnh, anh bước vào đấy và đặt bọc đồ xuống đất, cố làm khô người.
Một lát sau, cửa bật mở và một thiếu nữ đầu đội khăn chạy vụt vào. Trong lúc vội, cô suýt đụng phải anh và dừng lại, ngạc nhiên ngắm anh.
- Xin lỗi! Tôi đã tự tiện ở lại trong…
- Chuồng gà nhà tôi (cô nghiêm trang gợi ý, nhìn thẳng vào mắt anh) tôi vừa cho chúng ăn xong.
Cũng với vẻ giản dị ấy, cô nói thêm:
- Anh ướt hết rồi. Mời anh vào trú trong căn bếp nhà tôi.
- Không dám, cám ơn cô.
Lòng tự ái không cho phép anh nhận lời, nhưng cô nài nỉ.
Anh đi theo cô vào trong khu vườn mà dù trời tối anh vẫn dễ dàng nhận thấy là nó được chăm sóc kỹ. Cô gái mở cửa sau và đẩy anh vào gian bếp. Một cô hầu đứng dậy khi họ bước vào.
- Anh hãy ngồi cạnh bếp lửa, cô nói. Khi nào quần áo anh khô, chúng tôi xin mời anh ăn tối. Sau đó, nếu anh muốn, anh có thể tiếp tục đi.
Duncan vừa nhìn cô, vừa làm theo lời cô dặn. Cô gái khoảng 18 tuổi, dáng gọn gàng và trau chuốt, thân hình thon đẹp, nước da màu hồng kem ẩn chứa một sức khỏe hoàn hảo, tóc cô để giản dị. Nét nổi bật trên khuôn mặt cô là đôi mắt sâu thẳm nhìn người và sự vật với vẻ hoàn toàn trầm tĩnh và dịu hiền.
Trong trạng thái tinh thần căng thẳng của mình, sự trầm tĩnh ấy làm anh nổi đóa.
- Cô vẫn mời những tên lang thang đi qua trước cửa nhà cô ăn tối à? Anh hỏi.
- Vâng, thật ra tôi cũng tưởng anh là thế cho đến khi anh vào nhà. Nhưng này, lang thang thì không bao giờ dám nói như anh đâu, ít ra là trước khi ăn.
- Tôi có bảo là tôi đói đâu.
- Nhưng anh đói, thật mà, đừng có chối.
Anh cố chống lại một cảm giác bối rối, ngượng nghịu. Gian bếp thật ấm cúng và mùi thơm của các món ăn làm anh cồn cào.
- Có việc gì mà anh đi qua đây vậy? – Cô hỏi (ánh mắt thân thiện), tôi có thể biết anh là ai và anh đi đâu không?
Anh cảm thấy lòng trào lên một cảm xúc quý mến cô, như thể cô là em gái mình và nói với cô:
- Tôi đi lên trường St. Andrews.
- Để học gì? (Mắt cô bỗng sáng lên).
Bị dồn tới chân tường, anh đành trả lời:
- Y khoa.
Cô vỗ tay:
- Ôi, tuyệt quá! Cha tôi sẽ rất vui sướng khi anh nói với ông điều ấy. Ông sắp về sau khi đi một vòng thăm bệnh.
- Ông khám bệnh ở làng này à? Duncan hỏi.
- Ông là thầy thuốc duy nhất trong làng này đấy.
Họ nghe thấy tiếng bánh xe lạo xạo trên sỏi và tiếng đóng cửa xe. Một lát sau, bác sĩ Murdoch bước vào.
Đó là một ông cụ nhỏ bé, vẻ khó đăm đăm, da mặt đỏ ửng, dãi dầu sương gió, nhăn nheo vì tuổi già và công việc. Ông hẳn đã sáu mươi nhưng bộ ria của ông vẫn kiêu hãnh vểnh lên và đôi mắt xám vẫn còn trong sáng. Cái mũ đi săn đội tới tận tai, và người ông bọc trong cái áo choàng dài gần tới ủng.
- Jeanne, Jeanne! Bữa ăn tối xong chưa? Cha đói đến mức có thể ăn hết một con bò đấy.
Chợt nhận ra sự có mặt của Duncan, ông ngừng giọng, nhìn anh từ đầu đến chân. Vừa cởi áo choàng, ông vừa tiếp tục quan sát.
- Thế nào, thế nào! Chúng ta có cái gì đây? Lại một tên khốn khổ nữa rồi! Jeanne, con giết cha mất, với lòng tốt luôn rộng mở của con. Trời phù hộ cho tôi! Thế nào, chàng trai trẻ, anh có gì để nói?
- Không có gì cả!
Duncan đã đứng dậy trong khi ông nói, mặt anh dần dần đanh lại.
- Anh tưởng tôi có thể chấp nhận một câu trả lời như vậy trong chính ngôi nhà của tôi ư, một câu trả lời từ một tên nhóc con mà gió đã lùa vào gian bếp của tôi? Ông gầm lên.
- Tôi có thể đi ra khỏi nhà cũng nhanh như lúc vào.
Duncan bước về phía cửa.
- Đứng lại! Murdoch gầm lên. Thằng nhỏ điên cứng đầu! Anh tưởng tôi có thể cho đứng ở ngoài đường một con người hoặc một con thú vào một buổi tối như thế này à? Tôi chỉ muốn nói đùa thôi. Trời đất quỷ thần ơi, anh thật nóng tính như quỷ ấy. (Đôi mắt xám của ông long lên) Vậy mà thực ra tôi lại thích tính ấy.
Duncan từ từ quay lại. Anh cảm thấy yếu sức hẳn và choáng váng. Anh lảo đảo, run lập cập. Ông Murdoch lao vội về phía anh và dẫn anh tới một chiếc ghế bành. Bây giờ giọng nói của ông trở nên êm dịu hơn:
- Nào nào! Ông bảo anh, không khỏe à? Anh sẽ bị sưng phổi nếu không thay áo ngay. Jeanne! Chạy đi lấy cái áo của ba lại đây, nhanh lên.
Sự thoải mái do quần áo khô ấm mang tới vượt quá sức mong đợi của anh. Sau khi thay quần áo, rửa mặt trong nước nóng, Duncan cảm thấy người khác hẳn, chỉ còn có cái đói hoành hành. Người thầy thuốc già quan sát kỹ vị khách của mình.
- Tôi cá là bữa ăn tối của tôi đã được nấu xong. Để phạt anh về cái tội hỗn hào, quỷ tha ma bắt tôi nếu tôi không bắt anh ăn chung với chúng tôi tại phòng ăn.
Ngồi vào bàn giữa bác sĩ Murdoch và con gái ông, đầu tiên Duncan cảm thấy vụng về và ngượng ngập. Nhưng khi những món ăn được đem lên, anh quên tất cả và ăn như chưa từng được ăn bao giờ. Đầu tiên là món súp kiểu Tô Cách Lan, kế đó là giò hầm nhừ mọng nước, rồi khoai tây đút lò và món củ cải trồng trong vườn. Về món tráng miệng thì có bánh dâu kèm với kem đặc đến nỗi dính cả vào muỗng.
Người thầy thuốc già vẫn quan sát vị khách và một nỗi thương cảm kỳ lạ làm mờ mắt ông. Ông liếc nhìn con gái đầy hàm ý.
- Cậu dùng thêm kem nữa chứ? Trời hại tôi nếu tôi nhớ được tên cậu.
- Cháu tên là Stirling, Duncan nói nhỏ, Duncan Stirling.
- Duncan Stirling, Murdoch lặp lại. À ra thế, một cái tên đẹp, đặc Tô Cách Lan. Cám ơn trời, mặc dù cậu là một chàng trai cứng đầu và điên rồ nữa. Nào, không có gì tốt hơn một bữa ăn tối ngon lành, chắc dạ.
Vào cuối bữa ăn, Duncan thở một hơi dài khoan khoái, nhưng rất nhanh, anh bẽn lẽn nhìn chủ nhà.
- Cháu nghĩ là cháu đã đói khủng khiếp.
Murdoch tặc lưỡi.
- Cậu thật ra đã theo đúng toa thuốc của tôi “Ăn khi bị cảm lạnh và nhịn ăn khi đau bụng”
Jeanne phá ra cười khi nghe cha mình nói.
- Tha lỗi cho con, cô nói, vẻ ân hận, tại vì khi nói đến toa thuốc con mới nhớ, anh Stirling đi lên trường St. Andrews để học y đấy.
- Sao? (Một lần nữa bác sĩ Murdoch nhìn chăm chăm vào vị khách của mình). Ra thế đấy! Ông nói.
Duncan cố gắng thản nhiên trước ánh mặt của ông.
- Vâng! Cháu cố thử xem. Với cánh tay có tật của cháu và cả những thứ còn lại…
- Cậu đã ghi danh chưa?
- Thưa đã, xong hết rồi ạ.
- Và, ờ… cậu đã đóng học phí chưa?
Duncan mỉm cười:
- Bác sĩ Murdoch, bác làm cháu ngạc nhiên. Bác tưởng rằng người ta có thể để cháu học miễn phí trong một trường đại học Tô Cách Lan ư?
- Không, tất nhiên là không! - Nụ cười của Murdoch giấu những suy nghĩ của ông, nhưng trong lòng ông lại nghĩ “Nhờ trời, trông thằng nhóc còm nhom, đói ăn và kiêu hãnh này, có một cái gì đó nhắc lại thuở xưa đẹp đẽ của thằng nhóc Angus Murdoch” - Thỉnh thoảng chúng tôi vẫn lên St. Andrews, ông nói. Tôi vẫn mua thuốc và sách ở đấy (ông chỉ vào những kệ sách dày đặc trên tường) khi nào chúng tôi lên đó, Jeanne và tôi, chúng tôi sẽ ghé chỗ anh. Anh ở số mấy?
Duncan ngập ngừng:
- Cháu… cháu chưa quyết định. Cháu còn phải nhờ ông khoa trưởng chỉ cho một phòng trọ.
- Bác sĩ Inglis ấy à? Murdoch tiếp tục nói. Tôi thân ông ấy lắm. Vậy, dù anh ở đâu, chúng tôi cũng chắc chắn tìm ra anh.
Duncan nhận ra ông thầy thuốc tinh ranh cơ hồ đã biết rõ ruột gan anh, nhưng, trái với điều anh trông chờ, ông thình lình bỏ lửng câu chuyện.
- À, còn về sách, ông nói, nếu anh có chút gì gọi là tri thức, hẳn anh sẽ thích nếu tôi cho anh xem mấy thứ này mà tôi rất hãnh diện.
Trong lúc Jeanne ra khỏi phòng vì bận việc dọn dẹp, bác sĩ Murdoch lại gần các kệ sách và làm cho Duncan mê mẩn với chúng suốt một giờ đồng hồ. Ông nói với anh về những quyển sách quý của mình và chỉ cho anh xem những ấn bản hiếm.
Cuối cùng, ông đặt tay lên vai Duncan:
- Anh sẽ nghỉ đêm tại đây, ông nói với anh, Jeanne đã dọn phòng cho anh và Hamish sẽ chở anh lên St. Andrews vào sáng mai (Ông ngắt ngang những lời cám ơn ngượng nghịu của Duncan) Tôi xin anh, đừng nói gì về chuyện đó nữa. Anh đến tôi còn mừng là đằng khác. Bây giờ chúc anh ngủ ngon. Khuya rồi, vả lại tôi dám cá với anh, thứ gì cũng được, là đêm nay tôi cũng sẽ lại bị mời đi khám bệnh ngoài nữa. Người ta đang chờ đón một thằng cu ở nhà Davison, nơi cửa sông Strath. Tôi đã đỡ cho năm đứa trẻ nhà đó rồi và tôi không muốn để vuột thằng thứ sáu.
Khi ông thầy thuốc già đi khỏi, Duncan đứng yên một mình trong giây lát, cổ nghẹn lại vì cảm động, rồi anh đi tìm Jeanne trong bếp, ở đấy cô đã dọn dẹp xong. Cô nhìn anh và mỉm cười.
- Quần áo của anh đã khô rồi đó, tôi sẽ ủi nó cẩn thận cho vào sáng mai.
- Cảm ơn. Cô thật… cô thật dễ thương, cô Murdoch à.
- Ô…ô…ô…, cô pha trò giả giọng quê của địa phương, đừng gọi em là cô Murdoch, em chỉ là Jeanne, ngắn gọn thôi. À, em chợt nhớ, đây là một cành hoa trắng, nó từ túi áo anh rơi ra . Em giữ nó vì nghĩ nó là bùa hộ mạng cho anh.
- Vâng, đúng vậy, anh nồng nhiệt trả lời, bằng mọi giá tôi không muốn mất nó.
- Nó là một kỷ vật? Cô gợi ý.
- Nó đã được trao cho tôi từ tay một cô gái dịu hiền và tốt nhất trên đời.
- Thế cô ấy có… yêu anh lắm không?
Anh bật cười, thoát khỏi sự dè dặt cố hữu.
- Khi nào tôi thành công, nổi danh và có những thân chủ danh tiếng nhất ở Edimbourg, có lẽ cô ta sẽ yêu tôi! Trong khi chờ đợi, chỉ cần tôi…
Anh chợt ngừng.
- Em rất mừng về điều ấy, cô nói nhỏ, rất mừng cho anh. Em biết một ngày nào đó, chị ấy sẽ hãnh diện vì anh.
Mưa ngưng lại trong đêm và bão đã lắng xuống. Đến hừng sáng, Hamish, anh tài xế của bác sĩ Murdoch chở Duncan rời Linton. Cũng giống như đa số dân quê miền núi, Hamish rất nghi ngại những người không quen. Câu chuyện của họ chỉ vỏn vẹn một tiếng lầm bầm có nghĩa là “hình như cậu lên đại học” trong suốt quãng đường dài tám mươi phút mà họ cùng đi.
Nhưng Duncan lại thích sự im lặng này. Lòng tốt của những người mới quen đêm qua đã làm anh cảm động. Tuy nhiên, khi đi đến ngoại ô thành phố cổ nằm trên bờ biển và nhìn thấy những tòa lâu đài của Viện Đại học in hình hoa văn trên trời trong sáng, anh không thể nén nổi cái rùng mình cảm khoái.
Đầu tiên, lòng tràn ngập ngưỡng mộ, anh đi lang thang vòng quanh viện đại học. Anh chỉ gặp rất ít sinh viên, năm học vào tuần tới mới bắt đầu. Trong sự vắng lặng hiện tại, những tòa nhà cổ với những tháp tối, bao quanh với những thảm cỏ cắt xén kỹ tạo nên một cảm giác về sự hùng vĩ và yên tĩnh vô bờ.
Đồng hồ trường đại học đĩnh đạc điểm chín tiếng lôi Duncan ra khỏi sự mê mẩn và quay về với thực tại. Anh cài khuy áo vét, đầu ngẩng cao đi về phía nhà khoa trưởng. Căn nhà đồ sộ đến mức làm anh chùn bước, nhưng cuối cùng anh cũng quả quyết rung chuông gọi cửa. Một lát sau, anh được đưa vào một phòng khách trang hoàng bằng nhiều đồ đạc đắt tiền, sàn nhà trải thảm đỏ dày cộm.
Vò cái mũ trên gối, anh ngồi xuống và đợi bác sĩ Inglis.
- Thế nào? ông vừa nói vừa bước vào.
Giọng nói không khuyến khích anh chút nào. Ông là một người nhỏ bé, ngăn nắp. Toàn bộ người ông, từ bộ râu cằm, cặp gọng kính bằng vàng đến mái tóc muối tiêu chải ngôi cẩn thận, tất cả đã nói lên uy quyền, sự đường bệ dành cho chức vụ y sĩ trưởng bệnh viện Victoria, phó giám đốc viện Wallace, tuy mới thành lập nhưng có một vị trí quan trọng. Mặc dù dáng ông có vẻ tự mãn nhưng trong mắt ông lại ánh lên nét mệt mỏi và sự dịu dàng.
Đứng trước ông, Duncan vội nói tên mình và mục đích buổi đến thăm.
- Thế à! (Ông khoa trưởng ngồi sau bàn giấy bằng gỗ và ra hiệu cho Duncan ngồi). Nói chung tôi không bao giờ tiếp sinh viên vào giờ này, nhưng mới chiều hôm qua, tôi nhận được thư của đại tá Scott liên quan đến anh.
Tim của Duncan bắt đầu đập mạnh. Trước khi anh kịp lên tiếng, ông khoa trưởng đã nói tiếp:
- Mặc dù những ước vọng của anh đã khơi dậy lòng cảm mến nơi tôi, nhưng tôi có bổn phận phải báo trước cho anh là…
- Nhưng thưa bác sĩ, Duncan định ngắt lời.
Bác sị Inglis oai vệ đưa một ngón tay lên.
- Hàng năm, cả một đội quân của những chàng trai trẻ đầy tham vọng đã tràn ngập trường này. Và hàng năm, anh bạn thân mến ạ, chúng tôi đã là chứng nhân của cả một cuộc tàn sát trong cuộc thi tuyển Lockhart, chỉ những tài năng xuất chúng mới dẫn tới thành công thôi. Anh hãy nghĩ lại đi, bảy trăm thí sinh trong khi chỉ có ba học bổng.
- Tôi đã nghĩ kỹ rồi, thưa bác sĩ. Duncan nói.
Ông khoa trưởng giơ tay lên.
- Vậy thì, giả sử anh có đủ những phương tiện vật chất để hoàn tất chương trình và đạt danh hiệu bác sĩ, liệu anh có nghĩ đến sự giới hạn về thể xác của mình? (Ông liếc nhìn thông cảm về phía cánh tay bị tật của Duncan) Liệu anh có không bị xếp vào một xó tối tăm trong cái ngành khổng lồ của chúng ta không, tỷ như Viện Y tế cộng đồng, nơi mà công việc chỉ đóng khung trong một văn phòng bụi bặm? (Ông ngừng một lát) Anh bạn thân mến ạ, hãy tha lỗi cho tôi nếu tôi nói quá thẳng. Hãy nghĩ kỹ đi! Hãy suy xét những điều tôi vừa nói. Đừng đâm đầu vào tường. Nếu vì lý do nào đó anh không thể quay về địa phương thì, vì nể đại tá Scott, tôi sẽ tìm cho anh một việc nhỏ ở đây trong một khoa nào đó của Viện. Có thể hơn thế nữa, tôi sẽ xếp anh vào giúp việc cho chính nhà tôi, bà Inglis vừa mới bảo tôi về tình hình người giúp việc trong nhà - vẻ bối rối tăng lên trong mắt ông – Có lẽ chúng tôi sẽ xếp chỗ cho một thanh niên có thiện chí làm việc đó. (Ông kết luận bằng một cử chỉ và nụ cười thân thiện). Thế nào? Ông hỏi.
Duncan đứng bật dậy:
- Thưa bác sĩ, nhờ bác sĩ chỉ cho tôi chỗ ghi danh dự thi.
Người ta có thể nói tốt cho ông khoa trưởng là ông đã khéo che dấu nỗi thất vọng của mình.
- Trong tòa nhà chính, nơi dành cho văn phòng hành chính quản trị.
- Cám ơn bác sĩ !
Duncan sửa soạn ra khỏi phòng.
Mặc dù kiểu cách nhưng ông khoa trưởng cũng tử tế:
- Đây là danh sách các phòng trọ dành cho sinh viên của tỉnh.
Ông nói thêm với một nét dí dỏm lóe lên trong ánh mắt:
- Và nhờ trời phù hộ anh.
Duncan nhận danh sách và cảm ơn.
Ra khỏi nhà, anh giận điên lên được. Anh đi thẳng lại phòng ghi danh và ngay sau đó đi thuê phòng trọ.
Khởi đầu việc thuê phòng không kết quả lắm. Tất cả những phòng anh tới xem đều có vẻ quá sang và đắt. Cuối cùng anh tìm ra trong một khu phố cổ gần cảng, trong một con đường nhỏ gồm nhiều ngư dân cư ngụ, giữa những thùng nhựa đường và lưới đánh cá, tràn ngập mùi cá muối và nước biển, một căn nhà cạnh thang gác ngoài, có tấm biển đề “phòng cho thuê”.
Bà Gaft, chủ nhà, ra mở cửa, nhìn chăm chú vào anh với vẻ nghiêm khắc u sầu, tay không ngừng chùi vào cái túi bà dùng làm tạp dề. Duncan nhận rõ đó là một bà cụ nhỏ nhắn, tóc rối, vẻ mặt quá u buồn đến mức gần như khôi hài.
- Vâng, bà nói, tôi còn phòng cho thuê. Nó không đẹp lắm và ở tận trên gác nóc, nhưng tôi chỉ đòi một bảng mỗi tuần.
Anh theo bà vào nhà. Đúng như bà nói, căn phòng nhỏ xíu nhưng sạch sẽ và thoáng đãng, có thề nhìn thấy biển, nhìn thấy những căn nhà lân cận trong thị xã, kể cả các tòa tháp của trường Đại học. Anh đặt tiền thuê nhà.
Ngày thứ năm, định mệnh đến quá sớm. Khi Duncan ngồi vào bàn trong đại giảng đường trường Đại học Y, sự căng thẳng vì chờ đợi, nỗi lo âu không chịu nổi làm tay anh rịn ướt mồ hôi.
Anh ngắm nhìn những dãy dài bàn học bằng gỗ nhạt màu, giống như cái bàn anh đang ngồi, mỗi bàn đều có một thí sinh như anh. Hàng trăm thanh niên, tất cả đã chuẩn bị sẵn cho cuộc chiến đấu, cho cuộc đọ sức không nương tay. Trong số này, liệu anh có gì may mắn hơn họ?
Cố gắng nhìn thẳng vào chiếc ghế cao nơi có hai giám khảo ngồi, anh thấy những bác sĩ thực tập và các sinh viên năm cuối, mặc áo choàng dài, xúm xít quanh họ. Anh nhận ra Euen Overton trong số các sinh viên ấy.
Khi vào đại giảng đường, Duncan đã nhận ra ngay Euen, nhưng hắn chỉ hạ cố phất nhẹ tay về phía anh với vẻ như muốn nói “đừng trông vào sự quen biết cũ của chúng ta”. Tuy rằng Euen có thể thật dễ dàng có quyền mỉm cười và nói nhỏ với anh “chúc may mắn Stirling, ráng đậu nhé”.
Người ta đã bắt đầu phát đề, Duncan vội cầm bút. Anh cố cảm tưởng là cả một thế kỷ đã trôi qua cho tới khi anh nhận được tờ đề thi của mình. Đó là một đề toán.
Đương nhiên là khó nhưng không vượt qua tầm hiểu biết của anh. Anh quên hết thế giới xung quanh, quên tiếng bút cạo giấy, tiếng giấy loạt soạt và anh bắt đầu trả lời các câu hỏi.
Đúng mười một giờ người ta thu bài và phát đề môn thi thứ hai: đề văn Hy Lạp. Duncan đã hết bị căng thẳng trong cơn gắng sức. Tới mười ba giờ, người ta báo tin nghỉ ăn trưa. Duncan đứng dậy, choáng váng và đi theo những người khác. Số đông tụ lại thành từng nhóm nhỏ, trao đổi những câu pha trò và bàn luận về cuộc thi.
Duncan đứng trên đầu cầu thang và trông thấy Overton có vẻ ngần ngừ rồi quyết định tiến về phía anh.
- Stirling này, cậu hẳn cảm thấy lạc lõng ở đây hả?
Duncan gật đầu, mắt nhìn thẳng vào kẻ đang nói chuyện với mình.
- Cậu đã cho đáp số bài toán lượng giác thứ hai ra sao?
Duncan giải. Nụ cười của Overton trở nên trịnh thượng.
- Biết ngay, tớ biết là cậu sẽ bị nhầm lẫn ở chỗ đó. Bây giờ tớ phải đến chỗ bác sĩ Inglis ăn trưa. Tớ phải đi gấp đây.
Sau một cái hất đầu chào, hắn ta biến mất.
Tràn ngập một nỗi tuyệt vọng thầm kín, Duncan thì thầm:
- Lạy trời! Làm sao cho có một ngày nào đấy mọi người sẽ biết con xứng đáng…
Đồng hồ điểm hai giờ, chuông báo môn thi La tinh. Kế đến thi Anh văn rồi nghỉ ba mươi phút.
Một lần nữa, Duncan quên ăn, rút quyển sách giáo khoa ra. Môn thi cuối là môn Sử, anh yếu nhất về môn này.
Thẫn thờ, anh mở sách ra một cách tình cờ và rơi đúng vào chương nói về cuộc cách mạng năm 1789 ở Pháp và đặc biệt một đoạn dành cho Robespierre.
Bắt buộc bộ óc mệt mỏi của mình làm việc, anh chăm chú đọc cho đến khi chuông rung gọi thí sinh vào phòng thi.
Câu hỏi chính in trên đề thi là “Viết một bài bàn luận về nhà chính trị Robespierre”. Duncan thở phào như một tiếng nấc và bắt đầu viết như điên.
Và rồi, tất cả đã xong. Bên ngoài trời tối và lạnh, đèn đường sáng như những vì sao mà Duncan vẫn thích. Anh cảm thấy kiệt sức như thể vừa trải qua một trận đấu vô ích dài suốt hàng giờ đồng hồ. Anh leo lên những bậc thang dẫn đến căn phòng chuồng chim của mình, cởi quần áo trong nháy mắt và ngay khi đặt lưng xuống giường là rơi ngay vào giấc ngủ say như chết.
Sáng hôm sau, anh dậy muộn, đầu óc như mụ đi. Suốt ngày anh lang thang trong thị xã cổ, ngắm nhìn những con tàu chở cá, những con hải âu bay lượn trên mặt nước. Anh không thể nghĩ đến cuộc thi và bảng kết quả niêm yết vào ngày mai nữa.
Ngày kế, một linh cảm chẳng lành xâm chiếm lòng anh ngay từ khi thức dậy. Anh không thể quyết định dứt khoát là đi hay không đi đến trường đại học. Băn khoăn, khổ sở, đầu tiên anh nán lại trong sân ngắm bức tượng to lớn bằng đồng hun kỷ niệm bác sĩ John Hunter, người thầy thuốc lừng danh khắp thế giới và là đứa con thần đồng của trường Đại học St. Andrews.
Càng nhìn ông già cau có, Duncan càng cảm thấy tràn ngập thất vọng. Thình lình anh nghe một giọng nói vang lên bên cạnh. Một trong những người cai trường hỏi anh làm gì với vẻ nghi ngại. Duncan giật mình.
- Tôi chờ kết quả cuộc thi lấy học bổng.
- Ôi dào! Người ta đã dán từ ba tiếng đồng hồ rồi, ông lão xẵng giọng.
Duncan rùng mình. Về sau, anh không sao hiểu được làm thế nào mình đã tới được tòa nhà niêm yết kết quả, nhưng quả là anh đã đến đấy nhanh hết sức.
Mãi một lúc sau, anh mới có thể ngẩng nhìn tờ giấy đánh máy ghim trên cửa. Anh cảm thấy mình như một kẻ bị kết án tử hình biết là không được ân xá và không còn dám nhìn người gác nữa. Và rồi như một gắng sức đầy tuyệt vọng anh đã nhìn lên tờ danh sách.
Tên đầu tiên trên cái danh sách định mệnh ấy không phải là anh, anh biết quá mà, một nỗi đau bất chợt ùa đến. Tên thứ hai cũng không phải, anh cũng dư biết. Nhưng tên thứ ba, tim anh gần như ngừng đập, cái tên thứ ba kia, đúng là tên anh rồi: “Duncan Stirling, trú quán Levenford”.
Anh đã đậu! Không thể nhầm vào đâu được! Nó kìa! Đánh máy với mực đỏ, sự thật đó. Điều kỳ diệu đã xảy ra. Anh đã được học bổng.
Ra khỏi trường Đại học, anh gần như ngộp thở vì xúc động. Anh nồng nhiệt nghĩ đến Margaret Scott. Phải chi cô ấy ở đây! Anh phải viết thư ngay cho cô. Hẳn cô sẽ vui mừng xiết bao về sự thành công của anh. Khi tới trước bức tượng của John Hunter, anh dừng lại và dang rộng cánh tay lành, nói lớn:
- Ông John Hunter ạ, bây giờ tôi sẽ nhập cuộc! Tôi sẽ nối gót ông trên chiếc bệ ấy.
Ngay khi về đến nhà trọ, Duncan nhảy xổ vào bếp. Cơn sững sờ đã được thay thế bởi một cảm giác lâng lâng. Anh cần có người để báo tin mừng nếu không anh sẽ điên lên mất. Anh ôm chầm bà Galt và nhảy luân vũ với bà vòng quanh căn phòng.
- Đỗ rồi bác Galt ạ, cháu đã đỗ rồi, cháu đã được học bổng.
Bà cố gỡ ra.
- Trời ơi, cậu có điên không?
- Bác không hiểu ư?
Anh nâng bổng bà lên.
- Cháu đỗ rồi. Cháu sẽ có đủ tiền trả tiền học trong năm năm, cháu sẽ trở thành bác sĩ.
- Buông tôi ra, đồ quỷ, bà ta la lên, nếu không thì ngay lập tức chính tôi và cậu, chúng ta phải gọi bác sĩ.
Bà lấy lại hơi.
- À quên nữa, người ta vừa gởi cho cậu một gói quà to tướng, ngay trước khi cậu về.
- Một gói quà ư?
Nhanh như chớp, anh leo lên những bậc thang về phòng và vội vã mở sợi dây buộc gói quà. Anh lôi ra cơ man nào là thức ăn, đồ ngọt và cả một chồng cao sách về cơ thể học ngoại khoa, sinh học… Buộc chung với chồng sách là thư của bác sĩ Murdoch ở Linton được viết đúng vào ngày hôm nay.
“Giáo sư quý mến!
Chúng tôi đã không ngừng nghĩ đến ngài và đã được biết tin mừng qua điện tín trước cả ngài. Chỉ có trời mới biết tại sao các giám khảo lại điên khùng mà cấp học bổng cho kẻ dốt như anh. Nhưng cuối cùng, dù trong những trường Đại học quản lý thật tốt đi nữa thì những sai lầm cũng vẫn xảy ra hằng ngày. Nếu anh không lợi dụng sự sai lầm lần này thì anh sẽ không xứng đáng với chàng trai mà tôi đã tưởng. Trong khi chờ đợi, nếu anh muốn tin vào một người già, thì hãy nghe tôi, đừng có mà nhét vào đầu tất cả những điều xuẩn ngốc, mà, nhân danh tiến bộ, người ta sắp dạy cho anh trong tất cả các trường Đại học Y. Hãy giữ cho đầu óc sáng suốt, hãy nhớ những nguyên tắc cơ bản và nhất là phải cố gắng luôn luôn sử dụng óc thực tế Tô Cách Lan của anh, quỷ ạ!
Trong khi chờ đợi để chia vui với anh, chúng tôi mạn phép gửi đến anh qua Hamish, một vài thứ lặt vặt. Anh cũng sẽ tìm thấy một vài quyển sách học của tôi. Tôi chẳng bao giờ đọc chúng. Và chúng không đáng giá một xu. Con trai à! Đừng có nhồi vào đầu quá nhiều và hãy đến thăm chúng tôi thường xuyên, cái hạt giống Tô Cách Lan xấu ạ! Và cầu trời phù hộ anh.
Murdoch”
Những dòng chữ mờ đi trước mắt anh, anh ngồi xuống giường và lần thứ hai trong ngày, một niềm hạnh phúc tràn ngập trong anh.

Chương 2

 

Ra khỏi lớp, trong khi vội đến nhà bác sĩ Inglis, Duncan nghĩ đến những năm vừa trôi qua. Anh có cảm tưởng chúng trôi nhanh như những chiếc lá trước gió. Hiện giờ anh là sinh viên năm thứ năm và anh sẽ thi lần cuối vào mùa đông này. Trong vài tuần nữa, anh sẽ đạt học vị bác sĩ.
Cuộc chiến đấu đã để lại trong anh một dấu ấn sâu đậm. Khởi đầu, anh kiếm tiền nhờ làm kế toán trong một nhà buôn ở tỉnh nhưng sau đó, anh phải khiêm tốn nhận lời mời làm việc của bác sĩ Inglis khi anh mới đến St. Andrews. Từ ba năm nay, sau buổi học anh làm người giúp việc trong nhà bác sĩ Inglis. Dần dần anh đã hiểu bác sĩ Inglis và cảm thấy mến ông. Anh đã nhận biết lòng tốt, rụt rè và dễ thương của ông che dấu dưới cái vỏ bọc của uy quyền và sang trọng. Nhưng than ôi! Bà Inglis lại là người đàn bà nhỏ nhen, luôn làm cho anh khốn đốn. Anh chỉ kiếm vừa đủ để trả tiền trọ và khỏi chết đói.
Tới trước nhà ông khoa trưởng, anh đi vào cửa dành cho người giúp việc, thay quần áo và bắt đầu công việc thường lệ: bổ củi, mang than từ hầm lên, chất than vào lò, lau sàn nhà bếp. Bà Inglis đến gặp anh vào đúng lúc anh đang lau nhà. Đó là một phụ nữ cao lớn với bộ ngực đồ sộ, ăn mặc quá kiểu cách. Khi bà nói với anh, giọng bà luôn hằn học và trịch thượng:
- Stirling, lên nhóm lửa phòng khách đi.
- Vâng.
Bà ném cho anh một cái nhìn cay nghiệt.
- Nhanh lên, có cháu tôi đến thăm tôi đấy.
Bây giờ anh đã quá quen với những trò hạ nhục anh của bà. Xách thùng than lên tay, anh ra phòng khách và ở đó anh chợt nhận ra Margaret Scott đang ngồi trên chiếc ghế bành, tay cầm quyển sách. Ngay lập tức, anh đứng sững lại. Tất cả tình yêu anh dành cho cô ủ kín trong tim anh nay được bung ra. Trong một vài phút cô đã không nhận ra anh. Rồi thình lình cô bỗng kêu lên:
- Ủa, anh Duncan đấy ư?
Rồi sự tinh nghịch đã thế chỗ cho sự ngạc nhiên và cô bật cười. Cuối cùng cô làm nghiêm lại:
- Ôi tha lỗi cho em, nhưng quả là em không biết anh là cô hầu phòng thứ hai trong nhà.
Nghiêng đầu, cô ngắm anh:
- Anh đã thay đổi nhiều sau lần gặp em.
- Mong rằng là khá hơn.
- Ba em cũng vừa nhắc đến anh hôm nọ. Đã lâu chúng ta chưa gặp nhau.
Duncan đứng thẳng người lên, như những ngọn lửa reo vui. Nhận xét của nàng làm anh chợt lóe lên một ý tưởng điên dại. Anh vội nói:
- Đúng đấy, Margaret à, đã hàng thế kỷ nay tôi không gặp cô. Cô có nhận lời mời đến uống trà với tôi không?
Margaret ngạc nhiên.
- Ở đâu? Nhà anh à?
Không nói nên lời, Duncan gật nhẹ đầu.
Cô không thể hiểu anh, nhưng cô nghĩ hẳn sẽ rất buồn cười khi biết được người con trai kỳ quặc này sống ra sao. Hơn nữa, anh ta cũng thật sự trông khá hơn trước. Anh ta đã thay đổi nhiều thật.
- Ngày mai tôi không thể đến được, cô nói, tôi có hẹn với bác sĩ Overton.
Anh lặng thinh. Hơn bao giờ hết, cái tên Overton làm dấy lên trong anh một làn sóng thù nghịch. Từ sau khi Duncan thi đậu cuộc thi Lockhart, Overton đã tỏ ra vẻ bỏ rơi anh. Trong vài trường hợp hiếm hoi chạm mặt với nhau, hắn lại tỏ ra vẻ trịch thượng và khinh khi Duncan.
- Nhưng em có thể đến… ngày mốt, cô nói thêm.
Chiều hôm ấy, khi trở về nhà, Duncan vẫn còn lâng lâng. Anh leo vội các bậc thang nhưng chợt ngừng lại khi đến lầu hai. Ai đó đang chơi dương cầm. Có lẽ người khách trọ mới mà bà Galt đã nói với anh. Anh đứng lắng nghe trong bóng đêm. Mặc dù không phải là người sành nhạc nhưng anh cũng cảm thấy là hay. Thường anh rất nhút nhát để làm quen ai, nhưng chiều nay, hạnh phúc mà anh cảm thấy trong lòng đã cuốn trôi phong thái e dè thường lệ. Anh gõ cửa và khi có tiếng mời vào, anh liền mở cửa.
- Tôi đi ngang qua và nghĩ rằng tôi phải đến ra mắt. Chị là bác sĩ Geisler phải không? Tôi là Duncan Stirling, tôi ở tầng trên.
Vẫn tiếp tục đàn, người phụ nữ quay đầu lại, và quan sát anh từ đầu đến chân. Chị vào khoảng 28 tuổi. Mắt chị màu thẫm trong một khuôn mặt tái xanh, không đẹp lắm, nhưng chúng có vẻ vừa u buồn vừa thách thức khiến người khác phải chú ý. Cái quần gabacdin xanh bó sát chân, đôi bàn chân trần của chị đang nghịch với đôi dép da cũ kiểu Phi Châu màu đỏ. Mái tóc đen và rối của chị được để giản dị. Chưa bao giờ anh thấy một phụ nữ tỏ ra coi thường phong cách phái đẹp, dửng dưng với bề ngoài của mình đến thế.
Chị ngừng bản đàn và đứng bật dậy.
- À, anh đấy à, chị lạnh lùng nói, chàng sinh viên Y khoa không ai sánh nổi! Từ khi dọn về đây tôi đã được nghe bà Galt ca tụng anh.
Anh cười và nhìn quanh. Căn phòng, mặc dù trang trí giản dị, vẫn bộc lộ một cá tính đặc biệt: bức họa duy nhất trên lò sưởi, một đốm màu vàng và xanh. Chiếc đi-văng bọc vải màu kem, cây đàn dương cầm, tất cả thành một tập hợp đầy thi vị mà người ta không thể ngờ có được dưới mái nhà nghèo nàn này.
Anh không ngăn cản được câu nhận xét:
- Chị khéo sắp xếp thật. Tôi đoán những thứ này là của chị.
Nét mặt của bác sĩ Geisler trở lại lạnh lùng:
- Vâng, những cái còn lại.
Duncan quay mặt đi. Anh đã biết chị là người tỵ nạn từ Áo. Anh cũng biết chị đã từng hành nghề tại Vienne. Chị đến để điều khiển khoa ngoại chỉnh hình mới được mở tại viện Wallace.
Vẫn với vẻ lạnh lùng bất cần, chị tiếp tục nói:
- Khi người ta ta muốn bỏ một xứ sở nào đó thì người ta hài lòng rời bỏ nó, dù rời nó bằng bất cứ kiểu nào.
- Vâng, anh đồng ý, tôi chắc là như vậy.
- Tôi thích căn nhà cổ này, chị nói sau một giây im lặng. Nó hoàn toàn khác Vienne ngày nay (Chị lắc đầu như để xua đi một kỷ niệm)Tiếng đàn của tôi sẽ không làm phiền anh chứ?
- Ồ không, không đâu, anh vội trả lời, tôi thích nó, cái điệu hay hay mà chị chơi khi tôi bước vào ấy.
- Điệu hay hay! Chị nhún vai nhại lại anh. Nhạc của Schumann đấy! Một anh chàng dễ thương, anh ta đã chết ở nhà thương điên như mọi người đã biết.
Chị hất đầu ra sau, mắt nhìn vào bóng tối. Những ngón tay lướt nhẹ trên phím đàn.
- Âm nhạc ư? Đối với tôi nó là ma túy! Hãy đến thưởng thức nó một chút khi nào anh muốn, nếu anh không quá bận. Anh không nên e ngại tôi.
Bị đuổi đột ngột và lạnh lùng; nhưng rất lạ là anh không cảm thấy tự ái. Anh cảm thấy không có gì thù hằn trong thái độ của chị.
- Chào bác sĩ Geisler, chúc chị ngủ ngon, anh nói, tôi mong chúng ta sẽ trở thành bạn.
Khi về đến phòng mình, tiếng nhạc vẫn như đuổi theo anh.
Cuối cùng, cái giờ ấn định dành cho cuộc viếng thăm của Margaret đã tới, Duncan mượn bà Galt một tấm khăn trắng trải bàn và một bình hoa trong đó anh đã cắm vài cành hoa hồng. Anh cũng đã sửa soạn ít bánh ngọt và một lọ mứt dâu. Đương nhiên cái ngân quỹ tính từng đồng của anh đã không chịu nổi sự xài sang như vậy, nên, tuy tiếc rẻ, anh vẫn phải đem cầm cái đồng hồ có sợi dây bạc mà cha anh đã cho lúc anh đi học.
Sau khi bày tất cả ra bàn, anh đứng sững nhìn chúng, lòng hồi hộp. Chẳng bao lâu anh đã nghe tiếng chân nhanh nhẹn của Margaret và chỉ ít phút sau, cô đã hiện ra ở khung cửa. Ngay từ đầu, Duncan không thể thốt lên lời nào vì quá xúc động. Anh chỉ có thể nhìn cô và mắt anh nói lên thật rõ ràng anh đã thấy cô đẹp đến mức nào. Thật ra cô thật xinh với cái áo khoác ngắn bằng lông thú, cái nón tinh quái nhỏ xíu đội lệch xuống mắt. Cái lạnh đã làm hồng đôi má cô và mắt cô long lanh như những vì sao.
- Ôi, Duncan, căn phòng mới ngộ làm sao! Cô bắt tay anh và nói (mũi chun lại nghịch ngợm, mắt nhìn chung quanh) Anh thật sự sống ở đây à? Nhưng nó chật đến nỗi cả con mèo cũng không xoay trở được nữa.
Bây giờ Duncan cảm thấy hoàn toàn sung sướng.
- Nhưng tôi có mèo đâu.
Sự hiện diện của cô đã biến căn phòng thành một lâu đài. Anh mời cô một tách trà và không thể ngăn mình nói với cô những lời chân thật từ đáy lòng.
- Margaret à. Cuộc đến thăm của cô là một sự cố quan trọng đối với tôi. Tôi không thể nói hết với cô, tôi… (anh ngừng một chút) ô, nhưng tôi đã làm cho cô nhàm tai rồi phải không? Cô dùng miếng bánh nhé.
- Duncan, anh không làm tôi nhàm đâu. Tôi thích được nghe những câu dễ thương, nhất là khi chúng liên quan tới tôi. Nhưng anh tha lỗi, tôi không dùng bánh được, vì Euen - bác sĩ Overton ấy mà, đã thuyết cho tôi nghe suốt một buổi chiều về chất ngọt, từ đó tôi chẳng dám động đến chúng. Nói thật ra thì anh ấy hơi nhỏ mọn khi nói điều ấy với tôi trong khi mời tôi uống champagne với tôm hùm… À, mà anh đang nói với tôi gì nhỉ?… Về tôi ư… gì thế nhỉ?
- Ồ không có gì cả !
- Ôi, tôi van anh đấy, nói đi mà.
- Ồ, anh ngập ngừng, điều này giản dị thôi, tôi luôn luôn muốn nói với cô là cô đã là một sự khích lệ rất lớn đối với tôi trong suốt những năm vừa qua khi tôi làm việc trong căn phòng khốn khổ này.
- Anh thật tuyệt! Cô thốt lên sung sướng. Cho tôi xin thêm một tách trà nữa và hãy nói cho tôi nghe thêm về điều ấy đi.
Một niềm hạnh phúc tột cùng tràn ngập trong lòng Duncan. Buổi chiều này đã vượt mọi mong ước của anh. Anh định rót đầy tách cho Margaret thì những cái đập cửa bất ngờ vang lên cùng một giọng nói lớn:
- Duncan, có nhà không con?
Một khoảng im lặng ngượng ngùng trôi qua, rồi Duncan hỏi:
- Ai đó?
Nhưng trong anh, Duncan đã biết trước câu trả lời rồi.
- Ba đây, ba đến thăm con.
Cha anh, anh không ngờ ông đến đúng lúc này. Anh miễn cưỡng đứng lên nhưng chưa đủ thời gian ra mở cửa thì cửa đã bật mở và ông già Tom, theo sau là con Rust, lảo đảo hiện ra. Đương nhiên ông cụ đã say rồi, nhưng đôi mắt tròn xoe của ông sáng ngời lòng thương con.
- Con ra sao hả Duncan? (Ông bị ngắt ngang bởi tiếng nấc cụt) Cha có dịp đi xe buýt ngang qua đây và đã không ngăn được ý muốn đến thăm con. Đã hàng tháng nay cha rất nhớ con.
Ông bước tới ôm Duncan. Rust bày tỏ sự đồng tình và vui vẻ của mình bằng cách nhảy cẫng lên.
Thật quá lắm cho căn phòng nhỏ bé ấy. Chỉ một cử chỉ vụng về của già Tom, cái bình hoa hồng đã rơi vỡ tan tành trên nền nhà.
- Trời đất! Hơi tỉnh lại sau tiếng vỡ, ông già Tom quay lại.
- Ủa, cha không biết là con có khách. Ô! Lạ chưa, đích thân cô Margaret à! Có thể nói là tôi rất sung sướng và hãnh diện thấy cô ở đây.
Ông chìa tay ra. Margaret kiêu kỳ, làm lơ.
- Cha ngồi đi (lúng túng vì xấu hổ, Duncan nắm tay cha và ấn ông ngồi xuống ghế ). Cha uống trà nhé.
- Trà ư? (Ông Tom bật cười vui vẻ) Cha biết một món ngon hơn thế.
Nháy mắt đồng lõa với Margaret, ông lôi trong túi ra một chai rượu.
- Chúc sức khỏe cô!
Margaret đứng bật dậy, mang găng tay.
- Tôi phải đi.
- Tôi xin cô, khoan đã. Duncan khẩn khoản (giọng anh đầy lo lắng). Ba cố thử uống chút trà.
- Duncan, ba đã bảo con, ba không muốn uống trà. Ba ưng nói chuyện chơi một chút với cô khách của con.
Margaret đi ra cửa.
- Ồ, cô đừng đi vì sự có mặt của tôi chứ! Ông Tom la lên, hốt hoảng.
Để nhấn mạnh thêm lời yêu cầu của mình, ông cố gắng ngăn cô bằng cách kéo tay cô lại, một cử chỉ thật tai hại, tách trà Duncan đang cầm bị tay ông đụng phải đã bắn ướt áo Margaret.
Một sự im lặng nặng nề bao trùm căn phòng. Margaret tái mặt vì giận và bực. Còn Duncan thì đứng chết trân một chỗ, đầy tuyệt vọng.
- Ôi, Margaret, anh thốt lên, tôi rất tiếc !
- Đương nhiên rồi, cô rít lên vì giận. Tôi đến đây để uống trà chứ không phải để một người thô lỗ say khướt hất nó vào mặt.
Nói sao bây giờ? Giằng xé giữa hai bên, Duncan chỉ còn biết lặng câm, mong đất dưới chân nứt ra để có thể chui xuống được.
Co lẽ Margaret cũng thấu hiểu nỗi đau lòng của anh, nhưng những câu dằn vặt vẫn không bớt quất vào mặt anh.
- Cảm ơn anh về buổi chiều đáng mến này, mọi việc đều thật hoàn hảo.
Vài giây sau cô đã biến đi.
Ông già Tom ngẩn ngơ nuốt một ngụm rượu, thở dài.
- Ba có cảm tưởng là con không muốn gặp ba cho lắm, con trai ạ.
- Ba biết rõ là con muốn mà, Duncan vội trấn an ông. Chỉ có là… Ôi! Mà nói làm gì nữa?
- Con đúng đấy, nói làm gì nữa? Ông già lầm bầm. Ôi! Trời ơi! Tại sao tôi lại đến đây nhỉ? Chẳng ai cần tôi. Chính con trai tôi cũng phải xấu hổ vì tôi.
Duncan cảm thấy hết chịu nổi.
- Ba, anh quả quyết nói, ba phải đi ngủ thôi.
Anh kéo vai cha và giúp ông lên giường. Ông già Tom ngáp dài và định nói gì đó nhưng chưa kịp nói, ông đã lăn ra ngủ.
Duncan ngắm nhìn thân hình dài lêu nghêu nằm đấy, nét mặt trông thật đáng thương.
Anh xếp chăn gọn lại tạo sự thoải mái tối đa cho cha rồi rời phòng với một ý nghĩ duy nhất: cố quên đi câu chuyện vừa rồi.
Ở tầng dưới, cửa phòng bác sĩ Geisler đang mở và giọng nói của chị làm anh dừng bước.
- Anh Stirling đấy à? Vô đây một chút.
- Tôi đi phố, anh cộc cằn trả lời.
- Để làm gì thế ?
- Tôi cũng chẳng biết nữa.
- Vậy thì vào đây chơi với tôi một lát đã!
Anh miễn cưỡng bước vào.
- Này, hình như anh có khách ở trên ấy hả? Chị nói. Tôi gặp cô khách trẻ của anh xuống thang lầu. Chị ngừng nói.
Anh bật cười chua xót và kể lại chị nghe bằng vài câu cay đắng.
- Được, được! Chị bàn. Chẳng có gì phải ca cẩm. Này! Anh có giận cha anh không?
- Không, tôi giận chính tôi chứ. Người ta mong chờ gì được ở một kẻ ngốc như tôi lại còn thêm cánh tay tật nguyền này nữa chứ.
- Này, đừng có mặc cảm. Chuyện không đáng gì đâu.
Chị ngồi vào đàn và trong khi anh ngồi xuống trước ngọn lửa đang reo vui trong lò sưởi thì chị chơi đàn cho anh nghe. Tiếng đàn đầy ắp căn phòng và xen vào đó là tiếng củi nổ lách tách, dần dần anh cảm thấy trong lòng yên tĩnh lại. Khi chị đàn xong, tâm hồn anh trở nên hoàn toàn thanh thản.
- Thế nào! Anh còn muốn chạy trốn nữa không?
- Không, chị biết thừa là tôi vẫn tiếp tục muốn làm một cái gì đó… thật lớn lao trong ngành y.
- Thật ư? Công việc làm anh thích thú à?
- Đam mê !… Chị chơi đàn thật tuyệt vời.
- Nó giúp cho tay tôi mạnh và dẻo. Anh đừng quên tôi là một nhà giải phẫu.
- Tôi gần như quên mất điều đó. Mặc dù tên chị có vẻ rất quen thuộc với tôi. Có một bác sĩ rất nổi tiếng ở Áo, bác sĩ Anna Geisler, bà ta đã viết một quyển sách tuyệt vời về ngành giải phẫu hiện đại. Bà ấy có họ hàng gì với chị không?
- Không hẳn thế. Tôi chính là bác sĩ Anna Geisler đây!
Trong những phút đầu, Duncan tưởng chị nói đùa, nhưng rồi vẻ thản nhiên của chị đã thuyết phục anh và anh ngẩn người ra. Ra vậy. Chị chính là bác sĩ Geisler nức tiếng của trường Đại học Heidelberg và Vienne.
- Trời đất, anh lắp bắp. Vậy mà tôi dám kể những chuyện lẩm cẩm của tôi cho chị, người đã có những công trình nổi tiếng thế giới.
- Anh quá khen đấy!
- Không, chắc chắn là không. Tôi hãy còn sững sờ đấy.
Chị ngắm nhìn đầu điếu thuốc cháy đỏ của mình.
- Những cái đó sẽ chẳng nghĩa lý gì so với cái tôi đang chuẩn bị. Khi nào tôi xong cái việc nhỏ mọn này, trong mười hai tháng nữa, thì Hội và đặc biệt là ông bạn bác sĩ Inglis của anh đã hứa với tôi một chỗ xứng đáng ở Edimbourg, tại viện Wallace. Khi đó mọi người sẽ biết đến tên tôi (chị đột ngột quay lại anh). Ngày mai, nếu anh không bận gì, anh có thể đến xem tôi mổ.
- Chị cho à? Tôi rất thích. Anh sốt sắng trả lời.
Chị gật đầu, không nhắc lại việc đó nữa, rồi chị đứng dậy. Cái váy dài quét nhẹ trên sàn nhà.
- Tôi đói khủng khiếp, chị nói, nhưng anh thật là xui, vì tôi không biết làm bếp. Nào, nhờ sự giúp đỡ của Hippocrate, tôi sẽ giải phẫu cho anh hai cái bánh Sandwich, rồi anh sẽ thấy.
Chị giữ đúng lời hứa và còn hơn thế nữa, vì thêm vào hai miếng Sandwich thịt và xúc xích, chị đã đưa ra một lọ dưa muối và ấm cà phê nóng bỏng. Cả hai đã ăn như vậy, ngồi trước ngọn lửa reo lách tách bàn về y khoa và các kỹ thuật y khoa. Kiến thức rộng của Anna cũng như sức mạnh sâu sắc của tầm hiểu biết của chị đã làm anh rung động mạnh mẽ.
Đến mười giờ, khi đứng dậy xin phép ra về, lòng anh đã tràn ngập sự biết ơn chị.
- Tôi đã trải qua một buổi tối tuyệt diệu, bác sĩ Geisler ạ. Tôi không biết phải cám ơn chị như thế nào.
- Tôi còn có tên là Anna, và đừng cám ơn tôi. Nếu tôi chán thì tôi đã tống cổ anh ra khỏi nhà từ lâu rồi.
Khi anh đã đi, chị đứng im, chìm vào suy tư. “Tội nghiệp anh ta”. Cuộc đời đã bạc đãi anh ta, cũng như ta, nhưng anh ta chưa bị chai sạn, như mình. Cúi người trên những tàn lửa đang lụi dần, chị nghĩ một cách thẳng thắn. “Ta sẽ huấn luyện anh ta, ta sẽ giúp anh ta tạo một vỏ bọc cứng. Anh ta thông minh. Với vai trò đồng nghiệp, anh ta có thể giúp mình trong những cuộc nghiên cứu sắp tới”.
Sáng hôm sau, Duncan bị đánh thức bởi tiếng chuông điện thoại ở tầng trệt. Thì ra Margaret gọi anh, ngượng ngùng vì thái độ bực dọc của cô ngày hôm qua.
Duncan đã không hiểu rằng, ý tưởng để mất, dù là kẻ hèn mọn nhất trong những người ngưỡng mộ cô ta, đã làm tổn thương lòng hợm hĩnh của cô ta đến thế. Theo anh, việc cô gọi điện thoại cho anh, tha thứ cho anh, chịu nối lại dây liên lạc với anh, là cả một phép lạ.
Trên gác, ông già Tom đã thức dậy, đầu nhức như búa bổ. Khi nhớ lại diễn biến của ngày hôm trước, ông rất ân hận. Do đó, khi biết được chuyện hòa giải, ông đã thở phào nhẹ nhõm.
- Ba đúng là một tên khùng. Nhưng con yên trí, ba sẽ bị trừng phạt vì thế nào về đến nhà, ba cũng sẽ phải đụng đầu với mẹ con.
Nghe nói tới mẹ mình, mặt Duncan đanh lại. Mặc dù anh đã cố gắng giảng hòa với bà, bà vẫn cứ từ chối nhìn nhận anh. Đến tận bây giờ, bà vẫn cho rằng mọi cố gắng của anh rồi sẽ kết thúc bằng sự thất bại và thời gian sẽ chứng minh là bà có lý.
Anh vô tình nắm chặt tay lại.
- Ba ạ, bây giờ ba đã hiểu ra ước vọng của con rồi chứ? Tại sao con không thể lùi bước? Tại sao bằng mọi giá con phải thành công?
Ông già Tom đã sửa soạn xong, vừa lắc đầu vừa đội mũ và đi ra cửa.
- Cứ việc thành công theo ý con, con à. Nhưng đừng quên là phải có hạnh phúc.
Ông vẫn mỉm cười với anh, huýt sáo gọi Rust và vội vã ra bến xe.
Chiều hôm ấy, Duncan chuẩn bị xem bác sĩ Geisler mổ.
Ngôi bệnh viện khiêm nhường nằm trong một con đường nhỏ của khu thợ thuyền ở Dundee. Anh đến sớm. Ấy thế mà Anna đã có mặt ở đó từ bao giờ, đang bận rửa tay trong căn phòng nhỏ cạnh phòng mổ.
Chị đón Duncan với vẻ lịch sự thản nhiên nhưng khi cô y tá giúp chị mặc áo mổ, chị lại nói với anh qua vai mình:
- Anh có muốn gây mê không?
Duncan tràn ngập niềm vui. Anh định bày tỏ lòng biết ơn đối với chị thì chị đã cắt ngang:
- Tôi xin anh, đừng có làm rộn lên như thế. Anh hãy sửa soạn đi.
Chị quay sang cô y tá:
- Cô Damson, đúng 5 phút nữa tôi sẽ mổ. Tại sao bác sĩ Overton vẫn chưa đến?
Y tá Damson là một cô gái xinh xắn, tóc vàng, cặp mắt xanh nghịch ngợm. Cô trả lời, có vẻ như thân thuộc với Overton một cách kỳ lạ:
- Chắc chắn anh ấy sẽ đến ngay thôi, em chắc chắn là anh ấy đang rất bận.
Cô ta vừa kịp dứt lời thì Overton đã vội bước vào phòng, giải thích sự chậm trễ của mình bằng những câu xin lỗi ồn ào. Duncan không ngạc nhiên khi thấy anh ta, với chức vụ bác sĩ nội trú của bệnh viện, việc anh ta phụ mổ cho bác sĩ Geisler là chuyện thường tình. Nhưng hiển nhiên là Overton không ngờ lại gặp anh.
- Ủa, Stirling đó à? Tôi đâu có biết cậu là anh bán thuốc mê.
Vẻ thù hằn hiện ra trong giọng nói của anh ta.
- Xin lỗi, không được nói chuyện, Anna nghiêm khắc nói, tôi không bao giờ chấp nhận điều đó khi tôi đang mổ.
Overton nhún vai và nháy mắt với cô y tá trong khi cô ân cần giúp anh.
Chẳng bao lâu, bệnh nhân đã được đưa vào phòng. Đó là một bé trai mười một tuổi, nom rõ là thiếu ăn và thiếu máu, một sản phẩm đáng thương từ những khu ổ chuột trong thành phố. Chú bé là một trường hợp điển hình của “Talipes equinus” (chân thọt).
Như ở phần lớn trẻ con, thuốc mê đã có hiệu quả tốt. Duncan ngồi trên chiếc ghế đẩu bằng sắt cạnh bàn mổ, một vị trí lý tưởng để theo dõi các giai đoạn của ca mổ, yên trí vì nhịp thở điều hòa và sâu của chú bệnh nhân.
Đối với Duncan, đây có vẻ là một trường hợp tuyệt vọng, một chân ngắn hơn chân kia, bàn chân bè ra không còn hình thù cố định, trông như một đám bùi nhùi gồm cơ và dây thần kinh bị biến dạng và vặn vẹo hơn là một bàn chân. Duncan đoán chắc rằng không một bác sĩ nào dám mổ cho trường hợp như vậy. Vậy mà ngay đường rạch đầu tiên, mạnh dạn và nhanh nhẹn vòng quanh cái mắt cá to bè như một khoang mực đỏ, Duncan thấy là Anna sẽ cố gắng làm một việc mà người bình thường không làm nổi.
Với bàn tay gọn gàng và khéo léo của chị, con dao mổ đã lấp lánh đi lại một cách cực kỳ chính xác trong đám xương và dây thần kinh. Mỗi động tác của chị đều dứt khoát, không một động tác nào thừa. Duncan đã từng được xem các nhà giải phẫu giỏi của bệnh viện, cả giáo sư Inglis nữa, nhưng ở đây thật khác hẳn. Người ta có thể khẳng định đây là một điều thần kỳ mà không sợ nói ngoa.
Khi ca mổ chấm dứt, Anna đi ra ngay, tháo bao tay và thở thật sâu. Chị đi ra bồn rửa mặt để tháo khẩu trang. Duncan ra gặp chị và nghe Overton đang nói với chị. Ít ra lần này, anh bác sĩ trẻ ấy cũng có vẻ xúc động. Overton đã đánh rơi cái mặt nạ dửng dưng thường ngày.
- Thành thực mà nói, bác sĩ Geisler ạ, đây là ca mổ đẹp nhất mà tôi được thấy trong bệnh viện này. Cho phép tôi chúc mừng chị.
Chị lạnh lùng cười, lau tay vào chiếc khăn anh ta vừa đưa cho.
- Tôi nhớ là đã cấm nói chuyện tào lao mà.
- Nào, chúng ta cùng đi uống trà đi.
Giọng nói của Overton dịu dàng và có ý ve vãn. Nhưng mọi cố gắng của anh ta để quyến rũ Anna đều vô ích. Chị lắc đầu:
- Tôi đã hứa uống trà với một người bạn.
- Vậy có lẽ để lần sau.
Sau khi anh ta đi xa, chị nhăn mặt khinh bỉ:
- Chàng trẻ tuổi này đẹp trai đấy!
- Chị đã làm cho anh ta hứng khởi và tỏ ra thành thật.
- Có lẽ, nhưng tôi không ưa hạng người đó. Hơn nữa, tôi sẵn sàng cá với anh một cái ống nghe mới là anh ta đang cặp bồ với cô y tá. (Chị cởi áo choàng ra). Nào, anh nhanh lên chứ, trời đất!
- Tôi tưởng chị có hẹn với một người bạn.
- Thì anh là người bạn đó.
Họ đi ra phòng trà gần nhất. Thình lình Anna quay sang Duncan:
- Hôm nay, anh đã đánh thuốc mê rất khá. Anh có chịu làm người gây mê cho tôi trong ba tháng tới không? Bệnh viện đã đồng ý. Tiền lương là 50 guinée.
Duncan đỏ mặt vì ngạc nhiên và sung sướng. Năm mươi guinée! Dư để chấm dứt cảnh làm đầy tớ bà Inglis, để khỏi lo nghĩ mỗi khi tiêu dù chỉ một xu, không kể sự vinh dự mà người ta đã dành cho anh cũng như kinh nghiệm do công việc sẽ đem lại cho anh.
Không nhìn chị, anh hỏi:
- Chị không đùa đấy chứ, chị Anna?
Chị quay sang anh:
- Này, cậu bé quý mến, từ nãy giờ tôi chỉ làm có mỗi việc ấy.

Với nụ cười dịu dàng trên môi, Duncan đọc bức thư, không chữ ký như thường lệ, với con dấu bưu điện thân quen của thôn Strath Linton ở góc thư:
”Hai người bạn thân của anh sẽ đến St. Andrews vào chiều thứ năm. Hẹn gặp ở thư viện Leckie lúc 13 giờ.”
Tình thân giữa Duncan với bác sĩ Murdoch và Jeanne bây giờ đã tỏ ra gắn bó và trở thành thông lệ là Duncan gặp họ ở thư viện, đi ăn chiều với họ vào những lần hiếm hoi mà ông bác sĩ già và cô con gái lên thành phố. Vẫn luôn đi săn những ấn bản sách quý, Murdoch đã coi nhà sách này như một bến đậu.
Bỗng nhiên nụ cười của Duncan chợt tắt, anh sực nhớ là cũng đúng chiều thứ năm này, anh đã hứa đi ăn trưa với Anna để mừng việc làm mới của anh.
Với tấm thiệp cầm ở tay, anh hồi tưởng lại thời gian qua. Sáu tuần vừa rồi đã để lại dấu ấn sâu đậm trong đời anh. Anh đã tìm thấy ở Anna, một người đồng nghiệp có hoài bão và mục đích dứt khoát như anh, chỉ khác là chị đã giấu điều ấy dưới vẻ bất cần. Sự hợp tác của họ hoàn toàn trong sáng và chính vì thế mà anh cảm thấy thích chị.
Với ảnh hưởng của Anna, việc học của Duncan tiến rất nhanh và những hoài bão của anh càng trở nên rõ rệt. Qua các cuộc tiếp xúc với chị, những khái niệm của anh về ngành giải phẫu hiện đại đã ngày càng mở rộng. Chị cho anh mượn sách và cố gắng truyền sang anh những hiểu biết của mình về nghệ thuật, văn chương và âm nhạc. Mặc dù chị có những cử chỉ thẳng thắn, áo quần không chải chuốt nhưng chị có một bộ óc được trau giồi, tích lũy kiến thức và hơn thế nữa, rất tao nhã.
Bài toán này làm anh lo lắng. Anh không muốn làm những người thân của mình buồn. Anh ngồi vào bàn và với một cảm giác ngượng ngập khác thường, viết lời cáo lỗi viện cớ là anh mắc bận ở bệnh viện vào thứ năm. Điều này cũng không hoàn toàn sai vì thật sự, anh phải trình diện ở buổi họp quan trọng vào chiều hôm ấy.
Ngày thứ năm đã tới, Duncan quyết định là bữa cơm trưa ấy sẽ không phải là bữa ăn nhỏ đạm bạc trong những nhà hàng rẻ tiền mà anh vẫn thường ăn. Lần này, anh tự hứa là sẽ đãi Anna thực sự, sẽ mời chị ăn ở Thistle Grill, nhà hàng ăn mới mở và thuộc loại sang trọng ở thành phố.
Khi bước vào nhà hàngThistle Grill, anh thấy Anna đang chờ. Hôm nay chị có vẻ ít lạnh lùng hơn thường ngày. Cái áo màu đen và nghiêm nghị đã tạo cho chị một dáng sang trọng, đem lại cho chị vẻ quý phái lạ mắt trong nhà hàng tỉnh lẻ này. Duncan ngạc nhiên vì cái nón màu đen nhỏ dắt lông chim màu đỏ rực của chị. Anh không thể tưởng tượng rằng chị lại có những vật dụng rất phụ nữ đến thế. Người ta không thể nói chị đẹp, nhưng với nước da trắng xanh, đôi môi tô son đỏ thắm trông rất đài các và nhất là đôi bàn tay mềm mại, tất cả đã làm chị nổi bật lên khác hẳn những người đàn bà khác, cứ như chị từ một nơi xa lạ nào đến và có đầy quyền lực trong tay. Mọi ánh mắt đều hướng về chị, tò mò hoặc chê bai.
Nhà hàng mang ra cho họ những món ăn hợp khẩu vị và mở một chai rượu vang.
- Hoan hô, chị nói, tôi uống mừng sự thành công của bác sị Geisler và bác sĩ Stirling.
Anna nghiêng người qua bàn về phía anh và bắt anh đưa ly lên.
Giác quan thứ sáu báo cho Duncan biết là phải quay đầu lại và anh nhận ra bác sĩ Murdoch và Jeanne đang ở cửa ra vào. Cùng lúc ấy, cả hai đã nhận ra anh và ánh mắt của họ đã nói lên tất cả. Anh chợt hiểu họ đã hiểu lầm về cử chỉ thân mật giữa anh và Anna. Duncan cảm thấy mặt mình đỏ lên tận chân tóc. Anh không bao giờ nghĩ là bác sĩ Murdoch lại chọn đúng vào ngày này để tới ăn ở tiệm Thistle.
Ông bác sĩ già và Jeanne đi ngang qua bàn của Duncan về phía cuối phòng. Khi họ đi qua, anh đứng lên và lắp bắp giới thiệu.
Nhưng những cố gắng của anh để bào chữa cho sự vụng về của mình đã vô ích, bác sĩ Murdoch đứng thẳng người trong bộ áo cũ bằng vải Tweed, mày nhíu lại, ông nhìn Anna với vẻ hiểu biết rồi quay lưng lại phía chị. Nhìn thẳng vào Duncan, ông hắng giọng:
- Bây giờ thì tôi đã hiểu tại sao anh không có thì giờ để gặp những người bạn thân của anh vào hôm nay.
- Bác không hiểu cháu…
- Tôi hiểu rất rõ, bác sĩ Murdoch khinh khỉnh trả lời, anh rất bận việc ở bệnh viện.
Cuốn hút vào những câu xin lỗi của mình mà bây giờ giống như những lời nói dối, Duncan đành ngồi phịch xuống. Bực mình và tự ái, anh không muốn nói gì nữa. Anh thấy Jeanne, vẻ khổ sở, cố gắng giải thích chuyện gì đó, nhưng cha cô đã kéo tay cô đi lại một góc phòng.
Sau một thoáng im lặng, Anna hỏi:
- Ai thế ?
- Bạn tôi! Duncan trả lời ngắn ngủi.
- Thế à! Thế còn cô ấy?
- Cô ta cũng vậy.
Sự thoải mái vào đầu bữa ăn giữa Anna và Duncan đã biến mất. Họ cố gắng, nhất là Anna, tìm lại nó, nhưng thật vô ích và Duncan thấy thật sự sung sướng khi bữa ăn kết thúc. Anh nhanh chóng trả tiền và theo Anna ra ngoài.
Họ đi thẳng đến bệnh viện vì Anna phải mổ vào lúc hai giờ ba mươi.
Ngày hôm ấy, một phần vì tầm quan trọng của ca mổ, nhưng phần lớn là vì tài năng của mình, cá tính của Anna đã được nhận rõ. Giảng đường tràn ngập sinh viên. Duncan nhận ra các bác sĩ của thành phố, một bác sĩ giải phẫu của bệnh viện Victoria cũng có mặt, và có cả một nhân vật quan trọng bậc nhất: Giáo sư Lee, giám đốc Viện Wallace. Overton luôn luôn thoải mái trong những trường hợp quan trọng như vậy để phụ mổ cho Anna.
Khi đứng bên cạnh bàn mổ, Duncan cảm thấy hơi ngượng ngập. Sự cố tại nhà hàng đã làm anh mất tinh thần và sự hiện diện của quá nhiều người chung quanh mình như thế này lại càng làm anh bối rối. Anh phải đánh thuốc mê cho một trường hợp khá phức tạp: phải dùng hỗn hợp CO2, O2 và Ete. Với bàn tay lành của mình, anh vặn chặt các nút chai lọ lại.
Ngay khi ca mổ mới bắt đầu, anh đã biết là mình sẽ không làm tốt được. Một đôi lần, Anna liếc nhìn anh thật nhanh. Rồi anh cảm thấy những cái nhìn khác nữa cùng với cái liếc mắt đầy chê bai của Overton vào cánh tay tàn tật của anh.
Cảm giác về sự khuyết tật của chính mình làm anh chợt tê dại đi. Sự vụng về của anh tăng lên, bao lấy anh như một đám mây mù, làm anh ngột ngạt.
Và cuối cùng là một tai họa: trong khi quay lại lấy thêm Ete, anh đã đánh rơi chai thuốc mê.
Một thoáng im lặng chê bai trôi qua. Mọi tia nhìn dán lên Duncan, ngoại trừ tia nhìn của bác sĩ Lee, đượm vẻ tế nhị, đang hướng lên trần nhà.
- Thật là đồ đoảng, Overton nói nhỏ, may là nút đóng kín, nếu không tất cả chúng ta đã nổ tung rồi.
- Im đi! Anna ra lệnh.
Chị nhanh chóng quay sang cô y tá Damson:
- Đừng đứng đực ra đấy. Lấy chai khác lại đây, nhanh lên.
- Vâng, thưa bác sĩ.
Cô ta bực bội đi lấy chai thuốc khác.
Ca mổ sau đó kết thúc trong sự im lặng nặng nề.
Duncan đi ra phòng thay áo. Mặt anh tái xanh, anh nhận rõ tầm quan trọng của lỗi mình, những hậu quả tai hại mà nó có thể gây ra. Anh cảm thấy mình yếu đuối, bệnh hoạn và không thể chấp nhận sự gặp lại những người đã chứng kiến cảnh ấy.
Anh tự ý đứng lại, mong để Anna có đủ thì giờ về trước. Nhưng đến khi định đi thì anh bất chợt nghe được mẩu chuyện giữa hai cô y tá khoa ngoại và anh đứng chết sững lại.
- Thật là khủng khiếp khi chai ete rơi, chị y tá lớn tuổi nhất nói, anh chàng đó thật là đoảng.
Người đang nói chuyện với chị ta là cô y tá Damson.
- Với một người như vậy thì làm sao khác được! Anh ta không bao giờ có thể là một bác sĩ giỏi được! Bác sĩ Overton đã nói với tôi như vậy cả chục lần.
Một nỗi chán nản u tối tràn ngập trong lòng Duncan trên đường về nhà.
Sáng hôm sau, cảm giác kinh khủng đó vẫn còn trong anh khi anh thức giấc. Trước đây, chưa bao giờ anh cảm thấy hoàn toàn thất vọng như thế. Ý tưởng về sự kém cỏi của thể xác mình đã ám ảnh anh. Nhìn ai anh cũng cảm thấy như họ khinh bỉ mình. Anh cay đắng chìm trong ý tưởng là bạn bè đang chế giễu tật nguyền của anh. Cái ám ảnh bệnh hoạn này càng làm cho anh thêm vụng về.
Sáng thứ bảy, Anna chặn anh lại ở cầu thang.
- Này anh bạn trẻ tuổi! (Chị nắm lấy ve áo anh). Anh tránh mặt tôi đấy hả? (Chị đẩy anh vào phòng chị và nhìn thẳng vào mắt anh). Có chuyện gì vậy?
- Chẳng có gì cả, anh tránh mặt chị.
Chị ngồi xuống, có vẻ nhất định không bỏ rơi câu chuyện.
- Chẳng bao lâu nữa sẽ tới ngày anh thi ra trường, chị hỏi với giọng bình thường, tháng tới, phải không? Tôi vui mừng thấy chẳng bao lâu nữa anh sẽ thoát khỏi tất cả những cuộc thử thách này. Anh biết đấy, Duncan ạ, nếu anh thật sự lao mình vào, nếu anh đi vào chuyên khoa, anh và tôi, chúng ta sẽ tạo được một toán làm việc tuyệt vời.
- Đi vào chuyên khoa ư? Tôi chỉ là một tên vô tích sự.
- Đừng có nói điên!
Không để ý đến lời chị, anh tiếp tục nói, vẻ căng thẳng:
- Thật đấy, tôi mà làm được gì ? Bác sĩ Inglis có lẽ có lý! Ngay từ đầu ông đã báo trước là tôi sẽ mọc rêu ở một góc bụi bặm nào đó để lập các bảng thống kê hoặc để xịt thuốc tẩy trùng. Sao cũng được, vì tôi là một kẻ vô tích sự.
Anh nhún vai, thở dài, vết thương bây giờ đã được phanh phui trước mặt Anna. Chị chậm rãi nói với anh, giọng không một chút thương cảm:
- Nếu anh cho tôi nói, có lẽ tôi có thể giải thích cho anh thấy là anh có ích đến chừng nào.
Anh thô lỗ ngắt lời chị:
- Tại sao phải che giấu sự thật và nuôi các ảo vọng? Tôi chỉ là một tên tàn tật thất bại! Trời đất, đáng lý tôi phải hiểu điều đó từ lâu. Khi tôi bắt đầu đến đây, cách đây năm năm, tôi chỉ nghĩ có một điều: vượt qua các cuộc thi để lấy bằng bác sĩ, ngoài ra tôi không thấy gì khác. Bây giờ tôi thấy rằng tất cả những điều đó là vô ích. Thôi! Chị hãy đề tôi nói. Tốt hơn là cứ nói hết cho chị nghe. Làm sao tôi có thể chăm sóc người bệnh. Làm sao tôi có thể làm điều ấy kia chứ?
Anna cố ý đứng lên và ngồi xuống cạnh anh. Chị tỏ ra không hề xúc động.
- Có một điều tôi muốn hỏi anh từ lâu, tôi nghĩ là bây giờ đã đến lúc (chị nhìn thẳng vào mắt anh) anh có chịu cho tôi khám tay anh không?
- Nếu điều đó làm chị vui lòng , anh cay đắng nói, tôi chẳng cản trở gì cả. Mời các ông, các bà lại xem, chương trình biểu diễn sắp bắt đầu.
Anh chậm rãi cởi áo. Chị không trả lời anh, vẻ như không mảy may chú ý đến anh trong khi anh tháo cà vạt và cởi chiếc áo sơ mi ra. Làm gì chị lại không đoán được nỗi cực hình mà anh phải chịu đựng khi tự phô bày trước chị cái dị dạng của mình.
Anh đứng đối diện với chị, trần tới thắt lưng. Vẻ mặt vô cảm một cách nghề nghiệp, chị bắt đầu cuộc khám nghiệm. Mới chợt nhìn, dù đã tự trấn tĩnh, chị vẫn cảm thấy lo sợ. Như anh đã nói và cũng như chị đã sợ, đây là một trường hợp nghiêm trọng. Cánh tay cứng đờ và còng queo, hoàn toàn teo lại, giống một cành cây khô.
- Thử cử động ngón tay xem nào. Chị ra lệnh.
Với một cố gắng tối đa, anh chỉ hơi cử động được chúng.
- Ít ra cũng được thế. Chị nói với vẻ tạm yên tâm.
- Ích gì! Anh lầm lì nhắc lại. Trường hợp của tôi là vô vọng. Nhiều người đã khám nó: bác sĩ Inglis, Tranton, Davidson. Ngay cả giáo sư Lee ở Viện Wallace, cách đây hai năm.
- Anh có chịu đứng yên hay không? Chị gắt lên, giọng khô khan.
- Được rồi! Chị hãy tiếp tục bài học cơ thể học đi. Anh vừa cười gằn vừa nhìn chị.
Chị vẫn tiếp tục khám, sờ nắn các bắp cơ và da, thử vận động những khớp cứng đơ. Bảo anh nhắm mắt lại, chị thử các phản xạ da với một cây kim nhọn. Ngoài ý muốn, anh vẫn cảm thấy sức mạnh trong chị, sự khéo tay của chị trong mỗi động tác. Cuộc khám kéo dài, cuối cùng chị vắn tắt bảo anh mặc áo lại.
Rồi chị hỏi anh một cách bình thản:
- Duncan, tôi muốn anh cho tôi mổ cánh tay anh.
Anh không thể lầm về sự thành thật, quả quyết hiện lên trong giọng nói của chị.
- Nhưng tôi đã bảo chị là vô ích mà. Tôi đã nghe cả chục lần chẩn đoán. Chính giáo sư Lee đã bảo tôi là mổ có thể kéo theo nguy cơ tử vong mà lại ít hi vọng sửa đổi được gì dù ca mổ có thành công.
- Ông ta chỉ đúng ở một điểm - chị vẫn tiếp tục nói với giọng đều đều – Đây là ca mổ rất nghiêm trọng. Nếu tôi thất bại… (chị ngưng một lát) anh có thể mất đi cánh tay của anh (chị lại ngừng) Nhưng tôi không nghĩ là tôi sẽ thất bại.
Anh nhìn khuôn mặt trắng xanh, thản nhiên của chị. Một sự nghi ngờ, phản kháng chợt lóe lên trong anh rồi nhanh chóng qua đi. Run lên như một người đứng bên bờ vực thẳm, nhìn sững chị, anh hỏi:
- Tại sao chị muốn mổ cho tôi?
Chị chau mày, bình thản một cách kỳ lạ:
- Anh có nhớ Pygmalion không? Ồ, tôi không nghĩ tới anh đâu, mà nghĩ đến tôi. Nếu tôi thành công, tóm lại, nếu tôi đạt tới việc tái sinh ra anh, chuyện đó không chỉ giúp cho sự cộng tác của chúng ta mà còn là một thành tựu vẻ vang nhất của tôi.
Những nếp nhăn trên trán Duncan giãn ra, anh khẽ nhếch miệng cười vẻ quả quyết và giễu cợt.
- Được rồi – anh chậm rãi nói - Vậy chị cứ soạn sẵn đồ nghề đi, và nếu chị thấy việc không theo như ý chị muốn thì cứ việc cắt cổ tôi luôn. Tôi là một thằng vô tích sự, tôi có cảm tưởng là tốt hơn hết tôi nên chết cho rảnh.

Chương 3

 

Sáu tuần sau, nằm trên chiếc giường bệnh chật hẹp, Duncan yếu ớt quay đầu lại khi nghe tiếng chân bước ngoài hành lang. Sức anh yếu đến tột cùng. Chưa bao giờ anh nghĩ ca mổ lại tàn phá sức khỏe của anh như vậy.
Người ta bảo anh đã trải qua bốn giờ trên bàn mổ. Trong biết bao nhiêu ngày nối tiếp nhau, ký ức về mùi ê-te vẫn còn làm anh buồn nôn. Bây giờ anh mới bắt đầu cảm thấy đau. Cái đau nằm đó, và không ngừng hành hạ anh. Cả bên trái người nhức nhối như nung trong một lò lửa.
Anna không những đã sửa lại các cơ xương, thần kinh mà cả những đám rối thần kinh với các động và tĩnh mạch chính nằm trong hốc nách. Ngay cả đến Morphine cũng không làm những sợi thần kinh bị hành hạ giảm đau hoàn toàn được.
- Ôi! Lạy trời! Bây giờ, sau khi đã thấm rõ ý nghĩa của nỗi đau đớn, tôi sẽ trở thành một thầy thuốc giỏi hơn… nếu tôi sống sót qua cơn đau này!
Cửa phòng hé mở và cô y tá bảo anh:
- Ông Stirling có khách. Cô ấy hứa là sẽ không ở lâu.
Một lát sau, Jeanne bước vào phòng. Cô mang theo hương thơm của đồi núi. Mùi thuốc sát trùng hôi nồng bị át đi bởi hương thơm của thông và sim, của khói rừng. Jeanne e ngại bước vào phòng. Cô mặc một chiếc áo giản dị bằng len màu nâu, mũ đội lệch sang bên, tay mang cái giỏ nặng. Đôi mắt thơ ngây của cô không giấu được vẻ hơi rụt rè kèm với nỗi lo lắng tột độ.
- Jeanne!
- Anh Duncan! Cô bật kêu lên. Anh gầy quá!
Cô bước lại gần anh.
- Ôi Jeanne, được gặp em, anh mừng hết sức! Anh cứ tưởng em bỏ mặc anh thật rồi.
Anh đưa bàn tay lành ra nắm tay cô, bàn tay kia đang bị bó bột.
- Em lên tỉnh mua ít hàng. Hay tin anh mổ, em đến thăm anh, mặc kệ nỗi hiềm khích giữa anh và ba em.
Dù đã bao lần tự nhủ là mối quan hệ giữa mình và bác sĩ Murdoch đã chấm dứt, nhưng Duncan vẫn không ngăn được lời thăm hỏi:
- Ba em ra sao?
Mắt Jeanne tối lại.
- Ba em không được khỏe lắm. Anh biết đấy, ba em ra khỏi nhà bất kể thời tiết nào và không chịu giữ gìn sức khỏe. Hiện ông đang bị viêm phế quản. Hơn nữa, dạo sau này ông lại còn phải lo lắng về đập nước mới xây ở Loch Linton. Người ta cũng đã xây một trung tâm biến điện với những nhà máy đúc nhôm, mấy cái ống khói to lớn của nhà máy sẽ phá đi vẻ đẹp của thung lũng.
Anh liếc nhìn khuôn mặt lặng đi vì xúc động của cô:
- Có phải một người tên Overton đã gây ra mọi chuyện ấy không?
Cô gật đầu:
- Ngay từ đầu, ba em đã chống lại ông ta. Em, em đã suýt e rằng… (cô vội nói lảng) nhưng mà này, em đến để thăm anh chứ có phải đến than vãn về ba em với những nỗi lo lắng của ông ấy đâu. Duncan này, anh sắp khỏe chưa?
- Anh cũng sắp biết. Hôm nay người ta sẽ tháo băng cho anh.
- Ôi! Em tin chắc là ca mổ đã thành công. Em không biết có nên nói với anh là em… (cô chợt đỏ mặt). Đêm nào em cũng nghĩ mãi, mong mãi là tay anh sẽ lành.
- Ít ra em… em cũng tin vào bác sĩ Geisler! (anh không thể ngăn mình thốt ra nhận xét ấy).
Cô nhìn anh và nói không một chút do dự:
- Em tin vào tất cả những ai có thể giúp anh, Duncan ạ!
Một khoảng im lặng ngượng ngập trôi qua cho đến khi Jeanne lôi trong giỏ ra một lọ mứt cô làm lấy và bánh bích quy. Rồi cô kể cho anh nghe những tin tức về Strath, về Hamish, về chiếc xe cũ kỹ của cha cô, về lứa gà con mới đẻ, về cuộc đi săn mà ngài John Aigle dự định tổ chức vào ngày 12 tháng này, về Alex Aigle, con trai ngài John mới từ Đại học Oxford về và anh ta đang định chống lại chương trình điện khí hóa và công nghiệp hóa thung lũng. Nhiều lần, cô kêu lên là sợ làm anh mệt, là cô phải về, nhưng mỗi lần như vậy, anh đã giữ cô lại.
- Jeanne ạ! Tôi có thể đổi mọi thứ trên đời để có được cô làm em gái tôi.
Cô gái chợt quay đi:
- Anh hãy cố mau lành bệnh, cô thì thầm nói. Đó là điều duy nhất đáng kể, Duncan yêu quý ạ!
Cuộc thăm này đã làm anh thoải mái hẳn lên.
Vào đúng ba giờ, bác sĩ Geisler đến cùng cô y tá trưởng.
- Thế nào? Anna hỏi nhanh, ngồi xuống bên giường và xem xét lớp băng. Có thể nói là má anh gần như hồng trở lại rồi đấy (chị ngước mắt nhìn và mỉm cười với anh). Cô này, cho tôi xin kéo cắt băng. Anh đang căng thẳng đấy, chị nói tiếp.
Chị bắt đầu nhẹ nhàng tháo khuôn bột.
Anh đưa lưỡi lướt trên đôi môi khô nẻ của mình:
- Lẽ ra chị mới là người căng thẳng.
- Tôi có bị bệnh đâu mà căng thẳng, chị đáp lại. Tôi đã bảo mang lại máy điện để dò các phản xạ gân cơ của anh.
Duncan gần như xỉu đi khi thấy những mảnh bột cuối cùng rơi ra. Bây giờ mọi việc diễn tiến thật nhanh so với thời gian dài bất động chờ đợi vừa qua. Trong giây lát, anh chợt muốn bảo mọi người hãy tạm ngưng lại việc khảo nghiệm này, để đến sáng mai mới tìm kết quả.
Nhưng không kịp nữa, khuôn bột đã được hoàn toàn tháo ra khỏi tay anh, và Anna đang chăm chú gỡ băng gạc. Rồi thì mảnh băng quấn cuối cùng cũng đã được tháo và bây giờ, Duncan có thể nhìn thấy cánh tay trái để trần của mình.
Ban đầu, anh không thể nhận ra đấy là cánh tay mà trước đây anh không bao giờ thấy ở dạng nào khác với cái dạng teo và vẹo lệch; bởi vì hiện nay, trước mắt anh là một cánh tay, mặc dù còn gầy gò và có hơi nhão nhưng trời ơi… thật bình thường! Vâng, hoàn toàn bình thường. Những vết sẹo thâm tím chạy dọc theo cánh tay, nổi bật trên làn da tái xanh nhưng đấy đúng là cánh tay anh, cánh tay đã được tái tạo. Anna đã đập gãy xương và đã tái tạo chúng như một nhà điêu khắc đắp lại một mẩu tượng không hoàn hảo.
- Thế nào? Chị hỏi.
- Chị đã tạo ra một phép lạ! Anh ấp úng.
- Để xem đã, chị nhẹ nhàng đáp.
Chị ra dấu mang máy lại.
Cô y tá lăn chiếc máy điện đồ sộ đến cạnh giường, Với sự giúp đỡ của cô y tá thứ hai, Anna điều chỉnh lại các bánh xe và cắm điện.
Tiếng rù rù đều đặn tràn ngập căn phòng. Ngồi dựa vào gối, Duncan chờ được gắn các cực điện với nỗi lo âu mỗi lúc một tăng lên. Những phút kế tiếp sẽ định đoạt sự thành công của ca mổ. Anh gần như nghẹn thở khi thấy các bắp cơ lần lượt phản ứng với những kích thích điện. Khi đó anh hiểu ra là mình đã hoàn toàn lành bệnh.
- Bây giờ thì chúng ta không còn phải lo gì nữa, Anna nói, đương nhiên anh còn phải mất vài tuần xoa bóp và chạy điện. Nhưng cứ tin tôi đi… (Chị nói với vẻ giễu cợt, khô khan) cánh tay anh tốt như còn mới nguyên vậy.
- Tôi hiểu điều đó, anh giản dị trả lời. Ngay bây giờ tôi đã có thể nhận ra điều đó. Chị xem này.
Trước khi người ta kịp ngăn anh, anh đã nhanh nhẹn thử cố gắng và chụp lấy cái ly để trên bàn ngủ.
- Khoan, dừng lại, cô y tá hốt hoảng kêu lên, anh sẽ đau đấy!
Nhưng Anna đã chăm chú theo dõi Duncan và ra dấu bảo cô ta đừng ngăn cản anh.
Va họ sững nhìn anh đưa chiếc ly lên môi, uống rồi đặt nó xuống bàn. Từ khi bị sốt tê liệt đến nay, đây là lần đầu tiên anh có thể làm một động tác như vậy.
- Thế đấy! Cô y tá trưởng thốt lên hoàn toàn mất hết vẻ căng thẳng. Ông Stirling ạ, sau việc vừa rồi tôi không cảm thấy an toàn chút nào khi ở cạnh ông, chỉ một lát nữa, ông có thể sẽ quẳng bàn ghế vào đầu tôi đấy!
Sau khi hai cô y tá đã ra khỏi phòng, Duncan và Anna im lặng trong giây lát.
- Tôi mang ơn chị nhiều quá, Anna ạ! Cuối cùng anh nghiêm trang nói. Ngay ngày đầu, chị đã mở ra cho tôi thế giới của âm nhạc, hội họa, văn chương. Chị đã mở mang kiến thức cho tôi, đã dạy tôi. Chị đã tìm cho tôi việc làm khi tôi cần. Nhờ chị, tôi đã học được cách tạo ra cho mình một cái nhìn rộng, sâu về y khoa. Và bây giờ chị còn…
Giọng anh nghẹn lại.
- Trời đất! Thôi đủ rồi, Stirling! Người Tô Cách Lan các anh thật là những kẻ ủy mỵ ngốc nghếch! Tôi chẳng từng nói với anh là tôi thích thành công à? Tôi sẽ ghi lại trường hợp của anh vào quyển sách tôi soạn đấy, kèm với hàng tá hình ảnh và họa đồ…
- Dù có như vậy đi nữa, chị cũng phải cho phép tôi cám ơn chị, Anna ạ. Điều tuyệt vời là chị đã tiến hành ca mổ này hoàn toàn chỉ vì tình bạn, bỏ ngoài tai tất cả những lời gièm pha.
- Anh Duncan thân mến ạ, chị đột ngột cắt ngang, hóa ra anh lại phải giảng cho tôi một bài học triết lý à? Tôi nghĩ rằng tôi đáng được thưởng một cái gì hơn thế chứ?
- Hãy tha lỗi cho tôi, chị Anna ạ. Cũng vì tôi rất biết ơn chị nhưng lại có quá ít khả năng để chứng tỏ điều ấy.
- Anh có thể giúp tôi nhiều lắm, Duncan ạ. Tôi không hoàn toàn không lợi dụng như anh tưởng đâu. Tôi muốn anh hợp tác với tôi. Tôi muốn anh lo về phần cơ thể bệnh lý của các cuộc khảo cứu của tôi, tôi muốn anh trả nợ tôi bằng cách ấy đấy. Nhưng thôi, sau này chúng ta sẽ có dư thì giờ để bàn cãi chuyện này. Trong khi chờ đợi tay anh thật khỏe, tôi vừa chợt nghĩ là cô y tá chăm sóc anh đã lầm lẫn tai hại.
- Sao?
- Cô ấy đã gọi anh là “ông” Stirling. Trong khi đó, kể từ sáng nay, chức danh đúng của anh là “bác sĩ ” Stirling (chị mỉm cười với anh). Chính bác sĩ Inglis đã báo cho tôi hay tin ấy khi tôi tới đây. Ông ta rất náo nức về tin này. Duncan ạ, anh đã đạt hết các môn thi. Hơn thế nữa, anh còn được bằng khen của Ban Giám khảo.
Anna mở cửa, sau khi nhìn lại lần cuối bộ mặt sững sờ của Duncan, chị nhanh nhẹn bước ra khỏi phòng.
Duncan tựa vào gối và lặng đi một lúc lâu, rồi từ từ, anh mới hiểu ra tương lai của mình sẽ như thế nào. Một cách vô thức, anh cử động cánh tay trước đây đã bị bại liệt và nắm tay lại. Một cảm giác về quyền lực tràn ngập trong anh.
Thình lình, anh chống một tay lên và lôi từ trong cái ví cũ sờn của mình một tấm ảnh nhỏ và một cánh hoa rừng ép khô. Đó là tấm hình của Margaret và cành hoa rừng mà cô đã tặng anh cách đây hằng bao năm. Anh biết là cô ta đang đi nghỉ mát.
“Bây giờ ta đã có một cái gì đó để dâng hiến cho nàng khi nàng trở về ”, anh thầm nghĩ, lòng bỗng dâng lên một tình cảm thiết tha.
Một buổi sáng cuối tháng bảy đẹp trời, Duncan mặc áo blouse trắng, đứng chờ Overton ở cửa khoa của bác sĩ Inglis, tại bệnh viện Victoria.
Sáu tuần trước đó, khi Duncan xuất viện, bác sĩ khoa trưởng đã chỉ định anh làm bác sĩ nội trú trong khoa ông, khoa lớn nhất của bệnh viện Victoria.
- Tôi vẫn luôn tin tưởng vào tài anh, anh Stirling thân mến ạ. Ông vừa nói vừa vỗ vai anh.
Duncan cười thầm khi nhớ lại buổi gặp đầu tiên với bác sĩ Inglis, khi ấy vẻ bi quan của ông tí nữa đã phá vỡ hết mọi hy vọng của anh.
- Và nói riêng giữa chúng mình với nhau, ông nói thêm, tôi muốn nhấn mạnh lòng tin tưởng của tôi vào anh mặc dù gần như khắp nơi… trong tỉnh và… hừm, hừm… ở cả nhà tôi nữa, có những người đã cố khuyên tôi đừng giao cho anh chức vụ này.
Rồi, nắm lấy cánh tay Duncan, ông dẫn anh đến một phòng thí nghiệm trang bị theo những kỹ thuật tiên tiến nhất.
Duncan đã đến ở khu dành cho anh trong bệnh viện và giờ đây, thật là sung sức nhờ vào hai bàn tay đều lành lặn, anh đã lăn xả với tất cả sức lực của mình vào cái công việc mà từ bao lâu nay, anh vẫn hằng mong ước.
Những ngày làm việc của anh thật hào hứng và khẩn trương. Anh thức dậy lúc bảy giờ và ghi chép các quan sát của mình cho tới giờ ăn điểm tâm. Sau đó, buổi sáng được dành cho việc đi theo bác sĩ Inglis khám bệnh tại khoa, việc này là cả một bài tập tính kiên nhẫn ở Duncan vì tính chậm chạp của bác sĩ khoa trưởng đã trở thành truyền thuyết trong bệnh viện. Sau bữa cơm trưa ăn vội vàng, tiến hành một loạt các cuộc thử nghiệm sinh hóa thì đã sáu giờ chiều. Buổi tối, đi rảo lại khoa với Overton, bây giờ là phó giám đốc bệnh viện, một phó giám đốc rất hãnh diện về tầm quan trọng và bo bo giữ quyền lực của mình.
Sau sáu tuần lễ mệt phờ người, một nỗi bất mãn kỳ lạ đã làm giảm đi nhiệt tình của Duncan. Anh không để ý đến sự đều đặn nhàm chán của công việc, cũng bỏ mặc những biểu lộ hợm hĩnh nhỏ nhen của Overton, nhưng càng ngày, nỗi ước muốn tạo mối dây liên lạc thật sự giữa anh và bệnh nhân càng trở nên mong manh, và điều đó làm anh thất vọng.
Anh ngẩng đầu khi nghe tiếng bước chân vang lên trong hành lang. Thì ra là Overton. Anh đợi anh ta lại gần:
- Overton này, tôi muốn bàn với anh về ca Walters.
- Walters nào? Tớ đang bận, tớ sắp đi ăn cơm trưa.
- Việc này quan trọng đấy, Overton. Walters là anh chàng bệnh nhân ở giường số bảy, tôi thấy anh ta có những triệu chứng hô hấp hơi kỳ lạ. Tình trạng anh ta đã trở nặng nhiều lắm.
- Vậy cậu muốn tớ làm cái quỷ gì cho nó?
Duncan biết rằng đêm qua Overton đã đi khiêu vũ tới tận đêm khuya với cô y tá Damson, và vì những lý do có lẽ liên quan đến cô y tá xinh đẹp ấy, anh ta có vẻ bực bội.
- Bọn tớ đã làm tất cả những gì có thể làm được.
- Tất cả, ngoại trừ việc tìm ra cái gì không ổn (Giọng Duncan đanh lại) Trong tuần, ngày nào cũng thế, tôi cứ phải dành hết thì giờ để làm các xét nghiệm xuẩn ngốc không chút ích lợi nào, trong lúc ấy thì bệnh nhân cứ chết dần chết mòn.
- Chẩn đoán không rõ ràng, Overton nhanh chóng đáp, chúng ta không thể làm gì hơn. Ông sếp nghĩ là một ca thiếu máu ác tính.
- Theo ý tôi, đó đơn thuần và giản dị chỉ là một ca mủ màng phổi. Cần phải chọc dò màng phổi. Nếu không, bệnh nhân sẽ chết.
- Ai thèm hỏi ý kiến cậu? Nên nhớ đến chỗ đứng của cậu ở đây, Stirling ạ. Chỉ vì ý thích nhất thời nên bác sĩ khoa trưởng mới đem cậu vào đây. Có khối người nghĩ rằng đây không phải là chỗ dành cho cậu.
Và hắn ta tiếp tục đi. Duncan nhìn hắn bỏ đi xa, mặt căng ra vì giận.
Chiều hôm ấy, anh được một giờ rảnh. Như thường lệ, anh dùng nó với Anna. Anh có được nỗi thích thú tinh nghịch trong việc thách thức những lời gièm pha trong tỉnh.
Chị pha cho anh một ly cà-phê và ngạc nhiên về sự im lặng bất thường của anh.
- Có chuyện gì thế ? Lại có ai nói gì về chúng ta à?
Anh lắc đầu:
- Không, đó chỉ là tôi đang thích thú về sự nhận môn của mình vào ngành y học cơ khí hóa. Thật là thú vị, anh giễu cợt nói tiếp, khi được chơi với ống hút, ống nghiệm, thử biến diễn cơ bản, trong khi đó, chỉ cần áp tai vào ngực một bệnh nhân khoảng mười phút là đã có thể nói anh ta mắc bệnh gì.
Chị chăm chú nhìn anh:
- Đừng coi thường những vũ khí của nền y học hiện đại, Duncan ạ.
Anh bùng nổ:
- Điều này đã làm tôi không yên từ bao tuần nay! Tôi muốn làm việc với hai bàn tay tôi chứ không phải với những ống nghiệm; chính những ống nghiệm đã làm tê liệt ngành nghề chúng ta! Đương nhiên một phần cũng do những bác sĩ bị thoái hóa bởi đồng tiền gây ra, nhưng đó chỉ là phân nửa của mối nguy hại. Điều tệ hại hơn cả là, trong hệ thống hiện nay của chúng ta, nhiều thầy thuốc đã không còn những đức tính thật sự quan trọng như cá tính, khả năng tạo niềm tin ở bệnh nhân, tài chẩn đoán chính xác. Họ không còn muốn tự mình làm việc gì nữa. Luôn luôn phải có một cô y tá, một cô xét nghiệm viên, và ngay cả một cái máy đa năng để làm hết mọi việc thay cho họ. Ngay lúc này, một người đang hấp hối trong khoa của tôi bởi vì sự thật bị bưng bít đằng sau một rừng họa đồ, đường biểu diễn, bài tính và xét nghiệm.
Sự im lặng của Anna rõ ràng là chống lại những điều Duncan vừa nói.
- Đã đến lúc anh cần có một quan điểm khoa học về công việc của anh hơn.
- Thế còn quan điểm nhân đạo thì sao? Chẳng lẽ tôi phải vứt bỏ nó à? Anh giận dữ hỏi.
- Tại sao không? Rồi anh sẽ thấy là nó chẳng quan trọng bao nhiêu khi anh bắt đầu với môn cơ thể học bệnh lý.
Sững người, anh nhìn chị.
- Chắc anh không quên là cả hai chúng ta sắp thành một tổ nghiên cứu? Tôi sẽ cần đến một chuyên gia về môn cơ thể bệnh lý trong cuộc nghiên cứu về mối liên lạc giữa các dây thần kinh – cơ.
- Cuộc nghiên cứu của chị?
- Cứ gọi là của chúng ta đi. Anh hãy nhớ là anh đã thật sự bị cột vào tôi (chị mỉm cười bí hiểm, và khéo léo chuyển câu chuyện sang một hướng khác). Còn bây giờ, thì hãy thoải mái thư giãn một chút. Để tôi đàn cho anh nghe vài bản nhạc của Bach.
Chị đã không giải quyết được những khó khăn của anh mà trái lại, còn tạo thêm một khó khăn mới.

Anh ra về sớm hơn thường lệ và đi thẳng vào bệnh viện. Anh dừng lại bên giường số bảy.
Bệnh nhân Walters là một thanh niên hai mươi hai tuổi, rõ ràng đang ở trong tình trạng nguy kịch: đôi môi khô nứt nẻ, đôi mắt dại đi, hơi thở ngắn, tất cả đã nói lên điều đó. Trong ánh sáng mờ của những ngọn đèn đêm, vẻ suy tư của Duncan tăng lên. Anh luồn tay dưới áo bệnh nhân và sờ vào bộ ngực đang thở hổn hển với sự nhạy cảm âm thầm của xúc giác.
Anh vội quay lại và ra dấu gọi cô y tá trực:
- Cô làm ơn đem cho tôi phim phổi của anh ta.
Năm phút sau, cô y tá quay lại đưa phim. Một cô y tá khác và hai cô phụ việc đi kèm, chiếc bàn đầy dụng cụ lấy máu, máy hấp, ly có khắc nấc, tất cả cái đám dụng cụ thường lệ.
Duncan vắn tắt ra lệnh:
- Tôi chỉ cần một cây kim chọc thôi, cô làm ơn đưa cho tôi.
Anh đang cúi mình trên bệnh nhân thì một tiếng mở cửa làm anh chợt ngẩng đầu lên. Bác sĩ Overton đang đi rảo khám đêm như thường lệ.
- Thế này là nghĩa gì?
Mặc dù nhỏ, nhưng giọng anh ta đầy gay gắt.
Duncan đứng thẳng lại:
- Nếu anh chịu khó kiên nhẫn một chút thì sẽ rõ.
Overton đỏ mặt lên:
- Cậu có điên không? Cậu không được phép điều trị bệnh nhân này khi chưa có lệnh của tôi.
- Có nhất thiết phải chờ lệnh của anh mới được cứu sống anh ta không?
Một khoảng im lặng bất bình xảy ra ở các cô y tá. Người bệnh rời cặp mắt khỏi bộ mặt tái nhợt của Overton và nhìn vẻ quả quyết và lạnh lùng trong đôi mắt Duncan. Anh ta yếu ớt định nắm lấy tay áo Duncan.
- Cứ làm đi, bác sĩ, anh hổn hển nói, tôi van anh, hãy làm tất cả những gì anh có thể làm được cho tôi nhẹ bớt.
- Tôi báo trước cho cậu biết…(giọng Overton to lên) là cậu phải chịu trách nhiệm.
Duncan ném sang anh ta một cái nhìn thách thức. Anh mạnh dạn cầm cây kim. Anh cảm thấy hai thái dương đập mạnh khi đâm cây kim chọc dò vào ngực bệnh nhân. Sau một thoáng chờ đợi, gần như không chịu đựng nổi, dòng mủ đặc và vàng vọt ra từ ổ abcès trong màng phổi với một lực mạnh đến nỗi dòng mủ như sẽ không bao giờ có thể cạn.
Walters thở một hơi dài thoát nạn. Mặt Overton tái đi và trán hắn ta lấm tấm mồ hôi. Duncan bình thản lau cây kim trên miếng gạc và ra lệnh cho cô y tá:
- Cô mang anh ta sang phòng E nhé. Sau một đêm ngủ ngon, anh ta sẽ khỏe hẳn đấy.
- Tôi đã cảm thấy khỏe rồi! (Những giọt nước mắt sung sướng lăn trên má Walters) Bây giờ tôi đã có thể thở được rồi. Cầu trời ban phước lành cho bác sĩ!

Sáng hôm sau, trong khi đi thăm bệnh, Duncan nhận thấy bác sĩ Inglis nhìn anh với vẻ khác thường. Khi họ chỉ còn một mình, vị khoa trưởng bối rối mời anh nghe ông nói. Sau khi đã nhiều lần hắng giọng, ông nhận xét:
- Hình như giữa anh và bác sĩ Overton không được hòa thuận cho lắm, phải không Stirling?
- Thưa thầy, đúng thế.
Nét mặt của vị khoa trưởng dịu xuống. Ông bật cười:
- Tôi cũng thế.
Rồi ông nghiêm lại và bảo thêm, với vẻ thận trọng cố hữu:
- Nhưng dẫu sao, Stirling thân mến ạ, tôi vẫn mong là anh đừng cãi lộn với đồng nghiệp của anh thì tốt hơn. Tôi không cần phải nói thì anh cũng hiểu là anh đang có nhiều thế lực chống đối. Và từ đó, hậu quả có thể gây phiền cho anh. Rất thật tình, tôi mong không có gì phiền phức xảy ra cho anh. Nhưng, trong tương lai, tôi đòi hỏi anh nên tôn trọng ngôi thứ hơn một chút.
Sự bình phục của Walters tiến triển nhanh chóng. Khi Duncan ký giấy xuất viện cho anh thanh niên mang nặng lòng biết ơn ấy, anh không thể ngăn nổi ý tưởng là nếu anh đã tôn trọng các ngôi thứ hơn thì giờ này, anh sẽ phải ký giấy khai tử thay vì giấy xuất viện.
Vào một buổi chiều của tuần sau đó, Duncan sửa soạn ra về sau khi đã hoàn tất các công việc trong ngày thì nghe tiếng gõ cửa. Trước khi anh kịp nói câu “Mời vào” thì cửa đã mở và Margaret hiện ra trước mặt anh.
- Anh thấy chưa, rồng đến nhà tôm đây này.
- Margaret! Anh nôn nao thốt lên, tôi không biết là cô đã về !
- Ba tôi phải trở về gấp vì có công chuyện. Vụ thành lập công ty điện lực mới đấy mà.
Anh chậm rãi nói:
- Cô thật là dễ thương khi đến thăm tôi!
- Ôi! (Cô ta cười nhẹ). Tôi đến nhắn một tin mới cho bác Inglis và luôn tiện ghé sang thăm anh.
Cô đưa mắt đánh giá anh trong chiếc áo blouse trắng.
Một làn sóng hạnh phúc bất chợt tràn ngập lòng Duncan. Anh đã nhớ cô ta biết bao! Anh đã mong chờ cô ta trở về với biết bao nôn nóng. Bây giờ, anh không còn phải bối rối tìm lời nữa. Anh không còn là anh chàng tàn tật khốn khổ, không có tương lai của ngày nào nữa. Hiện tại, anh biết là cao vọng của anh có thể mang anh lên tới đỉnh vinh quang.
- Margaret này, anh nói, tôi có chuyện muốn nói với cô.
Nghe giọng nói khác thường của anh. Margaret ngước nhìn anh, mắt tròn lên vì ngạc nhiên giả tạo:
- Gì thế? Miễn không phải là chuyện đời tư của anh.
Anh bước xích lại một bước:
- Đây không phải là chuyên mới về đời tư của tôi, nó đã có từ khá lâu rồi, Margaret ạ, từ lúc tôi hãy còn là một chú bé con cùng một nàng công chúa sống trong tháp ngà xa xôi.
Cô ta nhìn anh với nụ cười trên môi:
- Anh nói khéo thật! Thế ai là cô công chúa của anh?
- Cô không đoán ra ư, Margaret?
- Anh muốn nói là tôi sao?
Anh trả lời bằng cánh hoa rừng ép khô được rút ra từ ví mình.
- Cô không nhớ cành hoa này à? Cành hoa mà cô đã tặng tôi?
- Không.
- Lúc ấy ở gần bờ sông, một ngày tôi đi câu và gặp cô.
- À… đúng rồi! Thế ra anh đã giữ nó trong suốt ngần ấy năm?
Anh ra dấu thừa nhận. Margaret cảm thấy sự thận trọng khuyên cô nên dừng lại, nhưng tính hợm hĩnh của cô không thể ngăn cô tiếp tay thổi lên ngọn lửa tình yêu mà cô vừa cảm nhận ở anh.
- Tôi không thể nói hết cho anh nỗi hãnh diện của tôi.
Anh nắm lấy tay cô:
- Margaret, tôi đã chờ quá lâu cái phút tôi có quyền nói với cô điều ấy. Tôi yêu cô. Tôi hiểu là tôi sẽ thành công, và sẽ có thành công để dâng nó lên cô…
Anh trở nên gần như mù quáng, tiếp tục nói:
- Cô chịu nhận lời cầu hôn của tôi chứ? Khi tôi đã thành danh, khi tôi đã có một chỗ đứng trong xã hội, cho cả cô và tôi?
Margaret chịu đựng cái nhìn của anh lâu đến mức cô có thể chịu được. Rồi cô chợt thở dài và cúi mặt xuống:
- Đáng lý tôi không bao giờ nên để anh nói tiếp, cô nói thầm với vẻ bối rối giả tạo, thật ra tôi cũng rất có cảm tình với anh, và vì vậy, tôi rất thích nghe những lời anh nói với tôi.
- Thế tại sao cô lại định ngăn không cho tôi nói tiếp? Anh hỏi.
Margaret từ từ gỡ găng tay ra:
- Nhưng… thế anh không nhận ra là…
Cô giơ bàn tay ra, để lộ chiếc nhẫn đính hôn to mà cô đeo ở ngón đeo nhẫn.
- …Tôi ngạc nhiên là anh đã không để ý đến nó. Nó quá to mà… và quá đẹp nữa!
Duncan sững người. Cuối cùng anh mới có thể chậm chạp nói từng lời, khó khăn:
- Tôi dốt lắm về những chuyện này, Margaret ạ. (một khoảng thời gian dài im lặng) Đây là một cái nhẫn rất đẹp.
Anh lại im, cố gắng tìm lời:
- Thế anh ấy là ai thế ?
Nhưng anh cũng đoán ra câu trả lời, trước khi nghe cô kịp nói:
- Thì… đương nhiên là Euen, bác sĩ Overton ấy. Chúng tôi vẫn yêu nhau từ hồi nào đến giờ. Chính vì vậy mà tôi đến đây gặp anh. Để anh chúc mừng tôi và chúc tôi được hạnh phúc.
Anh cố không để lộ nỗi đắng cay ra giọng nói:
- Tôi hết lòng chúc cô thật nhiều hạnh phúc và luôn may mắn.
- Hẳn anh cũng công nhận rằng chúng tôi đã tạo được một cuộc hôn nhân hoàn thiện về mọi mặt, cô nói tiếp, chúng tôi giống nhau ở rất nhiều điểm. Và chức vụ mới của Euen ở viện Wallace sẽ giúp cho chúng tôi sống ở Edimbourg. Ba tôi đã hứa cho một căn nhà thật tuyệt. Anh biết đấy, mọi người đều nghĩ là chỉ trong một vài năm nữa, anh ấy sẽ có cơ hội để trở thành giám đốc.
- Hai người sắp làm đám cưới?
- Tháng tới. Anh phải tới dự đám cưới chúng tôi. Tôi mời tất cả những người đã từng theo đuổi tôi đấy. Sẽ thật tuyệt anh ạ!
Vẻ hời hợt của cô xói vào lòng anh như một nhát dao và, trong một thoáng, anh chợt thấy lóe lên cái nhận thức về tính phù phiếm nhỏ mọn của cô. Nhưng nhận thức đó chỉ thoáng qua. Rồi ngay lập tức, nỗi đau buồn về tình yêu lại xâm chiếm lấy anh, và với giọng nói hoàn toàn thành thật, anh thốt lên:
- Nếu tôi có thể giúp được gì cho cô, bất cứ lúc nào, cô cứ việc bảo tôi, đừng e ngại gì cả.
Cô bóp nhẹ tay anh và định trả lời thì một tiếng còi xe vang lên bên ngoài.
- Euen đến đấy! Chúng tôi định đi chơi khúc côn cầu trước khi dùng trà.
Cô vui vẻ chìa tay cho Duncan và quay ra.
- Tạm biệt nhé! Thôi, anh khỏi mất công tiễn tôi ra cửa. Tôi phải đi vội đây, kẻo trời tối đến nơi rồi.
Duncan đứng bên cửa sổ, nhìn theo cho đến khi chiếc xe biến mất. Anh bực mình khi phải nhìn nụ cười đắc thắng của Overton, vẻ sở hữu bình thản của hắn khi giúp Margaret bước lên xe.

Tối hôm đó, anh có hẹn đưa Anna đi nghe buổi hòa nhạc của dàn nhạc thính phòng. Nhưng sau khi gặp Margaret, anh điện thoại cho bà Galt để nhắn với Anna là anh không đi được.
Tuy thế, khoảng mười giờ rưỡi, Anna bước vào phòng anh, không buồn gõ cửa. Chị quăng cái mũ xuống sàn và ngồi phịch xuống ghế. Rồi, không buồn để ý đến anh, chị vớ lấy tờ báo địa phương và chăm chú đọc.
Anh gượng hỏi:
- Buổi hòa nhạc hay chứ?
- Tôi cũng không đi nghe (giọng chị đầy hàm ý khác thường). Anh khỏi bắt mình phải giữ lịch sự với tôi. Cứ việc tự do nghiền ngẫm về nỗi bất hạnh của anh.
Anna giả tảng không để ý đến cái nhìn bực bội của Duncan và tiếp tục nói, không đổi giọng:
- Hãy nghe tiếng nói địa phương này, tiếng vang của dư luận quần chúng: “Bạn bè của cô Margaret Scott và bác sĩ Euen Overton sẽ vui mừng hay tin về lễ đính hôn của hai người, được bà Inglis, dì của cô Margaret, công bố chiều hôm qua. Cô Scott rất nổi danh trong câu lạc bộ của giới trẻ thanh lịch trong vùng, là con gái của Đại tá Scott, ở Stinchar Lodge”.
Chị ghê tởm vứt tờ báo xuống sàn.
- Thật kinh tởm. Anh chưa bao giờ thật sự yêu cô ta! Anh đã yêu một lý tưởng. Anh đã đặt cô ta lên bệ thờ và lê dưới gối cô ta để tôn cô ta thành thần tượng. Ở đâu cũng thế, ở xứ tôi, mỗi anh con tiều phu đều xây mộng quanh cô tiểu thư, con gái ông Schloss.
Anh nhìn thẳng chị, nhưng chị vẫn tiếp tục nói:
- Chẳng lẽ anh không thấy cô ta chỉ là một cô bé làm đỏm, ích kỷ và hời hợt à? Làm sao anh lại có thể nghĩ rằng mình có thể hòa hợp với cô ta, chịu đựng được những đòi hỏi không ngừng, những ràng buộc xã giao xuẩn ngốc, những buổi tiếp tân nhàm chán của cô ta?
- Anna!
Duncan chồm lên, trắng bệch ra vì cơn giận điên người.
- Tôi biết, tôi biết (chị đẩy anh ra với vẻ bất cần). Nếu tôi đã không mổ cánh tay anh thì ngay lúc này anh đã giết tôi. Còn tôi, nếu tôi không nghĩ đến một điều gì tốt đẹp trong anh, lẫn sau cái mớ tình cảm vụn vặt ấy thì ngay lúc này, tôi đã đứng dậy và không bao giờ thèm nhìn mặt anh nữa.
Anh chịu đựng cái nhìn của chị lâu hơn trước khi ngồi xuống ghế, bất lực.
- Đấy, như thế có phải tốt hơn không? - Chị tiếp tục nói, giọng lạc đi, tôi biết anh đang đau khổ. Tôi hiểu anh cảm thấy gì khi nghĩ đến việc cô ta đã chọn Overton (nụ cười ngạo mạn chậm chạp hiện lên môi chị). Anh đừng lo! Anh ta sẽ không hạnh phúc lắm đâu. Và cả cô ta cũng thế.
- Anna, cô im đi!
Anh đưa tay lên ôm đầu.
- Cô y tá Damson đã tự tử hồi tối.
- Sao?
Anh ngẩng đầu lên, ngạc nhiên. Rồi ý nghĩa của tin này ập lên anh như một cú đấm.
Anna gật đầu:
- Phải! Một mớ bòng bong. Anh có thể nào tưởng tượng nổi một cô y tá đầy kinh nghiệm lại chọn một bệnh viện để nuốt năm chục viên thuốc ngủ không? Chúng tôi đã phải rửa ruột cho cô ta như xả một cái máy bơm. Cô ta đã được gói ghém lại sạch sẽ và gởi trả về gia đình ở Perth.
Duncan vẫn nhìn chị.
- Sau chuyện này, đương nhiên phòng cô ấy rối tung lên. Nhưng tôi cũng đã tìm được cái này, tôi nghĩ giữ chúng lại sẽ có lợi cho chúng ta.
Chị ném tập thư cột trong sợi dây lên gối Duncan. Anh chậm rãi mở ra. Tất cả bức thư đều do Overton viết, chỉ cần vài phút cũng đủ hiểu nội dung của chúng.
- Đúng thế đấy, chị nhận xét khi anh ngẩng đầu lên nhìn chị. Anh bạn quý, rất quý của anh đang đứng trên miệng vực. Thật là thích thú khi thấy anh ta rơi xuống đáy.
- Không!
- Tại sao không? Dẫu sao, anh ta cũng không oan gì mà, sau khi đã thêu dệt tất cả những lời gièm pha dối trá mà anh ta gieo rắc quanh chúng ta. Anh ta, con người được coi là tấm gương đạo đức ấy, đã để các cô y tá yêu mình đến mức phải tự tử!
Anh nghiêm trang lắc đầu:
- Tôi không thể làm được, Anna ạ! Không bao giờ! Điều đó sẽ làm Margaret quá đau khổ. Tôi sẽ đấu tranh với anh ta, nhưng không phải bằng cách ấy.
Anna chăm chú quan sát Duncan, mắt hơi nheo lại và khéo léo đổi chiến thuật.
- Được rồi, anh có thể có lý. Tôi ưng anh đập nát hắn ta nhưng tôi cũng sẵn sàng tin là có những cách khác để làm điều ấy. Khi nào thì anh hết thời gian tập sự ở Victoria?
- Đầu tháng 10, nếu tôi không bị tống ra cửa trước đó.
- Tuyệt! Anh hãy đi nghỉ mát vào ngày 15 tháng 10. Một chút gió mát sẽ đuổi mối tình vụn đó ra khỏi tâm trí anh, anh bạn ạ. Và chỉ trong bốn tuần là anh sẽ hoàn toàn lành bệnh, tôi đoán chắc như thế, và khi ấy…
- Khi ấy thì sao?
- Khi ấy tôi sẽ sẵn sàng trao công việc cho anh.
- Sẵn sàng cho tôi?
- Hội đồng đề nghị tôi ở lại Edimbourg, tất nhiên điều này chưa được chính thức công bố, nhưng đã gần như chắc chắn. Tôi sẽ lãnh trách nhiệm về một trong những bệnh viện chính và tôi sẽ hưởng tất cả những thuận lợi liên quan đến viện Wallace. Đương nhiên, chị nói tiếp, giọng đầy tự tin, tôi có quyền chọn một đồng nghiệp để giúp tôi trong cuộc kháo cứu cơ thể bệnh lý.
Mặt Duncan căng ra:
- Cơ thể bệnh lý! Nhà xác! Trời đất! Nhưng chị biết là tôi căm ghét việc ấy?
- Đừng có khùng! Tôi rất có ảnh hưởng đối với hội đồng. Có thể tôi cũng đòi cho anh một ghế trưởng khoa cơ thể bệnh lý. Hãy nghĩ lại đi, ghế trưởng khoa ở vào cỡ tuổi của anh. Và hãy thử tưởng tượng xem Overton sẽ nghĩ gì khi điều ấy xảy ra.
- Quỷ tha ma bắt chị! Tại sao chị cứ luôn khơi dậy những ý nghĩ xấu xa nhất của tôi?
- Bởi vì phần lớn anh là sở hữu của tôi (chị nhẹ mỉm cười). Duncan rất quý mến ạ, bây giờ, hơn lúc nào hết.
- Chị là người phụ nữ ích kỷ nhất, khủng khiếp nhất mà tôi từng gặp.
Anna che một cái ngáp và giơ tay nhìn đồng hồ:
- Đúng, khi nào liên quan đến khoa học, thì tôi là như thế. Và cả hai chúng ta sẽ đi dưới lá cờ đó (chị ném cho anh cái nhìn lạnh lùng). Thôi hãy ngủ ngon nhé, anh chàng tiều phu trẻ tuổi, những ảo ảnh của anh về tình yêu đã chết rồi.
Khi đi ra cửa, Anna cúi xuống nhặt tập thư. Khi đã về đến phòng, chị cẩn thận xếp lại chúng và cất kỹ vào hộc bàn với một nụ cười bí hiểm trên môi.

Nôn nóng nhưng lại e dè, Duncan cuối cùng cũng đã tới tuần chót của thời gian tập sự ở bệnh viện Victoria.
Khí lạnh đã tràn tới với những đám tuyết rơi dày đặc, những luồng gió rét căm căm làm cứng cả mặt đất. Một buổi chiều, đúng lúc anh về sau khi đi rảo lần chót trong các trại, thì chuông điện thoại vang lên trong phòng anh. Tưởng đó là cô y tá trưởng, anh dửng dưng nhấc ống nghe lên.
Nhưng không phải giọng cô y tá trưởng. Giọng nói, dù từ xa đến, vẫn rất rõ. Anh giật mình khi nhận ra đó là giọng Jeanne Murdoch:
- Cha em bị bệnh.
- Ông bị sao thế ?
- Viêm phế quản. Ở đây tuyết rơi rất nhiều. Suốt ba đêm, ông bị gọi đến Strath, ông vẫn cứ đi mặc dù đang bị cảm lạnh. Ông không chịu nằm nghỉ nhưng bây giờ, đành phải chịu vậy.
- Thế còn bệnh nhân?
- Đó chính là điều làm em lo lắng. Lúc này bệnh nhân rất đông.
Chỉ trong chớp nhoáng, anh đã có thể nhận ra tình trạng hiện tại ở khu làng hẻo lánh đó: bác sĩ thì ốm, làng mạc thì phủ đầy tuyết, bệnh nhân thì ở rải rác từng nơi.
- Cô cần phải có người thay thế ?
- Vâng, ngay lập tức. Anh có quen ai không?
Cô ngập ngừng, rồi nói nhanh:
- Ôi! Duncan! Anh không thể đến một vài tuần ư?
Anh đã quyết định rồi. Thật ra nếu không có cuộc cãi vã giữa anh và bác sĩ Murdoch thì anh đã tự đề nghị trước khi cô kịp hỏi. Anh nhanh chóng suy nghĩ. Trong trường hợp như thế này thì chắc ông khoa trưởng cũng cho phép anh nghỉ trong những ngày cuối ở bệnh viện Victoria. Anh hỏi Jeanne:
- Chuyến xe ca cuối cùng khởi hành lúc mấy giờ?
- Chín giờ, ở Old Square.
- Tôi vừa kịp đủ giờ. Đợi tôi ở nhà khoảng 10 giờ.
Anh đặt máy xuống rồi gọi cho bác sĩ Inglis. Vài lời giải thích rõ ràng và sốt sắng đã khiến ông cho phép anh nghỉ. Anh không kịp soạn vali, chỉ kịp mang theo áo choàng và khăn quàng cổ, chụp cái mũ xuống tận mắt, anh chạy vội ra. Anh chạy dọc theo những khoảng đường vắng tanh và đến kịp lúc xe vừa chuyển bánh.
Bình thường thì xe đầy nghẹt người, nhưng tối nay, ngoài anh ra, chỉ còn có hai hành khách. Một thanh niên khoảng 25 tuổi, vẻ thanh lịch, với khuôn mặt đẹp kiêu kỳ, đang chăm chú đọc truyện. Duncan giật nảy mình khi nhận ra người khách thứ hai ngồi ngay cạnh anh. Mặc dù đã không gặp lại ông ta từ sáu năm nay, nhưng anh không thể lầm vào đâu được cái dáng phục phịch ấy, cái khuôn mặt có chiếc hàm to bè, cặp mắt nhỏ láu cá với những nếp nhăn hằn sâu, mái tóc thưa sắp xếp cẩn thận trên đầu ấy. Đấy chính là Joe Overton “người lương thiện”.
Lão già tỏ ra là đã không quên Duncan:
- Anh đấy à? Lão ta làu bàu. Anh làm gì ở đây vào đêm hôm thế này?
- Còn ông? Duncan hỏi lại.
- Tôi ấy à? Tôi đi thăm con trai. Tôi đã chẳng đi cái xe thổ tả này nếu xe tôi không bị hỏng. Tuột ốc. Tôi mà bắt được thằng tài xế chết tiệt của tôi, tôi cứ là vặn cổ nó ngay.
Lão ta lôi trong túi ra điếu xì gà, cắn mẩu đầu và sửa soạn đốt nó:
- Anh đi còn xa không?
- Tới Strath Linton, Duncan trả lời.
- À thế ! Lão ta trả lời với một thoáng chú ý. Một thung lũng tuyệt thú! Chính tôi, tôi đã đi khá nhiều trong thung lũng ấy. Ở đấy tôi có một công trình lớn nhất đời tôi đấy: một đập ngăn nước, tuốc-bin, máy phát điện, vâng, tôi sẽ hoàn thành tất cả những cái đó và sẽ sử dụng trên một vạn nhân công. Tất cả những người quen của anh trong Hội đồng tỉnh Levenford đều đứng chung với tôi. Khi nào chúng tôi xong, chúng tôi sẽ cung cấp điện cho hết phân nửa các xã bao quanh thung lũng. Chúng tôi gần như độc quyền khai thác, ấy là chưa kể đến cái nhà máy đúc nhôm mà chúng tôi sẽ cung cấp điện luôn, một công hai việc.
Duncan ngồi im. Ngoài những điều mà Jeanne đã kể anh nghe, báo chí địa phương cũng đã bình luận rất nhiều về chương trình này. Một cuộc tranh luận dữ dội đã bùng lên liên quan đến kế hoạch này, vì tuy nó có đem lại lợi ích thật sự, nhưng sẽ hủy diệt vẻ đẹp của một thắng cảnh nổi tiếng đến hàng dặm xa bao quanh.
- Anh thấy cái tên con ông cháu cha ngồi đằng kia chứ? (Joe “người lương thiện” chỉ về phía người bạn đồng hành của họ, vẫn đắm mình xem truyện) Alex Aigle đấy, con trai ngài John Aigle. Trời đất! Anh không thể tưởng tượng được cái gia đình quỷ quái ấy đã gây phiền hà cho chúng tôi đến chừng nào? Đã làm hết bao nhiêu điều để phá hoại cái dự tính của chúng tôi nhằm cứu vãn cái phong cảnh cổ lỗ của họ! Nhưng rút cuộc tôi đã hạ họ.
Lão ta xoa tay khoái trá, rồi hướng đôi mắt xảo quyệt về Duncan, lão hỏi:
- Này, hãy tha lỗi cho tôi nếu tôi tò mò, có chuyện gì mang anh tới thung lũng Linton vậy?
- Tôi đến để thay thế tạm cho bác sĩ Murdoch.
- Murdoch! Kẻ đang tiếp chuyện Duncan ồn ào kêu lên, cái lão già rệu rã ấy à?
Duncan lạnh lùng hỏi:
- Ông biết bác sĩ Murdoch à?
- Quá biết, lão ta làu bàu, tôi đã nhờ lão xem giúp một vài trường hợp bảo hiểm xã hội. Một vài công nhân xuẩn ngốc của tôi mắc bệnh viêm ruột. Ấy thế là tất cả bọn chúng vội đòi tiền bồi thường. Và thay vì giúp tôi, cái lão quỷ ấy lại về hùa với chúng, kết tội căng-tin và dọa đem tôi ra tòa nếu tôi không chịu trả tiền bồi thường.
- Thế đương nhiên là ông đã sai? Duncan nhỏ nhẹ hỏi.
- Đúng hay sai, tôi cũng sẽ không bao giờ nhanh chóng bỏ quên lão đâu. Khi nào gặp lão, anh bảo lão là Joe Overton nhắn với lão điều ấy. Tôi rất vui khi hay tin lão đau ốm, đã đến lúc lão ngủm cho rồi. Người ta cần một bác sĩ hiện đại hơn ở Strath Linton và biết đâu lại chẳng chính tôi đem bác sĩ ấy lại?
- Ông sẽ phí thì giờ đấy, Duncan lạnh lùng bảo, mọi người ở Strath đều mê bác sĩ Murdoch.
Quay đầu đi, anh lấy quyển sách y khoa ra và bắt đầu đọc. Có một lúc, anh dường như bắt gặp một nụ cười mỉm đồng tình trên mặt Alex Aigle.
Mặc dù cố gắng tập trung vào quyển sách nhưng Duncan cũng thấy khoan khoái khi tới chặng chót của cuộc hành trình giá buốt của mình. Anh đi qua khu làng trắng như bông. Tuyết lạo xạo dưới chân và cái lạnh làm đông lại hơi thở của anh. Một cảm giác phấn khởi kỳ lạ tràn ngậo trong lòng, anh có cảm tưởng mình như một cậu học trò được về thăm nhà.
Đến cuối đường, ánh sáng lấp lánh từ nhà bác sĩ Murdoch tỏa ra. Anh bước lên những bậc đá và nhấc chiếc búa gõ cửa nặng nề lên nhưng, trước khi anh kịp buông nó rơi xuống thì cánh cửa đã mở toang, bóng dáng Jeanne hiện ra trong ánh đèn ấm áp của phòng ngoài.
- Mời anh vào, cô vội thốt lên, Ôi! Em thật mừng được gặp anh! Anh thật tốt khi nhận đến đây.
Cô giúp anh cởi áo choàng ra, mắt long lanh vì vui sướng.
- Tay anh sao rồi? Cô nhỏ giọng nói. Tuyệt lắm phải không?
Cô không nói nhiều về nó. Nhưng niềm hạnh phúc hiện lên trong giọng cô làm anh hết sức cảm động:
- Chưa tuyệt bằng cuộc tiếp đón của em đâu, Jeanne ạ.
Anh vẫn đứng đấy nhìn cô, không vội rời bỏ cái cảm giác ấm lòng mà sự hiện diện thân thương của cô đã đem lại cho anh.
- Bệnh nhân của chúng ta đâu? Cuối cùng anh hỏi.
- Ở trên lầu, trong phòng ông. Ông đang cáu kỉnh kinh khủng, chứng tỏ là ông không bệnh nặng lắm đâu.
- Dẫu sao, hãy để anh lên thăm ông ngay.
Anh mỉm cười với cô rồi từ từ lên cầu thang. Ông bác sĩ già đang ngồi trong chiếc ghế bành to, lưng dựa vào chồng gối phủ chăn, chai nước nóng ủ dưới chân. Má và trán ông đỏ au. Tuy vậy, mặc dù mắt long lanh vì sốt và kèm nhèm vì cảm, tia nhìn của ông vẫn soi vào Duncan với vẻ rắn rỏi không lay chuyển.
- Ra thế đấy, ông rít lên, chính con người vĩ đại cuối cùng đã đến, từ những phòng thí nghiệm và những áo blouse sáng bóng của người.
Duncan cố gắng giữ vẻ bình thản:
- Đáng lý bác phải nằm nghỉ ở giường, anh vắn tắt nói, bác sốt ít nhất cũng bốn mươi độ và người bác tím tái cả đấy.
- Tím tái. Bác sĩ Murdoch nhại lại. Chắc đấy lại là một trong những từ y khoa của anh. Cầu trời phù hộ cho tôi! Chỉ cần nghe nó thôi, tôi cũng đủ khỏi bệnh rồi!
- Cháu xin bác, đừng có bứt rứt như thế. Bác làm bệnh nặng thêm đấy.
- Có thể thế, bác sĩ Murdoch ấp úng, nhưng cám ơn bác sĩ, tôi có thể tự mình khỏi bệnh, không cần đến mớ kiến thức khoa học rối beng của ngài. Tôi… tôi đâu có mời bác sĩ đến, tại con bé Jeanne nó đòi thế đấy chứ. Và nếu anh mà cả gan cho tôi uống vài giọt cái thứ thuốc mới bào chế quỷ quái của anh, thì tôi, tôi vẫn còn đủ sức để đập vỡ đầu anh ra đấy!
Ông ngừng lại, rồi nói thêm, giọng đầy châm biếm:
- À, suýt nữa tôi quên, cô bạn quý của anh ra sao rồi?
Duncan nghiến răng:
- Chị ấy vẫn khỏe.
Bác sĩ Murdoch bùng nổ:
- Anh thật đã làm tôi thất vọng tột cùng, đồ nhóc con trơ tráo. Đáng lý, anh phải tự cảm thấy xấu hổ mới phải!
- Còn bác cũng thế, lão điên cứng đầu!
Nhưng Duncan cũng nhanh chóng nhận thấy là cuộc cãi vã này chỉ làm bệnh nhân xúc động mạnh, và anh ghìm lại cơn bực tức của mình.
- Bác cho cháu danh sách bệnh nhân cần phải khám vào ngày mai. Anh đơn giản hỏi.
Bác sĩ Murdoch làu bàu:
- Bảo Jeanne đưa cho.
- Cảm ơn bác.
Duncan quay lưng đi ra.
- Có một thiếu phụ bị bệnh ở Blain Dhu, bác sĩ Murdoch nói. Vợ của Mac Kebre, người gác rừng ấy. Cô ta sắp chết, tội nghiệp, cô ta bị sưng phổi hai bên. Kêu gọi một bác sĩ rởm đi thăm bệnh cô ta vào một đêm như thế này hẳn là một đòi hỏi quá đáng (ông tránh không nhìn ánh mắt của Duncan). Nhưng một con người, theo đúng nghĩa của nó, thì sẽ chịu đi.
- Blain Dhu ở đâu?
- Một góc hẻo lánh cách đây 15 cây số, trên núi, Hamish biết nhà.
Bác sĩ Murdoch ngưng nói và từ từ ngẩng nhìn:
- Anh định đi đấy à?
Duncan chỉ nhìn lại ông.
- Vậy thì phải nhớ là anh không thể giúp gì cho cô ấy đâu, bác sĩ Murdoch cau có bảo anh, nhưng sự hiện diện của anh ít ra cũng làm vừa lòng người chồng. Đừng có thí nghiệm những kiểu chữa trị độc đáo của anh lên một người phụ nữ sắp chết đấy, nếu không Mac Kebre sẽ đập bể đầu anh ra ngay.
- Cháu sẽ thử dùng bất cứ cách xử lý nào cháu thấy là hợp lý, Duncan đáp qua vai mình, quỷ tha ma bắt Mac Kebre và bác!
Anh đóng sầm cửa lại.
Xuống tới nhà dưới, anh bước vào phòng thuốc nhỏ - một vài kệ gỗ và lọ thuốc - gần như thảm hại trong sự trống rỗng của nó. Anh cầm lấy cái túi của bác sĩ Murdoch, một túi xách da đen cũ sờn bạc màu vì sương gió. Anh mở nó ra và thấy, sắp xếp cẩn thận và tỉ mỉ, những thuốc giản dị nhất, và cũng an toàn nhất cho mọi tình huống, một ống tiêm dưới da, Strychnine, Morphine, một cặp kim cũ kỹ, dây chỉ khâu, kim khâu. Nói tóm lại, một tập hợp vũ khí cổ lỗ sơ khai đến mức chúng như được dùng bởi chính ông tổ Hippocrate vào thời của ông.
Lòng hồi hộp kỳ lạ, Duncan mang túi thuốc ra xe và ngồi xuống cạnh Hamish. Xe lăn bánh. Tuyết lại rơi dày thêm. Ở những chỗ đã được quét, tuyết chất thành ụ rải bên đường. Nhưng khi họ ra khỏi đường cái để rẽ sang đường mòn vòng quanh đồi thì chiếc xe bắt đầu lội trong bùn.
Chung quanh họ, những cành thông phủ tuyết trắng như vải hiện đứng vươn lên như những xác ma. Mỗi lúc họ càng lên cao, khi quẹo quanh, những cơn gió bấc tạt vào họ, át đi tiếng rên xiết của tấm cản chắn và tiếng lạo xạo của bánh xe lăn trên tuyết.
Phải mất hơn một giờ Hamish mới lái xe tới trước một căn nhà nhỏ nghèo nàn. Có lẽ người ta đang đợi họ, vì cánh cửa đã mở ngang khi xe dừng.

Sau khi đã nhìn màu trắng quay cuồng của tuyết rọi sáng bởi đèn pha của xe trên đường đi, thì phần trong căn nhà nhỏ như tối sầm hẳn lại. Mắt bị chói, phải một lúc sau, Duncan mới nhận ra dáng người gác rừng. Đó là một người đàn ông trạc ba mươi, mặt hốc hác vì lo lắng. Cạnh lò sưởi là một bà cụ - có lẽ là người hàng xóm – nhìn Duncan bước vào, bên cạnh bà cụ là hai đứa bé lặng im. Mắt của bốn người chăm chú nhìn anh với vẻ chú tâm thầm kín và vẻ nghi ngờ được ghìm lại.
- Bác sĩ Murdoch bị bệnh, Duncan nói, tôi là bác sĩ Stirling.
- Tội nghiệp Annie.
Người đàn ông buông mình ngồi phịch xuống ghế và gục đầu vào hai bàn tay. Hai đứa bé òa khóc lên khi thấy cha chúng bị thất vọng. Bà cụ kéo chúng lại gần, cố gắng dỗ chúng, vẻ bi quan:
- Thôi đừng khóc nữa, các cháu mồ côi rồi.
Duncan cố hết sức cưỡng lại cảm giác nặng nề mà cuộc đón tiếp đen tối này tạo cho anh. Ở một góc xa trong phòng, anh nghe vọng lại tiếng thở nặng nhọc. Anh đặt túi thuốc của bác sĩ Murdoch lên bàn và bước lại góc người bệnh nằm.
Chỉ thoáng nhìn, Duncan cũng nhận ra tình trạng nguy kịch của người thiếu phụ. Ở đây chẳng cần đến tất cả cái đám thiết bị khoa học của những công trình khảo sát mới nhất của anh.
Người bệnh, còn trẻ và xinh xắn, mặc dù bị tàn phá bởi những cơn sốt, chắc chắn bị viêm phổi cả hai bên. Rõ ràng là chị ta sắp chết.
Một nỗi xúc động sâu xa trỗi lên trong lòng anh. Bản năng đấu tranh, không thể cưỡng lại trỗi dậy trong anh. Anh phải đấu tranh, cùng lúc với ước muốn trị bệnh, lòng anh tràn ngập cảm giác đầy quyền lực và vững tin vào sức mình. Người phụ nữ này đang có nguy cơ tử vong, nhưng hiện chị đang còn sống. Và anh sẽ không để cho chị ta chết. Anh không thể để chị ta chết.
Anh cởi áo choàng, áo veste và xắn tay áo sơ-mi lên. Anh gọi bà cụ ngồi bên lò sưởi:
- Tôi cần tuyết, anh bảo bà cụ, ít nhất cũng hai, ba xô.
Anh quay lại bàn và mở túi ra. Hiện rõ trước mắt anh chương trình cuộc chiến đấu: đầu tiên là chống lại cơn sốt, sau đó cố nâng đỡ cái sức tàn của chị cho đến khi mồ hôi vã ra.
Anh đặt bệnh nhân nằm thoải mái, chỉ còn giữ lại trên người chị một tấm chăn đắp. Không có sẵn đá nhưng thiên nhiên đã trang bị cho anh một vũ khí tương tự, nếu không muốn nói là tốt hơn. Sau khi tuyết được mang đến, anh lấy từng vốc chà lên cơ thể còn trẻ nóng bỏng và khô đét ấy.
Rồi anh lại lấy nhiệt độ. Cơn sốt đã hoàn toàn hạ. Anh cẩn thận sửa soạn một liều thật nhỏ Strychnine và dùng ống tiêm dưới da, tiêm cho người thiếu phụ.
Một giờ trôi qua. Hai đứa trẻ đã lăn ra ngủ trên chiếc ghế dài cũ bên cạnh lò sưởi. Bà cụ già đã thôi không than vãn và tia mắt bà chăm chăm nhìn Duncan không còn nghi ngại và chê bai nữa. Bây giờ, người ta có thể đọc ở đấy vẻ chú ý và kính nể đang tăng dần lên. Mac Kebre cũng vậy, có vẻ nhận thức rõ những cố gắng mà Duncan đang bỏ ra.
- Bác sĩ, anh ta thì thầm nói, anh có nghĩ là cô ấy có hy vọng qua khỏi không?
- Im nào, John Mac Kebre! Bà cụ cắt ngang. Để bác sĩ làm việc.
Chẳng mấy chốc đã ba giờ sáng. Ngồi bên giường, tóc tai bù xù, cổ áo banh ra, Duncan, tay nắm chặt mạch cổ tay bệnh nhân, cảm thấy choáng váng. Suốt hai giờ qua, anh đã tiêm Strychnine. Anh có cảm tưởng như mình đã lăn xả vào cuộc chiến đấu từ hàng chục giờ đồng hồ. Nhiệt độ bệnh nhân vẫn ổn định, nhịp thở không yếu đi, nhưng mạch đập mỗi lúc một yếu. Dưới những ngón tay đè chặt của anh, nhịp mạch mất đi, rồi yếu ớt xuất hiện, và ngừng hẳn…
- Than ôi! Bà cụ buồn bã nói thầm bên cạnh anh. Bác sĩ đã cố hết sức rồi, bác sĩ ạ. Nhưng chị ấy đã không qua khỏi.
Trong sự phản kháng với những lời khẳng định ấy, Duncan cảm nhận một sáng kiến tuyệt vọng. Anh nhanh nhẹn quay lại, lấy chai ê-te, rút đầy một ống, và tiêm nó vào ngực trái người thiếu phụ đang hôn mê. Rồi, với đôi bàn tay, cố hết sức mình, anh bắt đầu xoa bóp trái tim kiệt sức. Dưới những ngón tay của mình anh chợt cảm nhận một nhịp đập chậm chạp, nảy bật. Quả tim đập một lần, ngập ngừng, thử một cái đập thứ hai, rồi cái thứ ba, và từ từ tiếp tục nhịp đập yếu ớt.
Duncan e những ngón tay tê cóng của mình sẽ bị bể vụn, nhưng anh không dám đổi tư thế. Anh hiểu rằng mỗi giây trôi qua sẽ giúp anh có đủ thì giờ, chỉ cần duy trì được nhịp đập của của trái tim chị ta cho đến khi hạ cơn, cho đến khi mồ hôi vã ra.
Từ cơn ngất xỉu khủng khiếp vừa qua, chị ta đã nằm bất động. Nhưng bây giờ, thình lình chị cựa đầu trên gối với một tiếng rên yếu ớt. Một hy vọng cố gắng nảy sinh trong anh. Rồi anh thấy một giọt mồ hôi xuất hiện trên trán người thiếu phụ. Một giọt duy nhất. Như bị thôi miên, anh nhìn nó từ từ lăn trên má chị. Rồi nhanh chóng, nó được tiếp nối bởi một giọt nữa, rồi một giọt nữa. Và cứ thế, chỉ một lát sau, người chị ướt đẫm mồ hôi. Cơn sốt đã hạ, mồ hôi đã vã ra, chị đã được cứu sống.
Khi Duncan đứng dậy, những tia sáng đầu tiên của rạng đông đã xuyên qua cửa sổ. Mặc dù mệt mỏi, anh vẫn cảm thấy lòng tràn ngập một niềm hân hoan kỳ lạ. Anh chậm rãi lau mặt và tay, mặc áo veste vào. Chỉ mãi đến lúc này, anh mới giật mình, chợt để ý đến sự hiện diện của Mac Kebre.
Người gác rừng nhìn anh. Anh ta bắt đầu nói:
- Bác sĩ…
Nhưng giọng anh ta bỗng nghẹn lại. Không một lời ca tụng nào, một lời cám ơn nào có thể sánh được tiếng nấc lên đang được ghìm lại trong cổ họng người đàn ông.
- Thôi nào, thôi nào, anh cả! Đừng làm phiền bác sĩ chứ. Bà cụ xen vào, vừa khơi ngọn lửa.
- Mời bác sĩ lại đây, và ăn hộ tôi món xúp đậu này. Tôi có nấu một ít cho bữa ăn của lũ trẻ và bác sĩ sẽ là người được hưởng đĩa đầu tiên. Không một người đàn ông nào trên trái đất này đáng được hưởng hơn bác sĩ sau một buổi tối vất vả như thế.
Duncan nuốt món xúp ngon tuyệt vời được làm béo thêm bởi sữa kem. Anh có cảm giác là trước đây, trong đời anh chưa bao giờ được nếm một món ăn ngon đến thế. Mac Kebre cùng ăn với anh và Hamish, bước ra khỏi nhà kho mà tối qua anh ta đã ngủ, cũng ngồi xuống ăn cạnh họ. Những đứa trẻ cũng lần lượt thức dậy và sợ sệt bước đến bên giường mẹ chúng. Rồi chúng cũng ngồi vào bàn.
Khi họ lên đường thì tuyết đã ngừng rơi và mặt trời đã làm ửng hồng nền trời. Lần này, Hamish tỏ ra huyên thuyên khác thường. Rõ là những định kiến của anh ta về Duncan đã tan đi trong đêm qua và anh ta thân mật trò chuyện cho đến khi họ về tới làng.
- Tôi biết rõ một người sẽ vui hết sức về việc anh đã làm, anh ta tuyên bố, chính bác sĩ Murdoch ấy, ông đã đỡ Annie sinh và khi thấy chị ấy sắp chết ông đã thật khổ sở.
Duncan nhẹ bước vào nhà và rón rén leo lên cầu thang. Nhưng dù anh cẩn thận đến mấy, bác sĩ Murdoch cũng nghe thấy và ông gọi anh với giọng gay gắt. Anh đứng lại, rồi quyết định bước vào phòng người thầy thuốc già.
- Thế nào? Bác sĩ Murdoch hỏi với giọng khác thường. Anh đã giúp người đàn bà đáng thương ấy qua đời rồi chứ?
Duncan phác một cử chỉ mệt mỏi:
- Bây giờ chị ấy đã khá hơn rồi. Chị ấy đã hạ cơn vào lúc bốn giờ sáng. Quỷ tha ma bắt bác đi, chị ấy sẽ khỏe trước bác đấy.
- Anh không nói đùa đấy chứ?
- Không một tý nào, Duncan đáp lời, giọng mệt mỏi.
Nét mặt vị bác sĩ già vẫn không đổi. Nhỏ giọng, ông lầm bầm:
- Thôi anh đi nằm đi và hãy nghỉ khoảng hai giờ. Anh sẽ có một ngày vất vả đấy. Giờ khám bệnh bắt đầu từ lúc chín giờ.
Không có từ nào trong những lời ấy gây sự chú ý đặc biệt. Tuy vậy, cái vẻ mà bác sĩ Murdoch thốt lên đã tạo cho Duncan một sự hài lòng bất ngờ.


o0o