Từ THƠ CAY (1966) đến LÃNG ĐÃNG CHÚT THƠ ĐƯỜNG (1999) - thấm thoát đã hơn ba chục năm trời!

       Thời học sinh, khác. Thời sinh viên, khác. Lúc bình yên khác lúc đa đoan... Đã bao nhiêu vật đổi sao dời!

       Nên, vội vàng ghi lại mấy cảnh đời có thật ; dẫu biết : LÝ SỰ, TRƯƠNG PHỀNH, ĐỒ NGHỀ, TÚ DUA ... hay ÔNG CỬ ĐỘNG - thì "trăm năm cũng chỉ... thế mà thôi" !

Tháng 4/1999
HÀ HUY DZIỆU

     Tôi biết một HÀ DUY HIỆU ở ngoài đời.
     Ở ngoài đời, ông Hà là sản phẩm lạ lùng của Trời và của Đời. Một hỗn hợp khó tách bạch. Ưa đùa và nghiêm trang. Thích bỡn và cẩn trọng. Suồng sã và mực thước. Trai tơ và lão trượng.
     Ông Hà đưa người thân và bạn bè thung thăng trên những đối cực vui tươi  và nghiêm cẩn, xuề xòa và trang trọng. Bất chợt đến thăm ông tại gia đình, thấy đầy tớ là ông và ông chủ cũng ông.
     Nay lại gặp trong thơ HÀ HUY DZIỆU.
     Ôi chao, một ông Hà hệt ngoài đời.
     Sao mà đùa bỡn, suồng sã và trai tơ !
     Ông bỡn mình :
     "Nếu tớ làm vua, tớ sẽ cho
     May may, múa múa, đủ trăm trò"
                             (Nếu tớ làm vua)
     bỡn cả Diêm Vương :
     "Vừa phán xong, ngài chếnh choáng say"
       (Diêm Vương vừa ngó thấy EM EM)
     và bỡn Bộ Giáo Dục :
     "Cái tội trông nhầm CÚ hóa CU"
                (Cải cách sách giáo khoa)
     Ông suồng sã.
     Suồng sã trong cách nói :
     "Lúc đè, lúc đé : hoài không đẻ
      Khi són, khi sòn : mãi vẫn son"
                 (Sinh con trong ống nghiệm)
     Suồng sã trong cách nghĩ : đem "son" đối với "đẻ" ;
     trong cách suy luận - liên tưởng :
     "Thời nay, nhiều thứ to thua nhỏ
     Cái ống, xem kìa, bé cỏn con"
                                           (Bđd)
 
     Ông Hà trai tơ thật.
     Trai tơ cả khi nghĩ đến nấm mồ, cái chết, lỗ huyệt :
     "Xao xác canh khuya, một ngọn đèn
     Quẩn quanh nhìn lại : lỗ kề bên"
                                           (Không tựa)
     Trai tơ lúc ngắm trăng :
     "Đã thấy Hằng Nga nằm đó chửa ?
     Mà coi Chú Cuội tếch đâu chơi ?"
       (Ngắm trăng trông thấy Chị Hằng ghen)
     Trai tơ khi nhìn lịch khỏa thân :
     "Rửng mỡ - phơi thây : tuồn tuốt tuột
      No cơm - ấm cật : toét tòe loe"
             (Đầu năm nhận cuốn lịch phơi thân)
     Sự trai tơ - suồng sã - bỡn đùa của ông Hà khiến cảnh thanh hóa tục, tục nhưng vẫn thấy gốc thanh. Ông Hà làm cho thanh và tục chuyển hóa trong nhau. Phải chăng cái tài của Hà Huy Dziệu là ở chỗ đó. Bởi ở ngay chỗ-cái-đó tưởng chừng lồ lộ, huỵch toẹt, hoặc sắp sửa lồ lộ huỵch toẹt, ông Hà lại chơi khăm, khiến ai nấy tẽn tò. Ông cất ngay cái-đó-đi và thò cái khác ra :
     "Thấy "mở" - ngứa mồm nên ngúng nguẩy
     Cái chi cần đóng, đóng luôn nghe"
     (Đầu năm nhận cuốn lịch phơi thân)
 
     Nên, HÀ HUY DZIỆU, cả ngoài đời lẫn trong thơ, vẫn nghiêm trang, cẩn trọng, mực thước và lão trượng.
     Mỗi bài thơ đùa bỡn và suồng sã đều ẩn giấu bên dưới một nỗi-buồn-thế-sự.
     Ông theo dõi thế sự qua từng bước thời sự mỗi ngày bằng đôi mắt "u uẩn chiều lưu lạc" (mượn chữ Quang Dũng) rồi khách thơ hỏi đến thì buột tiếng cười suồng sã, bỡn vài câu. Thực ra trong lòng lúc đó rất u uẩn.
     Nỗi u uẩn của một gã lưu lạc.
     Lưu lạc ngay trong số phận mình, ngay trong tiểu sử mình :
     "Tớp rượu, biết mình thân cõi dưới"
                                 (Khúc tự tình)
     Phải mượn hơi rượu cay để nhận biết về mình, thật buồn tênh! Còn lúc chưa rượu, giương mắt nhìn sự đời :
     "Công ty Minh Phụng đã lòi ra
     Có cả áo quần, có cả … da"
     (Công ty may mặc đã tan hàng)
     nhìn người đời xúm nhau phá rừng :
     "Thế gian có những chuyện như đùa
     Rừng rú vừa thêm … mấy đức vua"
     (Nhân vụ phá rừng ở Tánh Linh)
     rồi dắt nhau, từ dân đến quan, từ chồn, cáo, heo, đến "giống… lu" ra tòa :
     "Vụ này nghe nói muôn vàn giống
     Chồn, cáo, heo và cả giống … lu"
           (Tiền "bo" to đến vài trăm tỷ)
     Đọc HÀ HUY DZIỆU, cứ thấy vọt ra cảm giác về sự lạc lõng giữa một cõi đời
     "Hoang mang - lắm kẻ mua thần thánh
     Nhảm nhí - nhiều tên bán Phật Trời"
                     (Khi vịt… nghe tin vịt)
     Chính gã lưu lạc buồn tênh họ Hà đem lại cảm giác ấy.
     Nên, cái gốc của tiếng cười là một nỗi buồn thấm thía. Có người bảo "gốc của hài kịch là bi kịch" (dẫn lời của một nghệ sĩ hài ưu tú trong buổi trình diễn nhân lễ phát giải "Cù Nèo vàng" dịp Tết Kỷ Mão 1999), quả đúng thay.
     HÀ HUY DZIỆU "lãng đãng" làm thơ Đường để cười và che giấu nỗi buồn.
     Cái gốc của thơ Đường là một nỗi buồn thấm sâu và tê tái. Đọc thơ viết theo luật Đường, tôi luôn luôn chờ đợi điều đó.
     Kể cả khi đọc thơ trào phúng.
     HÀ HUY DZIỆU đã cho tôi những nụ cười, và sau đó, một nỗi tê tái.
Rồi lại bảo tôi viết TỰA. Tôi chỉ dám viết cái TỪA TỰA. Bởi vừa cảm thấy một nụ cười từa tựa nỗi buồn.

Ngày của người lao động
Đường Thi KHỔNG THÀNH NGỌC

Ở trên Cung Quảng chỉ có…hai người:
Hằng Nga và Chú Cuội

Người phàm ưa đoán chuyện xa xôi,
Đất ngó chưa xong, lại ngó trời…
Đã thấy Hằng Nga nằm đó chửa ?
Mà coi Chú Cuội tếch đâu chơi ?
Lôi thôi, méo miệng, Hằng Nga mếu,
Lếch thếch, nhăn răng, Chú Cuội cười.
Cung Quảng cũng ghen lồng ghen lộn,
Thế thì giống hệt thế gian thôi …

                                          1992

Ma Cao và Hương Cảng đang rao bán
cả ngàn viên "đá đẽo" Việt Nam

Hốc đá, trời sinh bé tẻo teo,
Ô hay ! Giờ "đẽo đá" đem treo !
Ma Cao - kẻ bán như bèo rụng,
Hương Cảng - người mua tựa gió reo !
Xao xác, "của trời cho" mất sạch,
Lao đao, "lộc thánh tặng" bay vèo !
Muốn nhìn, ơn ớn không nhìn nữa,
Hốc đá, trời sinh bé tẻo teo…

                                              2/1998

một thời thơ thẫn | ngỡ qua là cũng sẽ qua thôi | lãng đãng chút thơ Đường
hoài niệm dấu thời gian | mưa nắng cạnh bên đời | con nước nặng phù sa
mở mắt mà trông chuyện thế gian | chùm thơ Đạo | thơ chưa sắp xếp