Nhớ Ơn Người Làm Vườn Nắng ban mai lung linh chiếu qua song cửa sổ phòng ngủ, tôi với tay mở toang hai cánh cửa để được nhìn ngắm ngày nắng đẹp cuối tháng mười. Con gái út của tôi thường nói phòng mẹ có khung cửa sổ đẹp nhất khi mùa Thu đến. Đúng như vậy tôi nhìn ra cửa sổ trước mặt một lối đi với những hàng cây Maple đang đổi màu thời gian, bên cạnh là hồ bơi của toàn khu, nước lăn tăn gợn theo gió êm ả. Lá bắt đầu đổi mầu từ cuối tháng chín, nhiều chiếc lá sắc màu đỏ vàng hay hơi đôm đốm sắc tím bên cạnh những chiếc lá còn xanh. Một làn gió mơn man thổi nhẹ, nghe lá reo vui, vài chiếc lá vội lìa cành nhẹ nhàng đáp xuống bãi cỏ hay trên mặt nước của hồ bơi. Bụi hoa hồng còn sót lại những cánh hoa nở muộn, hoa dâm bụt, hoa lựu vẫn đơm bông. Nhìn cảnh vật thiên nhiên và cỏ hoa chung quanh lòng tôi thấy sảng khoái và tự thốt lên: ” Cảm ơn một ngày nắng đẹp, cảm ơn những người làm vườn đã chăm sóc để khu townhouse của tôi được sạch sẽ đẹp đẽ.” Lòng tôi chạnh nhớ đến thầy dạy Việt Văn Phạm Đình Huy của những năm học Đệ Tam, Đệ Nhị ở trường trung học CPL thầy thường ví thân phận nghề giáo của mình như người kỹ nữ trong bài thơ "Lời người kỹ nữ" của thi sĩ Xuân Diệu. Người giai nhân bến đợi dưới cây già Tình du khách thuyền qua không buộc chặt Xào xạc tiếng gà trăng ngà lạnh ngắt Mắt run mờ kỹ nữ ngắm sông trôi Du khách đi du khách đã đi rồi. Thầy Phạm Đình Huy là người thầy thường vì mình như con đò bến cũ đưa khách sang sông, thầy tôi là hình ảnh người lá đò bên bến vắng, lũ học trò chúng tôi chỉ là những người khách lạ nên: Tình du khách thuyền qua không buộc chặt Riêng thâm tâm tôi các thầy cô là những người làm vườn, những người nông gia cần mẫn trong vùng đất mới. Tôi luôn trân quý và đề cao nghề dạy học. Dưới cái nhìn của tôi thầy cô là những người đi gieo giống trên những thửa ruộng mới, người làm vườn trong môi trường giáo dục. Đôi lần tôi được trao đổi với thầy chuyện nghề nghiệp cho tương lai thầy cũng đồng ý thầy cô giáo là những người làm vườn không tên tuổi. Trong văn hóa Việt Nam thầy cô được coi trọng như cha mẹ hay còn quí hơn bậc sinh thành của mình, vì thầy cô là người đã học hỏi đã thâu tóm lại những cái hay cái đẹp cái mới để truyền đạt cho những thế hệ trẻ. Thầy cô đem của ăn tinh thần để nuôi dưỡng tâm trí còn non trẻ của học sinh, thầy cô bảo ban, dạy dỗ, rèn luyện, uốn nắn để học trò trở nên người hiểu biết, có kỷ luật, có nhận thức đạo đức và luân lý, biết sống tập đoàn; Mong họ sẽ trở thành những người công dân tốt cho xã hội và đất nước. Thầy cô là những người đi trước khai phá những con đường tân tiến, những cái nhìn hiện đại, để trao ban lại cho những người đi sau được dễ dàng hấp thụ hầu phát triển nhanh chóng hơn. Thầy cô hướng dẫn và gợi ý cho những tri thức mới giúp học trò biết đặt vấn đề, tìm giải đáp, luôn bên cạnh nâng đỡ vun trồng sự phát triển đột phá, hay đường hướng tốt đẹp hơn, thầy cô luôn kề bên khích lệ và dìu dắt học trò vượt qua những bế tắc, hỗ trợ tinh thần để họ không bị nản lòng thoái chí khi gặp phải thất bại và luôn nhắc nhở họ “Thất bại là mẹ thành công”. Thầy cô giáo chính là những người gieo giống, những người làm vườn không mỏi mệt. Người thầy giáo dạy Việt văn của tôi đã khơi nguồn cho tôi biết yêu văn thơ đã để lại sự rung động trong lòng con bé học ban toán khô khan những lời thơ áng văn mềm mại. Từ dạo đó tôi thích viết văn và làm thơ. Những lời thầy giảng về Nguyễn Công Trứ, Nguyễn Khuyến, Trần Tế Xương, Cao Bá Quát tôi thấy phảng phất những con người tài hoa chí khí và có một chút gì bất đắc trí của kẻ sĩ trong thầy. Tôi học với thầy được vài năm và được biết về thầy nhiều hơn, thầy từng sống ở miền tây và người dân nam bộ hay mời thầy ăn nhậu, thầy kể họ uống rượu kiểu chuyền chén, chén thù chén tạc riết thầy quen và thầy uống rượu rất đằm từ dạo đó. Thầy hút thuốc lá loại nặng, ở nhà thỉnh thoảng thầy kéo thuốc lào, thầy không thích thuốc lá có đầu lọc vì quá nhẹ đối với thầy. Tôi và mấy đứa bạn Tết lễ thường đến thăm các thầy cô, chúng tôi đến thăm thầy được biết thầy không có thân nhân và chỉ có một người nô bộc lo cơm nước cho thầy. Bọn học trò chúng tôi biết thầy theo nho học biết chữ Hán nên hay mè nheo thầy coi tử vi cho chúng tôi. Một ngày đầu Xuân bốn đứa chúng tôi đi chúc tết thầy, thầy đã lì xì mỗi đứa một quẻ Tử Vi. Thầy bảo Mai Hương có số xuất ngoại, nhỏ Hạnh học giỏi nhưng chẳng được như ý, công danh trì trệ và phải đổi nghề. Vương Muối công danh thành đạt, nhưng tuổi thọ kém nên chẳng được hưởng. Còn phần tôi thầy nói: "Em làm những phần việc của nam nhi được thủ đắc, có số đi xa xứ, số mày con gái Đào Hồng chiếu mệnh nên tình duyên lận đận kém may mắn..." Cuối cùng thầy phán cho cả bốn đứa chúng tôi "Đức năng thắng số nếu mình biết tu đức làm phước số mệnh có thể thay đổi, điều may mắn sẽ được tăng lên, những vận hạn xấu sẽ giảm bớt sự xấu hoặc có thể tránh khỏi." Phần con Hương và con Quý đều có con quí tử, hậu vận hai đứa đều an nhàn mát mặt. Cả bọn ra về Mai Hương cứ thắc mắc tao đâu có điều kiện để đi du học không lẽ về lấy Mỹ hả chúng bay? Rồi ngày loạn lạc 30 tháng 4 năm 1975 Mai Hương và gia đình đã ra đi bằng an, sau này nhờ Mai Hương tôi lại được nói chuyện với thầy. Năm 1975 gia đình Mai Hương cũng như gia đình thầy Huy được bảo trợ về Tiểu bang Pennsylvania, thầy về sống ở thành phố York, còn Hương và gia đình được đưa về Harrisburg là thủ phủ của Pa nơi người bảo trợ đã biết gia đình từ khi còn ở Việt Nam. Lần đầu tiên được tiếp chuyện với thầy ở nước ngoài tôi vẫn quen xưng "con" thầy bảo bây giờ các em lớn rồi đều có gia đình cứ xưng em cho nó nhẹ nhàng. Thầy vẫn chu đáo khuyên dạy như thuở nào, đừng hoài vọng quá khứ phải nắm lấy sự may mắn mình đã được đến bến bờ tự do, hãy bỏ qua đi việc khoa bảng quan cách của người Việt. Người Mỹ trọng những người có nhân cách chứ không chú trọng đến địa vị, em cố gắng sẽ thành công. Thầy phân tách trường hợp của thầy, thầy theo học nho học nên bằng cử nhân Việt Hán của thầy giữa buổi giao thời mới mẻ năm 1975 ở xứ Hoa Kỳ này đâu có giá trị, thầy phải đổi nghề làm họa viên kỹ thuật cho các hãng công nghệ điện tử. Bên cạnh công việc kiếm sống, thầy dùng sự hiểu biết của mình về Hán học để giúp cộng đồng Việt Nam ở Hoa Kỳ bằng cách dịch Kinh Phật cho nhà Chùa. Rồi bận rộn với cuộc sống mới tôi vừa đi học vừa đi làm, vừa lo lắng cho gia đình, tôi chỉ được hầu chuyện với thầy thêm hai lần. Sau đó tôi và gia đình Hương vì công việc phải hoán chuyển, Hương đi Texas, tôi nhận việc ở Ohio, từ đó tôi đã mất liên lạc với thầy. Hồi tưởng đến những ngày còn mài đũng quần ở ghế nhà trường, hầu như những đứa học trò lớp tôi có vẻ trẻ con nhất trường. Vài đứa học trò thân xác to lớn như Thanh Hồng, Mai Hương hay Vương Muối, Hùng tây lai… họ vẫn khờ khạo sao đâu, nhỏ Hạnh hay cột áo dài của mấy đứa con gái chung với nhau khi thầy cô gọi chúng lên bảng chúng mới biết mình không thể đi được vì còn phải tháo nút lên đến bục bảng quên cả lời giải đáp, thầy đành phải cho đứa khác lên thế. Thầy Huy biết lũ nhóc này nghịch, thầy thường mắng yêu: "Nhất quỉ nhì ma thứ ba học trò là chúng mày!" Tuy nhiên chúng tôi chỉ là con nít nên thầy thông cảm. Năm tôi học lớp 11 chúng tôi thích đi thăm các thầy cô, có lẽ lũ khờ này chẳng có gì phải bận tâm nên các thầy đều cho chúng tôi địa chỉ để đến thăm. Mấy chị lớp lớn, mấy em lớp nhỏ đều thắc mắc, thầm nghĩ chắc chúng bay có tình ý gì với các thầy(?) Lớp tôi chẳng để ý thầy trẻ hay già ai cũng được chúng tôi thưa thầy xưng con. Một số thầy lúc đó vẫn còn độc thân, lũ tôi đâu có nghĩ gì, chỉ quý mến thầy như cha mẹ, phục thầy dạy giỏi nên thăm viếng mượn sách hay đi lễ Tết. Có chị có nhờ chúng tôi mượn sách của thầy, tôi có hỏi nhưng thầy bảo: “Cái con đấy tao không cho mượn, nó đừng có lộn xộn!” Thầy là người rất trực tính hay quan tâm đến các học trò. Thầy rất tinh tế, đứa nào có ý thầy chặn ngay, họ nói thầy khó tánh, riêng đối với tôi thầy là người thành thật, hay thương người, thầy làm việc với tất cả tấm lòng và luôn quan tâm đến nhữngngười chung quanh. Gặp sự không phải thầy hay nói thẳng điều này cũng làm buồn lòng những người không hiểu thầy. Một lần chúng tôi lên trả sách cho thầy, tôi và Mai Hương đến sớm hơn giờ đã hẹn vì đi từ nhà thầy Thống qua nhà Thầy bằng ngõ tắt do tôi mới khám phá ra, từ xứ Mai Khôi đi theo đường trong xóm sẽ ra đến Nguyễn Văn Thoại rất gần. Thầy chưa về đến nhà chỉ có người nô bộc, lúc đó chúng tôi tưởng là bạn thầy nên lũ tôi vẫn thưa thầy xưng con sơn sớt. Thầy đi lên lầu nghe chúng tôi còn đang nói chuyện với “thầy” Sáng, chúng tôi quay lại chào thầy, thầy nói người nô bộc đi xuống xách đồ trong giỏ xe ở dưới lầu dùm thầy. Anh ta đi thầy bảo với chúng tôi “Người phụ việc của tao mà chúng mày cũng thầy thầy con con như thế, sao chúng mày không hỏi trước khi thưa.” Mấy đứa tôi mắc cỡ chỉ biết cười trừ. Chúng tôi luôn luôn quý mến và khâm phục thầy, do bản tính thẳng thắn và lời dạy bảo chân thành của thầy. Thầy làm giám học cho trường trung học công lập Lý Thuờng Kiệt, thầy hằng quan tâm đến các thầy cô khác nên bỏ nhiều công sức để sắp xếp giờ cho những thầy cô trong trường, mong họ có đủ thời giờ chạy trường kiếm thêm bên cạnh những giờ chính mỗi giáo sư phải phụ trách hàng tuần, thầy chịu phần thiệt vì phải dậy ở trong trường LTK để được trả thêm lương bên cạnh chức vụ Giám Học của mình. Tôi được biết mỗi giáo sư dạy đệ nhị cấp mỗi tuần phải phụ trách dạy 16 tiếng trong trường công mình được bổ nhiệm, ngoài giờ đó họ có thể đi dạy thêm ở trường tư. Nếu thời giờ eo hẹp họ có thể dạy thêm trong trường công nếu có lớp cần, nhưng lương phụ trội chỉ khoảng một phần tư so với mức lương tối thiểu được trả từ các trường tư thục. Các thầy cô trong trường cũng hiểu thầy phải chịu thiệt nên họ rất quí mến thầy. Hình như thầy không có thân nhân hay bạn bè nhiều, chúng tôi thấy thầy cô quạnh nên có nhiều cảm thương và cầu nguyện cho thầy sớm có người nâng khăn sửa túi. Một ngày được tin vui thầy đã gặp duyên là cô Lê Thị Hồng Duyên cô đang làm Hiệu Trưởng trường măng non gần Cư xá Lữ Gia đã đồng lòng đi chung đường với thầy Huy của chúng tôi, chúng tôi mừng vui cùng thầy. Rồi tất cả chúng tôi cũng rời xa mái trường trung học theo sự cuốn hút của thời gian, mỗi người theo đuổi một con đường dành cho mình kể từ đó chúng tôi ít có dịp gặp lại thầy, cho đến ngày tôi được định cư tại Hoa Kỳ. Tôi đã được nói chuyện lại với thầy, tiếng nói của thầy tưởng như hôm qua vẫn âm ấm sang sảng, thầy vẫn nhiệt tâm dạy dỗ, vẫn truyền đạt khôn ngoan. Tôi thương thầy đã mất đi vai kẻ sĩ, tuy nhiên đối với thầy điều đó không quan trọng trong xã hội văn minh ở nước Hoa Kỳ này. Thầy Phạm Đình Huy là một người gieo giống, thầy tận tâm truyền đạt những điều hay lẽ phải của kẻ sĩ cho học trò. Có lần tôi và Mai Hương đến thăm thầy chúng tôi nói chuyện tương lai, thầy bảo hai đứa mày muốn làm gì để thoát khỏi nền văn hóa Khổng Mạnh trọng nam khinh nữ. Tôi nói: “Thầy bảo con làmviệc của nam giới sẽ được thủ đắc, con đâu có muốn đi lính, như vậy chắc phải thi vào QGHC để làm ông này bà kia quá.” Thầy nói: “Mày làm kẻ sĩ thời này chỉ như người lính che tàn, bị lệ thuộc vào chế độ chính sách, có khoa bảng để làm ông này bà kia nhưng khó thực hiện được lý tưởng, sao trò không đi làm thầy cô giáo cho có ý nghĩa hơn.” “Dạ con hiểu kẻ sĩ chỉ thực sự được hoàn danh khi: “Nhà nước yên mà sĩ được thung dung” Còn loạn lạc nên mộng của con mơ hồ quá, nhưng thưa thầy mình phải khởi đầu bằng khát vọng sẽ làm được những điều tốt cho quốc gia dân tộc và xã hội. Thầy trò nói chuyện phát triển kinh tế, phát triển ngư nghiệp và phát triển nền giáo dục của miền Nam Việt Nam cho bằng các nước Nhật Bản, Đài Loan, là biểu trưng những quốc gia đang phát triển trong vùng Đông Nam Á. Thế rồi mộng lớn tiêu tan theo tháng ngày nước mất nhà tan. Thầy là người di tản, tôi là người di tản, trong tôi bài kẻ sĩ vẫn còn như những lời khích lệ. “Đạo lập thân phải giữ lấy cương thường. Khí hạo nhiên chí đại chí cương So chính khí đã đầy trong trời đất. Lúc vị ngộ hối tàng nơi bồng tất, Hiêu hiêu nhiên điếu Vị canh Sằn. Xe bồ luân dù chưa gặp Thang Văn, Phù thế giáo một vài câu thanh nghị. Cầm chính đạo để tịch tà cự bí, Hồi cuồng lan nhi chướng bách xuyên. Rồng mây khi gặp hội ưa duyên, Đem quách sở tồn làm sở dụng.” Tôi đã sống trong tinh thần kẻ sĩ đã trui luyện chuyên cần và dắt dìu các con tôn trọng môi trường giáo dục của xứ sở mới này, ngày nay các cháu thành đạt cũng do công người thầy biết gieo mầm hy vọng chí khí và lòng nhiệt thành cho thế hệ mai sau.Tôi đã làm thầy thất vọng khi thầy đem tôi đến học trường Trung Học Lý Thuờng Kiệt năm lớp 12, tôi đã thi rớt Tú Tài II và phải học lại một năm nữa. Sau này tôi mới hiểu thầy giúp tôi và giúp một thầy giáo dạy chung trường tránh điều dị nghị đàm tiếu để thầy đó có thể tiếp tục được dạy ở trường CPL. Tôi nhận đi học LTK vì người bạn trong xứ đạo sẽ cùng học chung lớp với tôi, bên cạnh tôi vẫn nhớ trường cũ vừa mới thân quen nên tôi đi học cả hai trường, Do thiếu hiểu biết của tôi nên thầy giáo dạy toán ĐVT cũng chẳng được dạy tiếp phần tôi không đủ thời giờ học bài nên đã thi rớt và trễ hơn các bạn khác một năm. Sau đó tôi đã cố gắng thi và đã đậu vào ngành Đốc Sự của Viện Đaị Học QGHC như một lời hứa với thầy Huy, nhưng việc nước chẳng phùng thời, tôi nợ thầy một lời xin lỗi. Bù đắp khi đến xứ sở Hoa Kỳ được may mắn hầu chuyện cùng thầy và đã nhận lời khuyên của thầy một cách trân trọng để tiếp tục vươn lên, làm thầy cô cho chính con mình đạt được thành quả cao nhất trong khả năng của chúng. Tôi nhớ thầy như một người quân tử, khí phách, trong bài thơ “Vịnh cây thông” của cụ Nguyễn Công Trứ. “Kiếp sau xin chớ làm người Làm cây Thông đứng giữa trời mà reo Giữa trời vách đã cheo leo Ai mà chịu rét thì trèo với Thông.” Tôi cũng ao ước được như thầy, tôi cảm ơn thầy đã gieo giống đã chăm sóc đã tỉa gọt để vườn hoa văn hóa Việt Nam vẫn là kim chỉ nam cho các học trò, biết cầu tiến, biết đứng dậy khi vấp ngã, biết yêu thương phục vụ và biết cảm thông với mọi người. Gương thầy chẳng thà thầy chịu thiệt thòi để những người khác được thoải mái. Thầy luôn luôn dĩ hòa vi quí. Không buồn giận ai lâu, tánh nóng nhưng ngay thẳng, chỉ dẫn tận tường và luôn luôn tha thứ cho lũ học trò nghịch ngộ. Thầy tôi đã ra đi trong một ngày làm vườn buổi sáng, chắc bây giờ thầy đã nhìn được vườn địa đàng thầy bỏ công dốc sức gieo trồng, cắt tỉa, xới vun. Nhờ công của nhiều thầy cô tận tâm như thầy, vườn hoa đẹp đang nở rộ và sinh sôi nảy nở nhiều nơi trên xứ người. Năm 2002 thầy đã vĩnh biệt mọi người, và vài năm sau đó cô Hồng Duyên cũng theo thầy về bến bình yên. Tôi xin mượn lời thơ của GS Phạm Đình Lân để nói về sự ra đi của thầy. “Lá vàng rơi, thu đi rồi thu đến. Đông lạnh lùng, đông đến đông lại đi. Rồi một chiều, khắp thôn làng thành thị Được tin buồn thầy giã biệt ra đi. Thầy đã đi âm thầm trong đêm vắng Chiếc lá vàng rời bỏ cội băn khoăn.” P Đ L Thầy ơi! Bến sông cũ đứa học trò đứng ngóng Thay thầy tôi đưa khách lạ sang sông Lòng thổn thức, thầy ơi cô quạnh quá! Thầy bao năm, bên bến vắng đợi mong. Một nén hương lòng con gửi đến người thầy trân quí, con thương thầy. Sỏi đá không tên cũng vặn mình trở giấc Nghe tin thầy vừa vĩnh biệt lìa xa Vườn mượt mà bao công thầy lao nhọc Con khóc thầy thương thân phận chia xa. Thầy giáo Phạm Đình Huy là người làm vườn tận tụy suốt đời, thầy giúp đỡ từng người theo từng hoàn cảnh, thầy còn sống mãi trong yêu thương của tất cả mọi người đã tiếp xúc đã biết đã học và cùng làm việc với thầy. Nhân đây tôi cũng mượn những dòng chữ này để gửi đến tất cả những người đã từng làm thầy cô một lời cảm ơn. Thầy cô luôn luôn là những người làm vườn không tên trong mảnh vườn của từng học sinh, thầy cô đã gieo trồng đã uốn nắn, cắt tỉa đã vun sới miệt mài, tận tụy không mệt mỏi cho những thế hệ tương lai. Mỗi dịp chúng ta thưởng thức những cái đẹp của những vườn hoa thiên nhiên những cây trái ngọt ngào, những chậu kiểng thanh tao; Chúng ta cũng nhớ nghiêng mình cảm ơn những người làm vườn ẩn dấu của những vườn hoa trí tuệ. Q Bình Phương (12/2015)